Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

TO RTINCHI BO‘LIM
A f lo tu n , o ‘z m a v q e i va o d a m l a r j a m o a s i borligi u c h u n g i n a
s h a h a r d e b a t a l u v c h i s h a h a r , h a q i q i y s h a h a r e m a s l i g i n i ,
h a q i q i y s h a h a r a h o l i s i a d o l a t l i q o n u n l a r g a va b o s h q a r u v
q o id a la r ig a rioya q ilish la rig a , x u d o y o r l a q a g a n ra h b a r g a ega 
b o ‘lishiga va o d a m l a r n i n g t a h s i n g a loyiq o d a tla r i va axloqi 
r o ‘y o b g a c h i q is h ig a s h a r t - s h a r o i t y a r a tilg a n , j o y l a s h g a n yeri, 
ta b iiy s h a ro iti q u la y , y a ' n i u n g a a h o li u c h u n o z i q - o v q a t va 
b o s h q a z a r u r n arsa la rn i olib kelish m u m k i n boN gan s h a h a r d ir , 
d e b t u s h u n t i r a d i .
A f lo tu n , a g a r b i r o r o d a m n i n g o d a ti va ta b ia ti ( a d o la tli) 
Q o n u n g a m o s , g o ‘zal va ta la b g a j a v o b b e r a d i g a n boM masa, u 
d o i m o p a s tk a s h , j i r k a n c h boMib, h a r gal q o n u n n i b u z g a n i d a
j i n o y a t c h i s ifa tid a q o r a l a n a d i , d e g a n g ‘o y a n i h a m eslatib
o ‘tad i. M isol ta riq a s id a u, d e n g iz d a su z ish va s h u n g a o ‘xshash 
s a r m o y a k e ltira d ig a n ishlarga h a m d a turli s a n ’a tla r ( h u n a r la r )
b ila n s h u g ‘u lla n is h g a o ‘z larin i m a j b u r e tg a n , o ;z r u h la r in i 
ta r b iy a la b k e y in esa m a s h q n i t o ‘x ta tib q o ‘y g a n j a s u r o d a m l a r
h a q i d a h ik o y a qiladi. A f lo tu n , o 'z l a r i n i n g m a s h h u r shoirlari
76

---

A F L O T U N Q O N U N L A R I M O H I Y A T I
H o m e r n i n g , o ‘z i n i - o ‘zi m e n s i m a y q o ‘y g a n a r s l o n n i n g oxiri 
j a s u r l i g i n i y o ‘q o t i b , o h u l a r d a n h a m q o ‘r q a d i g a n b o ‘lib 
q o lg a n lig i h a q id a g i s h e ’rini keltiradi. A flo tu n m a m l a k a t d a g i
t u z u m n i n g g o ‘zal va yaxshi boMishini q o n u n c h i q a m v c h i n i n g
b ilim d o n lig i h a m d a o ‘z g a t u z u m l a r d a g i f a r o v o n lik va b o s h q a
ijobiy j i h a t l a r d a n x a b a rd o rlig i b ila n b o g 'l i q , d e b hiso b lay d i. 
Y a n a so h ib i q o n u n m a m l a k a t a h o lis in i b o s h q a r u v silsilasidagi 
q o n u n l a r g a rio y a q ilish la rin i va b o ‘y s u n is h la r in i t a ’m in la y
o lsag in a a ’lo d ara ja d a g i dav lat t u z u m i boMishi m u m k i n , deydi. 
A f lo tu n h o k i m i y a t m asa la sig a h a m e ’t i b o r b e r a d i; e h t i m o l ,
m a m l a k a t a h o l i s i x u s h x u l q q a e g a b o ‘ l m a g a n t a q d i r d a
h o k im iy a tg a e h tiy o j t u g i l a r . A g a r h u k m d o r , z a r u r a l y u za sid a n
v a s h a h a r a h o l i s i u c h u n e m a s , b a l k i o ‘z o d a t i g a k o ‘ra
h o k im iy a tg a e g a boMsa, b u n d a y h o k im iy a t q o r a la n a d i. A m m o ,
sh a h a r n i ito a td a saqlash u c h u n b o s h q a r u v c h ig a ehtiyoj boMishi 
h a m m u m k i n . U s h a h a r n i ito a t q ild ir a d i, q o n u n l a m i jo r iy
q i l a d i va b u q o n u n l a r q a n c h a l i k i l o h i y , a d o l a t l i b o ‘lsa, 
s h u n c h a l i k t a h s i n g a s a z o v o r va q o n i q a r l i h is o b la n a d i. A g a r 
h o k i m i y a t m a salasi h a q i d a m u l o h a z a q i l i n a d ig a n b o ‘lsa, b u
j i h a t d a n h o k i m i y a t ixtiyoriy q a b u l q i l i n g a n d a k o 'p r o q m a 'q u l
va h a r t o m o n l a m a q u l a y h i s o b l a n a d i , c h u n k i h o k i m o ‘z 
h u k m i n i a h o lig a tav siy a qilish b ila n u la rg a q is q a m u d d a t d a
o 'z l a r i n i t u z a t i b o lis h g a i m k o n i y a t y a r a tib b e r a d i. A g a r d a , 
h o k i m s h a h a r a h lig a o ‘z h o k im iy a tin i tavsiya q ila o l m a s a , 
ishlar m u s h k u lla s h a d i, h o k i m n i n g foyda keltirishga im k o n iy ati 
b o ‘1 m a y qoladi va u n i n g xayrli ish lam i a m a lg a o shirish m u d d a ti 
c h o 'z i l i b k e ta d i. A f l o t u n , q u l l a r va j o h i l o d a m l a r u s tid a n
h u k m r o n l i k va u la r n i h o k i m i y a t g a b o ‘y s u n d ir is h h a q i q a t a n
t o ‘g bri ish e k a n l i g i n i , s h u b i l a n b i r g a e r k i n v a m e h r -
s h a f q a t l i l a r n i b o ‘y s u n d i r i s h o ‘t a b e m a ’n i l i k e k a n l i g i n i
t u s h u n t i r a d i .
A flo tu n s h a h a r a h o lisi q a n c h a l i k m e h r - s h a f q a t l i b o l s a ,
u la r n i b o s h q a r u v s h u n c h a l i k y u q o r i d a r a j a d a ilohiy b o ‘lad i, 
d e b hisoblaydi. A g a r u la r n in g h o k i m i n o lo y iq b o ‘Isa, u h o ld a , 
to k i u ilo h iy a v lo d g a m a n s u b s h a h a r h o k i m i b o i i s h d arajasig a 
y u k s a l m a g u n c h a , a h o l i n i n g o z g i n a q i s m i d a n t a s h q a r i, b o s h q a
o ‘z h u k m i o s tid a g ila r b ila n til to p i s h a o lm a y d i. S o ‘n g r a u
77

---