Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səhm - qiymətli kaüız olub, onun sahibinə səhmdar cəmiyyətinin mənfəətinin bir hissəsini dividendlər şəklində almaq, idarə
- Fond birjası - müstəsna olaraq fəaliyyət predmeti qiymətli kağızların normal tədavülü üçün zəruri şərait yaradan, onların bazar qiymətlərini
81 Səhmlərini sərbəst olaraq bir şəxsdən digərinin adına keçirmək mümkün olan səhmdar cəmiyyətləri açıq tipli səhmdar cəmiyyətlər adlanırlar və o qısaca olaraq ATSC kimi ifadə olunur. Səhmdar cəmiyyət yaradılarkən, təsisçilər xüsusi sənədlər hazırlayırlar ki, o da " Səhm" adlanır. Səhm - qiymətli kaüız olub, onun sahibinə səhmdar cəmiyyətinin mənfəətinin bir hissəsini dividendlər şəklində almaq, idarə etmədə iştirak və cəmiyyətin ləüvindən sonra qalan əmlakın bir hissəsinə malik olmaq hüququ verir. Səhmin üzərində yazılmış qiymət onun nominal dəyərini əks etdirir. Təsisçilərlə səhmdarları fərqləndirmək lazımdır. Təsisçilər firmanı yaradanlar, səhmdarları isə səhm sahibləridir. Səhmlər özü də iki cür olur: adi və imtiyazlı. Adi səhm sahibləri müəssisənin mənfəətindən dividend almaqla yanaşı, səhmdar cəmiyyətin idarəetmə prosesində iştirak etmək hüququna da malikdir. İmtiyazlı səhm sahibləri isə müəssisənin maliyyə fəaliyyətindən asılı olmayaraq h əmişə sabit dərəcələrlə dividend alsa da səhmdar cəmiyyətinin idarəedilməsində iştirak hüququndan məhrumdurlar. Adi səhmlərə görə dividendlərin verilməsi isə cəmiyyətin işləməsindən və onun nə qədər mənfəət əldə etməsindən asılıdır. Səhmdar cəmiyyətlər yaradılma formasına görə 2 cür olur: açıq və qapalı tipli. Onların başlıca fərqi səhmdarların hüquqlarını reallaşdırmaq imkanları ilə müəyyənləşdirilir. Belə ki, açıq tipli səhmdar cəmiyyətin səhmdarları öz səhmlərini dəyişə, sata, bağışlaya bilər. Qapalı tipli səhmdar cəmiyyətlərdə isə səhmdarlar səhmlərini yalnız öz aralarında sata və ya dəyişə bilərlər. Səhmdar cəmiyyətin mənfəəti çox olduqda, onun dividend vermək qabiliyyəti də yüksək olur və belə olan halda firmanın səhmləri beynəlxalq fond birjalarının listinqinə (siyahısına) daxil edilir. Səhmdar cəmiyyətin üstünlüklərini aşağıdakı kimi fərqləndirmək olar: • Səhm və istiqrazların satışı yolu ilə külli miqdarda kapital cəlb etmək qabiliyyətinə malikdir • Səhm sahiblərinin məsuliyyəti məhduddur • Sabitlik və daimilik • İxtisaslaşmış rəhbər heyətin idarəetmə məsələlərinə cəlbi imkanı mövcuddur Çatışmazlıqlarına gəlincə isə onlar belədir: • Dövlət tərəfindən əhəmiyyətli tənzimləməyə reaksiyası güclüdür • Ağır maliyyə yükü və təşkilati xərcləri daşıyır • İkiqat vergiqoymanın subyektidir: korporativ gəlirlərə və dividendlərə • Sahiblik və nəzarət bölüşdürülür (sahibkar – icraçı problemi). Fond birjası - müstəsna olaraq fəaliyyət predmeti qiymətli kağızların normal tədavülü üçün zəruri şərait yaradan, onların bazar qiymətlərini müəyyən edən (qiymətli kağızlara olan tələb və təklif arasında tarazlığı əks etdirən qiymət), həmçinin