Fġqh təLĠMĠ

 
 
363
 
 
 fiqh təlimi 
vilayət  fəqih  və  ya  onun  vəkilinin  vasitəsilə  xümsü  tədricən  və  miq-
darı və müddəti ona mümkün olan halda ödəsin. Əgər sərmayə yaĢayı-
Ģı  üçün  kifayət  həddədirsə  ki,  onun  xümsünü  verməklə  yaĢayıĢının 
ehtiyacını ödəməz, onda xümsü yoxdur.
1
  
                                                     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                         
1
 
Şəri suallara cavab, 168 
ġəriklikdə
 
1.Hər bir Ģərik öz səhminin xümsünü verməlidr. Buna 
əsasən, xüsusi məktəb təsis etmək istəyən kəslərə vacibdir 
ki, hər kəs Ģərikliyin sərmayəsi adıyla müəyyən etdikləri 
pulun xümsünü versinlər. Həmçinin, vacibdir ki, müĢtərək 
sərmayədən əldə olunan gəlirdən xüms ilinin baĢında hər 
kəs öz səhminə müvafiq xüms versin. 
 
2.Xüms tamamilə ödənmədən müĢtərək sərmayədən 
istifadə etmək caiz deyil. Əgər Ģəriklər xüms vermək 
istəməsələr, zərər olmadığı təqdirdə Ģəxs Ģəriklikdən 
ayrılmalıdır. Əks təqdirdə, Ģəriliyi davam etdirə bilər. 
 
3.ġirkətin sərmayə və gəlirinin xümsünü ödəmək hər kəsə 
öz səhminə görə bir vəzifədir. Bu iĢi isə Ģəriklərdən icazə 
və vəkalət almıĢ idarə heyətinin məsul Ģəxsi icra edəcək. 
 
4.ġəriklərin hər biri öz səhminin xümsünü verəndən sonra 
daha ümumi sərmayəyə xüms düĢməz.
 

---

 
 
364
 
 
 fiqh təlimi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.  Ticarət  yeri  sərmayənin  bir  hissəsidir  və  onun  xümsünü  vermək 
vacibdir. Əgər onu ödəmək qüdrəti yoxdursa, onda vəliyyi fəqihin və 
ya onun vəkilinin razılığı ilə tədricən ödəməlidir.
1
  
3. Sərqəfli sərmayənin bir hissəsidir, xümsü verilməsi vacibdir.
2
  
2) ĠĢ alətləri 
ĠĢ alətlərinin hökmü sərmayə hökmündədir. Əgər bunlar gəlirdən əldə 
olunubsa,  xümsü  verilməlidir.  Buna  görə  də  qazanc əldə  etmək  məq-
sədilə hazırlanan maĢının xümsünü vermək vacibdir.
3
  
 
                                         
1
 
Şəri suallara cavab, 144 
2
 
Şəri suallara cavab, 162 
3
 
Şəri suallara cavab, 124.882, 122 
Qərzul-həsənə 
qutusunda
 
1.Əgər onun səhmdarlarından hər biri qutunun təĢkil 
olunması üçün ilkin kapitaldan əlavə hər ay məbləğin 
artımı üçün ora vəsait əlavə edirlərsə və hər biri 
mənfəətdən, ya öz haqqından xüms ili bitəndən sonra öz 
Ģirkət səhmindən ödəyirlərsə, onun xümsünü 
verməlidirlər. Amma əgər il əsnasında versələr, bir halda 
ki, onu ələ gətirmək xüms ili bitəndən sonra mümkün 
olacaq, onun xümsünü ilin sonunda verməlidirlər. Qalan 
surətlərdə onu ələ gətirdiyi vaxt xümsünü verməlidir. 
 
2.Əgər onun sərmayəsi bir neçə nəfərin Ģərikli olaraq 
Ģəxsi mülküdürsə, onun qazancı hər üzvün səhminə 
nisbətən onun Ģəxsi mülkü sayılır və hər Ģəxs öz illik 
xərcindən artıq qalan miqdarın xümsünü verməlidir. 
Əgər qutunun sərmayəsi bir və ya bir neçə Ģəxsin mülkü 
deyilsə, məsələn ümumi vəqf və bu kimi maldan olsa, 
ondan hasil olna qazancın xümsü yoxdur.
 

