Fikhu'l ebsat
Yüklə 2,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FİQHUL ƏBSAT
- Cəhmilər kimlərdir
- Murciyə Kimlərdir
- Əqidəni Bilmək Ən Böyük Fiqhdir
17 ci illər arası Yetmiş yaşında şəhidlər kimi ölmüşdür. Zəhərləndiyi də rəvayət edilir. Bağdatda Hayruzan qəbristanlşığında dəfn edildi 23 . Ölmündən sonra dərsləri Əbu Yusuf - rahmətullahi aleyhi - davam etdirdi. Fətvaları toplanılaraq kitablar halına salındı. Məzhəbi sistematik hala gətirən Muhəmməd İbn əş-Şeybanidir. “Əl-Asl”, Camius Sağir”, “Camiul Kəbir”, “əz-Ziyadət”, “Siyerul Kəbiri” yazan da odur. Məzhəbin ana kitabları “Zahirur Rivayə”, “Məsailul Usul”. Tələbələrinin topladığı “Fiqhul Əkbər”, “Fiqhul Əbsat”, “Kitabul Alim vəl Mutəallim”, “Kitabur Risalə”, “əl- Vasiyyə”, “əl-Qəsidətul Numaniyyə”, “Mərifətul Məzahib”, “Musnədul İmam Əbu Hənifə” və s. Bir çox şeyxlərdən dərs almış onlardan İbrahim İbn Muhəmməd əl-Muntəşir əl-Kufi, İbrahim İbn Yəzid ən-Nəhai əl-Kufi, İsmail İbn Xammad İbn Əbu Süleyman əl- Kufi, Əyyub əş-Şaxtiyani əl-Basri Salim İbn Abdullah İbn Ömər İbn əl-Xəttab və s. Şeyx Əhməd əl-Məkki əl-Xarəzmi deyir ki, tələbələrinin sayı 700 çatırdı. Hər biri də müsəlmanların şeyxləri idi. H. 150/767-ci ildə dünyasını dəyişmişdir. FİQHUL ƏBSAT Bu Kitab “Fikhul Əkbər” kitabının başqa bir versiyasıdır. Çünki bu kitabdan bir çox Sələf alimləri öz kitablarında sitatlar gətirmişlər. Məs: İbn Teymiyyə “Əqidətul Həməviyyə”, İbn Qudəmə “əl-Ulum”, İbn Qeyyim “İctima Cuyuşul İsləmiyyə”, İmam Zəhəbi “əl-Uluv”. Hər biri də bu kitabdan sitat gətirdikdə adını “Fiqhul Əkbər” deyərdilər. “Fiqhul Əbsat” adı sonradan Hənəfilər tərəfindən verilmişdir. Bunu oğlu tərəfindən rəvayət edilən “Fiqhul Əkbər” kitabından ayırmaq üçün idi. “Fiqhul Əbsat” kitabını Əbu Hənifədən - rahmətullahi aleyhi – rəvayət edən Əbu Mutidir. Əbu Muti kimdir? Muhəddislərdən Əbu Davud, İbn 23 ən-Nəməri “əl-İntiqa” 170. 18 Hibban, Əbu Hətim bu ravini zəif ravi adlandırmışlar. Əbu Davud - rahmətullahi aleyhi - deyir ki: “Onun hədisləri Mətrukdur və Cəhmi 24 olmuşdur”. Əbu Hətim - rahmətullahi aleyhi - deyir ki: “Murciyə 25 olmuşdur və hədisləri də qəbul edilmir”. İbn Hibban - rahmətullahi aleyhi - deyir ki: “Murciyənin başçılarından olmuşdur”. Hər iki kitab Hənəfilərdə və Mətrudilərdə əsas mənbə kitablardan sayılır. Onlar bu kitablara əsaslanır, söykənirlər. Lakin bu kitablar onların əleyhlərinə olan bir kitabdır. Çünki Hənəfilərin və Mətrudilərin etiqadi məsələlərdə bir çox görüşləri bu kitabla üst- üstə düşmür. Onların Allahın İsimləri barəsində olan etiqadlarına ziddir. Bu kitab Əbu Mutinin İmam Əbu Hənifənin - rahmətullahi aleyhi - sözlərindən çıxardığı bir nəticədir. Əgər biz görsək ki, nəsə bu kitabda - İmam Təhavinin - rahmətullahi aleyhi - qeyd etdiklərinə 24 Cəhmilər kimlərdir? – Özlərini İslama nisbət edən, Kəlam əhlinin bir qoludur. Onlar Allahın gözəl İsimləri və İman barəsində küfr etiqaddadırlar. Bu etiqadın başçısı Cəhm İbn Saffandır. Əbu Muxriz kimi tanınır. İlk dəfə H. 102-ci ildə bu etiqadını yaymağa başlayır. Qədər barəsində insanın seçimini, iradəsini inkar edir, ilk olaraq Quranın yaradılmış olması fikirlərini ortaya atır və Allahın İsim və Sifətlərini təmamilə inkar edirdi. Onlar deyirlər ki: İman yalnız Allah barəsində bilməkdir, küfr isə - Allah barəsində bilməməkdir. Söz və əməllər imana daxil