onlar haqqında lazımi informasiyanı yayan, qiymətli kağızlar bazarı iştirakçılarının yüksək peşəkarlıq səviyyəsini nümayiş etdirmək 82 üçün mühit formalaşdıran təşkilatdır. Fond birjası qapalı səhmdar cəmiyyəti formasında yaradılır. Fond birjası öz fəaliyyətini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən verilən xüsusi razılıq əsasında həyata keçirir. Fond birjası qiymətli kağızlar bazarında ticarətin təşkilatçısı kimi, depozitar fəaliyyəti və qarşılıqlı öh dəliklərin müəyyən edilməsi (klirinq) fəaliyyəti istisna olmaqla, digər fəaliyyət növləri ilə məşğul ola bilməz. Fond birjası - qiymətli kağızların alqı-satqı yeridir. Məsələn, tutaq ki, hansısa firmanın səhmlərinin nominal dəyəri 100 min manatdır. Əgər səhmlərə çoxlu dividendlər verilərsə, onda birjada onun qiyməti bahalaşır. Fərz edək ki, səhmin nominal qiyməti 150 min manatdır. Əgər bu səhm sahiblərinə az gəlir gətirirsə, onda birjada səhmlərin qiyməti aşağı düşür. Hər bir səhmin bazar qiyməti nominal dəyərdən aşağı və yaxud da yuxarı ola bilər. Fond birjalarında dövriyyədə olan bütün qiymətli kağızların orta məzənnəsi fond indeksi adlanır. Biz tez-tez televiziya ekranlarından, radio efirindən maliyyə xəbərlərini dinləyərkən müxtəlif indekslər barəsində eşidirik. Onların arasında ən geniş yayılmışları bunlardır: Dou-Cons indeksi, Nasdaq indeksi, Faynenşal tayms indeksi, Nikkey indeksi və s. Dou-Cons indeksi Nyu-York fond birjasında ABŞ-ın 30 ən iri sənaye şirkətlər qrupunun səhmlərinin orta məzənnə göstəricisidir. Bu indeks gündəlik olaraq birjanın bağlanmaısı zamanına hesablanır. Nasdaq indeksi – özünün xüsusi satış hərraclarına malik olan birjadan kənar kompyuter sisteminin aparıcı indeksidir. Nikkey indeksi Tokio birjasında Yaponiyanın 225 ən iri şirkətinin səhmlərinin orta q iyməti əsasında müəyyənləşdirilir. Firmanın təşkili Firmanın yaradılması təsisçi adlanan şəxs tərəfindən həyata keçirilir. Təsisçi kimi vətəndaş da, müəssisə də çıxış edə bilər. Təsisçilər yaratdıqları müəssisələri qeydiyyatdan keçirmək üçün tələb olunan bütün sənədləri qanuna müvafiq surətdə h azırlayırlar. Onlardan ən başlıcası təsis müqaviləsi və nizamnamədir. Təsis müqaviləsi təsisçilərin hüquq və öhdəliklərini tənzimləyir. Burda təsisçilərin adı, onların öhdəliklərinin bölgüsü, onlardan hər birinin qoyduğu payların həcmi və s. göstərilir. Nizamnamə bütün səhmdarların hüquq və öhdəliklərini tənzimləməklə yanaşı firmanın əsas fəaliyyət prinsiplərini də müəyyənləşdirir, xüsusilə də, firmanın adını, onun fəaliyyətini, vəzifə və məqsədlərini, yerləşdiyi yeri, nizamnamə kapitalının həcmini, səhmlərin növlərini və onların nominal dəyərini, idarəetmə orqanlarının strukturunu, qərarların qəbulu proseduralarını, mühasibat uçotunun aparılması, mənfəətin bölüşdürülməsi qaydalarını tənzimləyir. Firmanın qeydiyyatı məcburi xarakter daşıyır və müxtəlif məqsədlərə xidmət edir. Belə ki, bu zaman: Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|