Fġqh təLĠMĠ

 
 
351
 
 
 fiqh təlimi 
2) Xümsü verilməyən bir Ģeydən istifadə edərək ibadət etmək ibadəti 
batil  edir.  Buna  görə  də  əgər  bir  Ģəxs  xümsü  verilməyən  səccadənin 
üstündə və  ya xümsü  verilməyən paltarla namaz qılsa, namazları ba-
tildir. Amma əgər onlara xüms düĢdüyünü bilməsə və ya ibadət edər-
kən xümsü verilməyən bir Ģeydən istifadə etməyin ibadəti batil etdiyi-
ni bilməsə, ibadəti düzdür.
1
 
 
 
SUALLAR: 
1.
 
İslam dövlətlərində müəyyən qanunlar əsasında təyin olunan ver-
gilər (məsələn, dövlət işlərində işləyənlərin aylıq əmək haqqlarından 
tutulan vergi) xüms sayılırmı? 
2.
 
Bəzi  fərdlər  var  ki,  xüms  vermək  onlara  vacibdir,  amma  indiyə 
qədər  onu  ödəməyiblər  və  hal-hazırda  da  onu  ödəməyə  imkanları 
yoxdur. Bu cür fərdlərin hökmü nədir? 
3.
 
Hansı şeylərə xüms düşür? 
4.
 
Əgər bir nəfər xümsünü vermədiyi pul ilə torpaq, mal və s. bu ki-
mi şeylər alsa, hökmü nədir? 
5.
 
Əgər bir nəfər xümsü verilməyən bir şeyi məscidə bağışlamaq is-
təsə, onu götürmək olarmı? 
 
 
 
       
                                         
1
Səri suallara cavab, 323-cü sual  

---

 
 
351
 
 
 fiqh təlimi 
ALTMIġ YEDDĠNCĠ DƏRS 
QAZANCIN XÜMSÜ (1) 
- Qazanc nədir 
- Qazancın növləri 
Diqqət: 

 
Hər bir mükəlləfə illik xərclərindən artıq qalan qazancının xümsü-
nü ödəmək vacibdir. 
1.Qazanc nədir. 
Qazanc dedikdə iĢləmək və iqtisadi fəaliyyət göstərməklə əldə edilən 
pul və mal-dövlət nəzərdə tutulur.  
 
2.Qazancın növləri aĢağıdakılardır: 
I. Əkinçiliklə məĢğul olanların əldə etdikləri qazanc; 
II. Ticarətlə məĢğul olanların əldə etdikləri qazanc; 
III. Müəyyən bir vasitə (məsələn, maĢın) və ya mülk (məsələn, ev, dü-
kan) kirayələyib iĢlətməklə və ya istehsalla məĢğul olmaqla əldə edi-
lən qazanc;       
IV. Zəhmət haqqı olaraq əldə olunan məbləğ (məsələn, fəhlənin, mü-
əllimin, həkimin və s. peĢə sahiblərinin aldıqları əmək haqqı)                 
3.Hansı Ģeylərə xüms düĢmür? 
1. Miras 
1) Miras və ya onu satmaqla əldə olunan pula - hətta mirasın qiyməti 
artmıĢ  olsa  belə  -  xüms  düĢmür.  Amma  əgər  varis  ona  çatan  mirası 

---

 
 
352
 
 
 fiqh təlimi 
qiyməti artdıqdan sonra satmaq niyyətində olsa, mirasın öz dəyərindən 
artığına xüms düĢür.
1
 
2)  Həddi-büluğa  çatmayan  uĢaqlara  yetiĢən  mirasa  xüms  düĢmür. 
Amma  əgər  həmin  mirasla  qazanc  əldə  olunsa,  vacib  ehtiyata  görə 
uĢaqlar özləri həddi-büluğa çatdıqdan sonra o vaxtadək mirasın üstünə 
gələn mənfəətin xümsünü verməlidirlər.
2
 
2. Mehriyyə 
Mehriyyəyə xüms düĢmür, istər müddətli, istərsə də müddətsiz olsun. 
Ġstər nəqd pul, istərsə də mal Ģəklində olsun.
3
  
