Fġqh təLĠMĠ

 
 
367
 
 
 fiqh təlimi 
yığdığı pulu xüms ilindən 2-3 ay sonra yaĢayıĢ evi tikməyə sərf etmək 
istəsə, xümsü yoxdur. Əks halda, xümsünü verməyi vacibdir.
2
  
2. Qazancdan yığılan istənilən miqdarda pula bir dəfə xüms düĢür və 
bu pulun bankda borc kimi yığılması xümsü saqit etmir.
3
 
3. MəiĢət iĢlərini yerinə yetirmək üçün çoxlu vəsaitə ehtiyacı olan və 
bu  vəsaiti  bir  dəfəyə  ələ  gətirə  bilməyən  kəslər  bu  məqsədlə  qutu 
yaradıb  hər  ay  ora  bir  qədər  məbləğ  əmanət  qoyub  bu  vasitə  ilə 
ehtiyac duyduqları məbləği toplayırsa, bu surətdə hər Ģəxs tərəfindən 
ora əlavə edilən pul onun illik qazancindan olsa və o pulu ehtiyacla-
rına ödəyənə qədər onların mülkiyyətində qalarsa, oradan xümsü ayı-
rıb vermək mümkün olduğu təqdirdə xümsü verilməlidir.
4
 
3. Bir kəs bankda iĢləmək istəsə və iĢə baĢlamaq üçün öz adına və ya 
bir hesaba hər ay faizini götürməklə uzun müddətə pul qoymağa məc-
bur olsa və bu pulu geri almaq onun üçün hal-hazırda mümkün olmasa 
onun  xümsünü  vermək  vacib  deyil.  Amma  onun  illik  xeyrinin 
(faizinin) ilin məunəsinin artığına xüms düĢür.
5
 
 
 
 
 
 
                                                                                                
1
 
Şəri suallara cavab, 188 
2
 
Şəri suallara cavab, 152 
3
 
Şəri suallara cavab, 155 
4
 
Şəri suallara cavab, 142 
5
 
Şəri suallara cavab, 816 

---

 
 
368
 
 
 fiqh təlimi 
SUALLAR: 
1. Əgər şəxsi şəriklərin xüms ilinin hesabı yoxdursa, onun vəzifəsi 
nədir? 
2. Borc sandığına xüms aid olurmu? Bəs ondan ələ gələn xeyrə ne-
cə? 
3. Gəlir gətirmək  üçün istifadə olunan alətlərə xüms düşürmü? 
4.  Ev  və  başqa  ehtiyacları  olan  şeyləri  almaq  üçün  yığılan  pula 
xüms düşürmü? 
5.  Əgər  işçi  maaşını  xüms  ili  çatandan  sonra  alarsa,  ona  xüms 
düşürmü? 
6.  Əgər  bir  kəs  xüms  ilindən  əvvəl  bir  miqdar  pulu  bir  kəsə  borc 
verərsə və bir neçə ay xüms ilindən keçəndən sonra borc əlinə gəlsə 
bu pulun hökmü nədir? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
369
 
 
 fiqh təlimi 
YETMĠġĠNCĠ DƏRS 
QAZANCIN XÜMSÜ(4) 
 
1. Bunlar illik xərcə, yəni məunəyə daxil olur: 
1) Davamlı və davamsız mallar. 
Davamsız  (xarab  olan)  mallar  o  cümlədən  qənd,  Ģəkər,  düyü,  yağ  və 
bu kimi Ģeylər gündəlik illik məsrəfdən alınsa və iĢlənsə, məunə hesab 
olunur və xüms düĢmür. Ondan ilin sonuna qədər  istifadə olunmayan 
miqdar məunə deyil və ona xüms düĢür. Davamlı mallar, o cümlədən 
ev,  ev  əĢyaları,  Ģəxsi  avtomobil,  qadınların  zinət  əĢyaları  və  bu  kimi 
Ģeylərdən istifadə olunduqda eyni qalır (və baĢqa sözlə onların faydası 
bəhrəsi  müddətlidir)  və  yaĢayıĢ  ehtiyacı  kimi  gəlirdən  alınıb  istifadə 
olunur ki, bu da məunə hesab olunur və xümsü yoxdur. 
 
Diqqət: 

 
Davamlı- Ģeylərə xüms düĢməməsinin meyarı onlara olan ehtiyacın 
insanların  Ģəninə  münasib  olması  ilə  uyğun  olmalıdır,  hətta  il  uzunu 
onlardan  istifadə  olunmasa  da.  Buna  görə  də  əgər  xalça  və  ya  qab-
qaĢıq təsadüfən il uzunu istifadə olunmasa, amma qonaq üçün istifadə 
olunarsa, xümsü  yoxdur, amma davamsız mallar məsrəf olunandır və 
illik nə qədər artıq qalsa, xümsü var.
1
  

 
Bir  neçə  cilddən  təĢkil  olunmuĢ  kitabın  bütün  cildlərinə  və  ya 
alınan cildə ehtiyac olarsa, xüms düĢmür və əgər hal-hazırda ehtiyac 
                                         
1
 
Şəri suallara cavab, 114, 115, 123 

---

 
 
371
 
 
 fiqh təlimi 
olmayan cildlərə xüms düĢür və hər cilddən bir səhifə oxumaq xümsü 
ödəməməyə kifayət deyil (xümsü saqit etmir).
1
 

 
Ehtiyac duyulan ev - yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi- məunədir, buna 
görə də hər mərtəbəsinin 2 otağı olan 3 mərtəbəli evdə sahibi bir mər-
təbədə, o biri 2 mərtəbələrdə isə övladları yaĢayarsa, xüms düĢmür.
2
 

 
Ġl  arasındakı  gəlirdən  Ģəxsi  və  yaĢayıĢ  ehtiyacları  ödəmək  üçün 
maĢın alınarsa və bu da onun ürfən Ģəninə münasib olarsa, məunədir 
və  xümsü  yoxdur.  Əgər  qazanc  ələ  gətirmək  üçün  olarsa,  məsələn, 
taksi,  avtobus  və  s.  məqsədlərlə  olarsa,  onda  iĢ  aləti  hökmündədir  və 
xümsü vacibdir.
3
 

 
Ġlin  ortasında  gəlirdən  alınan  və  xüms  ili  çatana  qədər  qalan  dər-
manlara  ehtiyac  varsa  və  xəstəliyə  istifadə  olunacaqsa,  məunədir  və 
xümsü yoxdur.
4
 
2. Gəlirdən tədricən alınan (hazırlanan) ehtiyaclar. 
Ehtiyac olunan Ģeyləri o cümlədən ev ləvazimatları, cehiz, yaĢayıĢ evi 
və bu kimi Ģeyləri əgər ehtiyacı olduğu zaman bir dəfəyə ala bilmirsə, 
yalnız bir neçə ilin gəlirindən yavaĢ-yavaĢ alıb ehtiyacı olduğu vaxta 
saxlayarsa,  hər il öz Ģəninə münasib olan  miqdar məunədir və xümsü 
yoxdur.
5
 
 
 
                                         
1
 
Şəri suallara cavab, 112 
2
 
Şəri suallara cavab, 111 
3
 
Şəri suallara cavab, 124 
4
 
Şəri suallara cavab, 118 
5
 
Şəri suallara cavab, 116, 118 

---