deyildir. Ona görə də onlar deyirlər ki, əgər insan Allahı tanıdısa və sonra dili ilə inkar etdisə kafir olmur. Onlar həmçinin etiqad edirlər ki, iman hər kəsdə eynidir. Peyğəmbərlərdən və sıravi müsəlmanlara qədər. Ona görə də imanın artıb azalmasını da qəbul etmirlər. Həmçinin: Qiyamət günü Sıratın olmasına, Tərəzinin olmasına, Allahı görməyi, Qəbr əzabnın olmasını, Cəhənnəm və Cənnətin əbədi olmasını, Allahın kəlamını, Allahın Ərşin üzərinə İstiva etməsini və s inkar edirlər. Küfr olan etiqadları özlərində daşıyırlar. 25 Murciyə Kimlərdir? - Murciyə qolları çoxdur. İbn Teymiyyə “İman”, İbnul Cevzi “Şeytanın Hiylələri” kitabında 12 qolunu zikr edirlər. Ğulət Murciə deyirlər ki: İman – tək qəlbin bilmsidir. Onlara görə İblis, Firon bilirdi. Küfr isə Allahı bilməməkdir. Əməllər iman məfhumunun içərisinə daxil deyildir. Bu zaman həm zahiri, həm də qəlbi əməllər qəsd olunur. Onlar hər ikisini də imandan görmürlər. Sələflər isə tək qəlbi əməlləri imandan görməyəni küfr etmiş saymışlar. Murcuyə Fuqaha (Yəni: İmam Əbu Hənifə - rahmətullahi aleyhi - və yoldaşları) belə demir. Murciyə Fuqaha – qəlb ilə təsdiq, dil ilə iqarar. Zahiri əməllər iman məfhumuna daxil deyil. Gulət Murciyələrdən fərqli olaraq əməlləri bütünlüklə inkar da etmirlər. Zahiri əməllərin olmaması imana təsir etmir. Sənin qəlb ilə bilib təsdiq etməyin və dil ilə iqrar etməyin onu göstərir ki, sənin imanın Peyğəmbərlərin, Mələklərin imanı kimidir. İmanın bütöv bir şey olduğunu qəbul etdikləri üçün artıb azalmasını da qəbul etmirlər. Kafirə yaxşı əməllərin xeyiri olmadığı kimi, möminə də günah əməllərin təsiri yoxdur. 19 ziddir, çünki bəzi alimlər imamların etiqadi məsələlərdə sözlərini bir yerə toplamışlar. Məs: Həllal, İmam Əhmədin - rahmətullahi aleyhi - etiqadını toplayarkən bir kitaba, Beyhəqi “Cəmiun Nusus Min Kəlamiş Şəfii” adlı əsərində İmam Şəfiinin - rahmətullahi aleyhi - sözlərini toplamışdır 26 . Bundan sonra İmam Əbu Cəfər ət-Təhavi - rahmətullahi aleyhi - bütün ümmətin təqdirini qazanan nəfis bir risalə yazaraq Sələfin, İmam Əbu Hənifə və tələbələri Əbu Yusuf və Muhəmməd əş-Şeybaninin əqidəsini “Əqidətul Təhaviyyə” və ya “Bəyanus Sunnə” kitabında bəyan etdi. “Usulud Din” məsələsində Əbu Hənifənin etiqadı digər imamlardan İman məsələsi xaric heç bir fərqi yoxdur. Təhavi şərhinə görə isə iman məsələsində ixtilaf Ləfzi ixtilafdır 27 . - deməli İmamın sözləri deyil ona nisbət edilən sözlərdir. Əqidəni Bilmək Ən Böyük Fiqhdir Həmd aləmlərin Rəbbinə, Salat və salam Peyğəmbərimiz Muhəmmədə – sallallahu aleyhi və səlləm – və onun ailə və əshabına olsun. İmam Əbu Bəkr Muhəmməd İbn Muhəmməd əl-Qasani, Əbu Bəkr Alaud-Din Muhəmməd İbn Əhməd əs-Səmərqəndidən rəvayət etdi: Bizə Əbul Muin Meymun İbn Muhəmməd Məqhuli ən-Nəsəfi, ona əl-Fadl ləqəbli Əbu Abdullah əl-Huseyn İbn Əli əl- Qaşqari, ona Əbu Malik Nasran İbn Nasr əl-Huttəli, ona Əli İbn Həsən İbn Muhəmməd əl-Qazzal, ona Əbul Həsən Əli İbn Əhməd əl-Farisi, ona Nusayr İbn Yəhyə əl-Fəqih xəbər verdi və dedi: Əbu Muti Həkəm İbn Abdullah əl-Bəlxinin belə dediyini eşitdim: Əbu Hənifəyə - rahmətullahi aleyhi - Fiqhul Əkbəri (Böyük Fiqh) haqqında soruşdum o da: 26 “Ləvamiul Ənva” 1/66. 27 Daha geniş məlumat üçün bax: Muhəmməd əl-Xumeyyis “Əqidətu İmam Əbu Hənifə Fi Usulud Din”. Yüklə 2,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|