Fikhu'l ebsat

 
11 
onda ayrılığa düşməyin!”  – deyə Nuha tövsiyə etdiyini, sənə vəhy 
buyurduğunu,  İbrahimə,  Musaya,  və  İsaya  tövsiyə  etdiyini  dində 
sizin  üçün  də  qanuni  etdi.  Sənin  dəvət  etdiyin  (tövhid  dini) 
müşriklərə  ağır  gəldi.  Allah  istədiyi  kimsəni  özünə  (peyğəmbər) 
seçər  və  tövbə  edib  Ona  tərəf  qayıdan  kimsəni  də  doğru  yola 
yönəldər!”.  (əş-Şura  13).  Allahın,  Muhəmmədin  ümməti  üçün 
seçdiyi  İslam  Dini  bütün  Peyğəmbərlərin  dinidir.  “Həqiqətən, 
Allah yanında qəbul olunan din, İslamdır!...”. (Ali İmran 19). Allah 
daha öncə Nuh, İbrahim, Musa, İsa və digər Peyğəmbərlərə verdiyi 
dinin eynisini Muhəmmədə vermişdir. “Sizlərdən hər biriniz üçün 
bir  şəriət  və  bir  yol  təyin  etdik...”.  (əl-Maidə  48).  Peyğəmbərlər  – 
etiqadda,  eyni  din  üzərə  idilər.  Etiqadi  olaraq  –  Allaha, 
Peyğəmbərlərinə,  Axirət  gününə  iman  kimi.  Əməli  olaraq  isə  - 
Ənam, Əraf və İsrail oğlulları surələrində zikr edilən əməlləri misal 
verə  bilərik.  “Rəbbin  yalnız  Ona  ibadət  etməyi  və  valideynlərə 
yaxşılıq  etməyi  (onlara  yaxşı  baxıb  gözəl  davranmağı) 
buyurmuşdur.  Əgər  onların  biri  və  ya  hər  ikisi  sənin  yanında 
(yaşayıb)  qocalığın  ən  düşgün  çağına  yetərsə,  onlara:  “Uf!”  belə 
demə,  üstlərinə  qışqırıb acı  söz  söyləmə.  Onlarla  xoş danış!”.  (əl-
İsra 23). “De: “Rəbbim ədaləti əmr etdi. Hər səcdədə (namaz vaxtı) 
üzünüzü (bütlərə deyil, Ona tərəf və ya qibləyə) tutun. (Allah) dini 
yalnız  Ona  məxsus  edərək  ibadət  edin.  Sizi  (yoxdan)  yaratdığı 
kimi,  yenə  Onun  hüzuruna  qayıdacaqsınız!".  (əl-Əraf  29).  “De: 
“Rəbbim yalnız aşkar və gizli alçaq işləri (zana etmək, lüt gəzmək 
və s.), hər cür günahı, haqsız zülmü, Allahın haqqında heç bir dəlil 
nazil etmədiyi hər hansı bir şeyi Ona şərik qoşmağınızı və Allaha 
qarşı  bilmədiyiniz  şeyləri  deməyinizi  haram  buyurmuşdur".  (əl-
Əraf  33).  “(Ya  Rəsulum!)  De:  “Gəlin  Rəbbinizin sizə  nələri  haram 
etdiyini  deyim:  Ona  heç  bir  şərik  qoşmayın;  ata-anaya  yaxşılıq 
edin;  kasıblıq  üzündən  uşaqlarınızı  öldürməyin.  Sizin  də,  onların 
da  ruzisini  Biz  veririk.  Açıq  və  gizlin  pis  işlərə  yaxın  düşməyin. 
Allahın  (qətlini)  haram  buyurduğu  cana  qıymayın  (müsəlman  və 
ya  əhli-zimməni  haqsız  yerə  öldürməyin).  (Allah)  bunları  sizə 

---

 
12 
tövsiyə  etmişdir  ki,  bəlkə,  düşünüb  anlayasınız!  Yetimin  malına, 
xeyirxah  məqsəd  (onu  qoruyub  saxlamaq,  çoxaltmaq)  istisna 
olmaqla,  həddi-büluğa  çatana  qədər  yaxın  düşməyin.  Ölçüdə  və 
çəkidə  düz  olun.  Biz  hər  kəsi  yalnız  qüvvəsi  yetdiyi  qədər 
yükləyirik.  Söz  söylədiyiniz  zaman  (lehinə  və  ya  əleyhinə 
danışdığınız  adam)  qohumunuz  olsa  belə,  ədalətli  olun.  Allah 
qarşısındakı  əhdi  (dini  vəzifələrinizi,  andlarınızı)  yerinə  yetirin. 
(Allah)  bunları  sizə  tövsiyə  etmişdir  ki,  bəlkə,  düşünüb  öyüd-
nəsihət  qəbul  edəsiniz!  Bu,  şübhəsiz  ki,  Mənim  doğru  yolumdur. 
Onu  tutub  gedin.  Sizi  (Allahın)  yolundan  sapdıracaq  yollara 
uymayın.  (Allah)  sizə  bunları  tövsiyə  etdi  ki,  pis  əməllərdən 
çəkinəsiniz!”. (əl-Ənam 151-153). Zikr edilən bu xüsuslar üzərində 
bütün  Peyğəmbərlər  müttəfiqdirlər.  Bütün  Peyğəmbərlərin 
üzərində  müttəfiq  olduqları  bu  din  İslam  dinidir.  “Həqiqətən, 
Allah yanında qəbul olunan din, İslamdır!...”. (Ali İmran 19). Allah 
əvvəl  və  sonrakılardan  heç  kimsədən  bu  dindən  başqa  bir  din 
qəbul etməz. “Kim islamdan başqa bir din ardınca gedərsə, (o din) 
heç vaxt ondan qəbul olunmaz və o şəxs axirətdə zərər çəkənlərdən 
olar”.  (Ali  İmran  85).  Nuhdan  -  əleyhissəlam  -  Peyğəmbərimiz 
Muhəmmədə  –  sallallahu  aleyhi  və  səlləm  –  qədər  bütün 
Peyğəmbərlər  eyni  İslam  üzərə  idilər.  Nuh  -  əleyhissəlam  - 
haqqında:  “(Ya  Rəsulum!)  Müşriklərə  Nuhun  xəbərini  söylə.  Bir 
zaman o öz ümmətinə belə demişdi: “Ey ümmətim! Əgər aranızda 
qalmağım  və  Allahın  ayələri  ilə  öyüd-nəsihət  verməyim  sizə  ağır 
gəlirsə,  mən  (sizin  mənə  qarşı  bütün  pis  niyyətlərinizdən)  Allaha 
təvəkkül  edirəm.  Şəriklərinizlə  birlikdə  (mənim  barəmdə)  nə 
edəcəyinizi qərarlaşdırın. Görəcəyiniz iş gizli qalmasın (onu mənə 
də  bildirir),  sonra  mənə  heç  möhlət  də  verməyib  haqqımda 
istədiyinizi  edin  (istədiyiniz  hökmü  çıxarın!).  Əgər  siz  (mənim 
öyüd-nəsihətimdən,  dəvətimdən)  üz  çevirsəniz,  (bilin  ki)  mən 
(bunun  müqabilində)  sizdən  heç  bir  mükafat  istəmirəm.  Məni 
mükafatlandırmaq  yalnız  Allaha  aiddir.  Mənə  müsəlmanlardan 
(özünü  Allaha  təslim  edənlərdən)  olmaq  əmr  edilmişdir!".  (Yunus 