3. Hədiyyə 
1) Ġnsana verilən hədiyyə və bəxĢiĢə xüms düĢmür. Hərçənd əgər illik  
xərclərdən  artıq  olaraq  qalsa,  onun  xümsünü  vermək  ehtiyati-mütə-
həbdir.
4
  
2) Bir Ģeyin hədiyyə və bəxĢiĢ hesab olunması onu verənin niyyətinə 
bağlıdır. Əgər bir Ģəxsə qardaĢı, atası və ya baĢqa bir qohumu xərclik 
versə, bu o vaxt hədiyyə hesab olunur ki, onlar onu hədiyyə niyyətilə 
versinlər.
5
 
3)  Ata,  ana  və  baĢqaları  tərəfindən  insana  verilən  hədiyyəyə,  hətta 
əgər  onun  bu  hədiyyəyə  ehtiyacı  olmasa  və  ya  camaatın  nəzərində 
(ürfdə) onun Ģəninə görə olmasa belə, xüms düĢmür. Əgər ata-ananın 
verdiyi  hədiyyə  ürfdə  onların  Ģəninə  görə  olmasa,  onların  illik 
                                         
1
Səri suallara cavab, 851-cu sual  
2
 Səri suallara cavab, 151-ci sual 
3
 Səri suallara cavab, 862-ci sual 
4
 Səri suallara cavab, 852-ci sual 
5
 Səri suallara cavab, 853-cü sual 

---

 
 
353
 
 
 fiqh təlimi 
xərclərindən hesab olunmur və onlar həmin hədiyyənin xümsünü ver-
məlidirlər.
1
 
4) Əgər ata öz qızına cehiz ünvanında mənzil hədiyyə versə, bu halda 
əgər onun bu hədiyyəsi camaatın nəzərində atanın Ģəninə görə olsa və 
xümsün  vaxtı  çatmamıĢ  bu  hədiyyəni  versə,  onun  xümsünü  vermək 
vacib deyil.
2
 
5)  Əgər  əlaqədar  təĢkilatlar  tərəfindən  Ģəhid  ailəsinə  bir  Ģey  bağıĢ-
lansa, ona xüms düĢmür. Amma əgər onunla qazanc əldə edilsə və ai-
lənin illik xərclərindən artıq qalsa, ona xüms düĢür. Həmçinin həmin 
təĢkilatlar tərəfindən Ģəhid uĢaqlarına verilən hədiyyəyə xüms düĢmür. 
Amma əgər onunla qazanc əldə edilsə, vacib ehtiyata görə onlar həd-
di-büluğa  çatandan  sonra  qazancın  –  bu  hədiyyə  ilə  hər  nə  qədər  qa-
zanc əldə olunubsa - xümsünü verməlidirlər.
3
  
6) Xümsün  vaxtı çatmamıĢdan qabaq insan  pulunu (malını) öz həyat 
yoldaĢına  hədiyyə  verə  bilər,  hətta  bilsə ki,  o,  həmin  pulu  gələcəkdə 
ev almaq və ya ailənin zəruri xərcləri üçün saxlayacaqdır. Əgər insa-
nın öz həyat yoldaĢına bağıĢladığı bu pul camaatın nəzərində onun Ģə-
ninə  görə  olsa  və  xümsdən  qaçmaq  hesab  olunmasa,  ona  xüms  düĢ-
mür.
1
 
2)  Xümsdən  qaçmaq  niyyətilə  verilən  hədiyyəyə  xüms  düĢür.  Buna 
görə  də  qadın  və  ya  kiĢi  xümsün  vaxtı  çatmamıĢdan  qabaq  xümsdən 
qaçmaq məqsədilə, baĢqa sözlə desək mallarına xüms düĢməsin deyə 
                                         
1
 Səri suallara cavab, 111-cü sual 
2
 Səri suallara cavab, 855-ci sual 
3
 Səri suallara cavab, 853 və 151-ci suallar 

---