---

 
 
365
 
 
 fiqh təlimi 
Diqqət: 

 
Bir nəfər özünün Ģəxsi mülkü olan həcc karvanının ehtiyacı olduğu 
bütün  ləvazimatları  həcc  təĢkilatçısına  satarsa,  (bu  vasitələrdən  həcc 
karvanının müdiriyyətinin öhdədarlıq günlərində, hacıların idarə olun-
ması  cəhətindən  istifadə  edir)  və  bu  vasitələr  xümsü  verilmiĢ  pulla 
alınıbsa, onun satıĢının puluna xüms düĢmür. Əks təqdirdə, xümsünü 
verməlidir.
1
  
 
3) Sərmayənin artımı 
1. Malın qiyməti artarsa və bir kəs onu alıb daha çox gəlir əldə etmək 
üçün onu satmasa, xüms ilinin çatması ilə artımın xümsünü ödəməli-
dir. Amma bir mal ilin baĢına qədər satılmasa və onu almağa müĢtəri 
tapılmasa, hal-hazırda onun artmıĢ qiymətinin xümsünü vermək vacib 
deyil,  gələcəkdə  onun  satıĢından  ələ  gələn  xeyir  satıĢ  ilinin  xeyri 
hesab olunur.
2
 
2.  Əgər  bir  malı  xümsü  verilmiĢ  pulla  satmaq  niyyətilə  alarsa  və  bir 
müddətdən  sonra  onu  satsa,  satdığı  qiymətdən  artıq  miqdarı  mənfəət 
hesab olunur və ilin məunəsindən artıq xümsünü ödəməlidir.
3
  
4) Ehtiyat pul yığmaq 
1. Yığılan gəlir hətta yaĢayıĢı təmin etmək üçün olsa da, xüms ilinin 
əvvəlində xümsü verilməlidir. Amma əgər yaĢayıĢın zəruri vasitələrini 
hazırlamaq  və  ya  təmin  etmək  bir  Ģəxsin  gəlirini  yığmağıyla 
                                         
1
 
Şəri suallara cavab, 151 
2
 
Şəri suallara cavab, 161 
3
 
Şəri suallara cavab, 164 

---

 
 
366
 
 
 fiqh təlimi 
mümkündürsə,  onda  yığılan  pulu  yaxın  gələcəkdə,  məsələn,  xüms 
ilindən 2-3 ay sonra deyilənlərə sərf etsə, bu halda xüms düĢməz.
1
 
 
Diqqət: 

 
Bir kəs  gələsəkdə evlənmək qərarı ilə aylıq orta əmək haqqını yı-
ğarsa,  ilin  əvvəlində  xümsünü  verməlidir.  Amma  əgər  xüms  ilindən 
iki-üç ay müddətində yığdığı pulu izdivac xərclərinə sərf etsə və xüm-
sü  verməklə  qalan  pulla  istədiklərini  təmin  edə  bilməsə,  bu  halda 
xüms düĢmür.
2
 

 
Bir nəfər özünü və ailəsini sıxıntıya salaraq bir az pul yığıb onunla 
gələcəkdə yaĢayıĢ ehtiyatlarını ödəmək üçün sərf etməyi qərara alsa və 
yaxın gələcəkdə məsələn, 2-3 ay xüms ilinin sonunda onu xərcləməyə 
baĢlasa, xümsünü ödəmək vacib deyil. BaĢqa hallarda isə xümsü ver-
məlidir.
3
  

 
Bir  kəsin  məsələn,  soyuducu  kimi  bir  Ģeyi  almağa  ehtiyacı  olarsa 
və onu bir dəfə almaq qüdrəti olmadığı üçün aylıq pulunu yığıb lazım 
olan  həddə  çatanda  onu  almaq  istəsə  və  yaxın  gələcəkdə  (məsələn, 
xüms  ilindən  2-3  ay  sonra)  ehtiyacı  olduğu  Ģeyi  almaq  üçün  yığdığı 
pulun  xümsünü  versə,  yaĢayıĢ  ləvazimatını  ala  bilməyəcəksə,  onun 
xümsü yoxdur. Əks halda, xümsü verilməlidir.
1
 

 
Bir kəs ehtiyacı olduğu evi tikmək üçün bir hissə torpaq alıb ev tik-
mək  üçün  gündəlik  xərclərindən  olan  pulu  yığırsa  və  illik  gəlirdən 
                                         
1
 
Şəri suallara cavab, 886, 111, 128 
2
 
Şəri suallara cavab, 886, 111, 128 
3
 
Şəri suallara cavab, 156 

---