---

 
13 
71-72).  İbrahim  -  əleyhissəlam  -  haqqında:  “(Ya  Rəsulum!)  Özünü 
səfehliyə  qoyanlardan  başqa  kim  İbrahimin  dinindən  üz  çevirər? 
Həqiqətən,  Biz  onu  dünyada  (peyğəmbərlik  və  Kəbəni  təmir  etmə 
üçün)  seçdik.  Şübhə  yoxdur  ki,  o,  axirətdə  də  əməlisaleh 
olanlardandır.  Rəbbi  İbrahimə  :  “(Əmrimə)  təslim  ol!”  –  dedikdə, 
o:  “Aləmlərin  Rəbbinə  təslim  oldum  (müsəlman  oldum)!”  –  deyə 
cavab  vermişdi.  İbrahim  və  (sonra  da)  Yəqub  bunu  (müsəlman 
olmağı)  öz  oğlanlarına  vəsiyyət  edib  (hər  biri  dedi)  :  “Ey 
oğlanlarım,  həqiqətən,  Allah  sizin  üçün  (belə  bir)  din  (islam  dini) 
seçdi,  siz  də  ancaq  müsəlman  olaraq ölməlisiniz".  (əl-Bəqərə  130-
132).  Musa  -  əleyhissəlam  -  haqqında:  “Musa  dedi:  "Ey  qövmüm! 
Əgər  Allaha  iman  gətirmişsinizsə  və  müsəlman  olmuşsunuzsa, 
Ona  təvəkkül  edin!".  (Yunus  84).  İsa  -  əleyhissəlam  -  haqqında: 
“Xatırla ki,  o  zaman həvarilərə  (İsanın on  iki  əshabəsinə):  “Mənə 
və  peyğəmbərimə  iman  gətirin!”  –  deyə  əmr  etmişdim.  Onlar  isə: 
“Bizim  (Sənə  və  peyğəmbərinə)  itaətkar  kəslər  olmağımıza  şahid 
ol!”  –  deyə  cavab  vermişdilər”.  (əl-Maidə  111).  “Şübhəsiz  ki, 
Tövratı da Biz nazil etdik. Onda haqq yol və nur vardır. (Allaha) 
təslim  olan  peyğəmbərlər  yəhudilər  arasında  onunla,  din  alimləri 
və  fəqihlər  isə  kitabdan  qorunub  saxlanılanlarla  (Tövratdan  ələ 
gəlib  çatan  ayələrlə)  hökm  edərdilər.  Onlar  (peyğəmbərlər,  din 
alimləri  və  fəqihlər)  ona  (Tövratın  ilahi  bir  kitab  olmasını) 
şahiddirlər.  (Ey  yəhudi  alimləri  və  rəisləri!)  İnsanlardan 
qorxmayın,  Məndən  qorxun.  Mənim  ayələrimi  ucuz  qiymətə 
satmayın.  Allahın  nazil  etdiyi  (kitab  və  şəriət)  ilə  hökm 
etməyənlər,  əlbəttə,  kafirdirlər!”.  (əl-Maidə  44).  Bilqeys  haqqında: 
“(Bəlqəsin  əqlini,  zəkasını  yoxlamaq  məqsədilə)  ona  belə  deyildi: 
“Saraya  daxil  ol!”  (Süleymanın  sarayı  büllurdan  tikildiyi  və 
altına  su  buraxıldığı  üçün  Bəlqis)  sarayı  gördükdə  onu  dərin  bir 
gölməçə  hesab  etdi  və  (paltarı  islanmasın  deyə)  atəyini  qaldırdı 
(baldırlarını açdı). O (Süleyman): “Bu (su deyil) büllurdan tikilmiş 
(şəffaf)  bir  saraydır!”  –  dedi.  (Bəlqis)  dedi:  “Ey  Rəbbim!  Mən 
(günəşə  sitayiş  etməklə)  özümə  zülm  etmişdim.  Mən  artıq 

---