Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.2. Avtomobil sənayesinə bir neçə iri korporasiya hökmranlıq edir. Nəti cəsi ne cə olur, bu sahədə rəqabətdən danışmağa dəyərmi
83 - firmaların yaranması və ləğvi ilə bağlı dövlət nəzarəti həyata keçirilir; - kommersiya fəaliyyətində qeyri-qanuni amillər aşkar olunur; - vergiqoyma h əyata keçirilir. Qeydiyyat dövlət reyestrinə salınma yolu ilə aparılır. Qeydiyyat yeri və qaydaları müxtəlif ölkələr üzrə fərqlidir və dövrü olaraq dəyişə bilər. Məsələn, bizim respublikada 90-cı illərin əvvəllərində bu iş hər bir inzibati rayonun icra h akimiyyətinə həvalə olunmuşdursa, hazırda qeydiyyat məsələləri ilə bütövlükdə Ədliyyə Nazirliyi və onun bölgələr üzrə nümayəndəlikləri məşğul olurlar. Firma adı özündə bəzən onun bir və ya bir neçə sahibinin adını əks etdirir. Məsələn, "Ford", "Kraysler", "Fillps", "Dovqan". Firmalarının adı fəaliyyətin xarakterini də özündə əks etdirə bilər: məsələn, «Ceneral Motors», «Coca- Cola» və s. Firma adı birləşmənin xarakterini də göstərməlidir. Məsələn, Səhmdar Cəmiyyətlər bizdə SC ilə, Fransada, Belçikada, İspaniya və İtaliyada "SA", Almaniyada "AG" ilə ifadə olunur. Və ya məhdud məsuliyyətli cəmiyyət Azərbaycanda "MMC", Rusiyada "OOO", Britaniyada "LTD" ilə işarələnir. İ q t i s a d i f i k i r t a r i x i n d ə n Adam Smit (1723 – 1790) Böyük iqtisadçı, şotland Adam Smit iqtisad elminə verdiyi töhfəsinə görə bütün müasir iqtisadçı-alimlərin hamısına bərabər sayıla bilər. Onun «Xalqların sərvətinin təbiəti və səbəbləri haqqında tədqiqatlar» (1776-cı il) kitabı Adam Smit adını həmişəlik olaraq iqtisadi fikirlər tarixinə yazıb. Bu kitab ona «iqtisad elminin atası» titulunu qazandırıb. Smitin şöhrətə doğru gedən yolu asan olmayıb. O, doğulmasına bir neçə ay qalmış çox da varlı olmayan, gömrük məmuru olan atası vəfat edib. Adamı anası tərbiyə edib. Smit 14 yaşında Qlazqo Univ ersitetinə daxil olub, 28 yaşında isə artıq həmin Universitetin professoru adına layiq görülüb. Adam Smit insanı ideallaşdırmır, o insanın qüsurlarını və zəif cəhətlərini görür və yazırdı: «İnsanların hamısında bu cəhət eynidir, onlar daimi olaraq öz vəziyyətini yaxşılaşdırmağa çalışır - elə burdan da ictimai, milli və həmçinin şəxsi sərvətlər əmələ gəlir». O özünün əvvəlki sələflərindən fərqli olaraq başa düşməyə və sübut etməyə çalışırdı ki, milli sərvətlər yalnız kənd təsərrüfatı və ticarətdə deyil, iqtisadiyyatda da mövcud olan istehsal sferasının bütün növlərində yaradılır. Böyük şotland alimi göstərirdi ki, əmtəə mübadiləsi yalnız o halda baş tutur ki, bu sövdələşmə hər iki tərəf üçün fayda gətirsin. Bu o dövr üçün iqtisadiyyatda inqilab hesab olunurdu. Smitə qədər qədim yunanlar ticarətə və mübadiləyə münasibətlərini zarafatla belə ifadə edirdilər: «Bazar – elə bir yerdir ki, orada insanlar bir- 84 birini aldada bilirlər». Yəni, onların fikrincə, istənilən sövdələşmədən bir tərəf udur, digər tərəf isə mütləq surətdə uduzur. A.Smitin əsaslı mövqeyi belə baxışlara son qoydu. Xülasə: 1. Rəqabət nöqteyi-nəzərincə bazarın 4 tipi fərqləndirilir: - mükəmməl (xalis) rəqabətli bazar - inhisarçı rəqabətli bazar - oliqopol bazar - inhisarçı bazar 2. Mükəmməl rəqabətli bazarda ayrı-ayrı firmalar öz qiymətlərini bazarın bazarlıq qiymətinə uyğunlaşdırırlar. 3. İnhisarçı rəqabətli bazarda firmalar arasında rəqabət yalnız qiymət üzərində deyil, eyni zamanda keyfiyyət, reklam, satış şərtləri və s. üzrə həyata keçirilir. 4. Oliqopoliyanın fərqləndirici cəhəti bu bazarda fəaliyyət göstərən firmaların az sayda olmasıdır. Belə bazara «giriş» həddindən artıq çətindir. Çünki, bu bazarda işə girişmək və uğur qazanmaq üçün ilkin olaraq külli miqdarda vəsait tələb olunur. Belə bazarda rəqabət «qeyri-qiymət» xarakteri daşıyır. 5. İnhisar o vaxt mövcud olur ki, hər hansı məhsulun yeganə bir istehsalçısı olsun, yəni həmin firmanın əvəzedicisi olmasın. İnhisarçı qiymətə təsir edərək yalnız istehsal olunmuş məhsulun miqdarında sahibkar manipulyasiya edə bilər. 6. Fərdi, ortaqlıq firmaları, şirkətləri və səhmdar cəmiyyətləri müəssisələrin əsas hüquqi formalarıdır. Müzakirə üçün suallar: - Nə üçün mükəmməl (xalis) və inhisarçı rəqabətli bazarlara «giriş» və «çıxış» asandır? - Oliqopol bazarda firmalar bir qayda olaraq qeyri- qiymət rəqabəti aparır. Bu hal firmaların zəif, yoxsa güclü cəhətidirmi? - Biznesin təşkilati-hüquqi formaları hansılardır? Onların hər birinin üstünlükləri və çatışmazlıqları nədədir? TEST 4.1. İnhisarçı rəqabət nəyə deyilir: a) Bazarda 1 şirkət olanda b) Bazarda 3-5 iri firma olanda c) Bazarda eyni məhsuldan çoxlu kiçik firmalar satanda d) bazarda eyni, lakin bir qədər fərqli məhsul istehsalına 4.2. Avtomobil sənayesinə bir neçə iri korporasiya hökmranlıq edir. Nəticəsi necə olur, bu sahədə rəqabətdən danışmağa dəyərmi? a) dəyməz b) bütövlük də qiymət xarakteri daşıyır. c) qeyri- səmərəli istehsalın mövcudluğuna gətirib çıxarır. ? ? ! Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|