Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MC –son hədd xərcləri
- Normadan yuxarı mənfəət iqtisadi mənfəət adlanır.
- Son h ədd gəliri - hər bir sonrakı məhsul istehsalından əldə olunmuş əlavə gəlirdir və MR (Marginal revenue) ilə işarə olunur. Son h
92 Siz sual verə bilərsiniz ki, sabit, dəyişən və marjinal xərcləri müəyyənləşdirmək nəyə gərəkdir. Məgər, real həyatda o nəyəsə lazımdırmı? Cavab belədir: Əlbəttə! Bu məqsədlə xərclərin harada və hansı formada lazım olduğunu izah etmək üçün tədqiqatlarımızı davam etdirək. Biz artıq bilirik ki, firmanın gəliri onun buraxdığı məhsulun qiyməti ilə miqdarının hasilinə bərabərdir. G + P ⋅ Q. Və təbii ki, ayaqqabı buraxılışı və satışının miqdarını artırmaqla firma daha çox gəlir əldə edə bilər. Lakin, bu o deməkdirmi, firmanın mənfəəti də artıb? Biz yəqin ki, hələ unutmamışıq ki, sahibkar mənfəətin əldə olunması naminə çalışır. Bir neçə hesablama aparaq. Tutaq ki, bir cüt ayaqqabı 60000 manata satılır. Belə olan halda 30 cüt ayaqqabının satışından daxil olan gəlir 1 milyon 800 min manata bərabər olacaq (G= X Q=60 min man x 30). Oxşar hesablamaları istehsalın müxtəlif səviyyələri üzrə aparmaqla əldə edilən nəticələri başqa bir cədvəldə əks etdirək. Cədvəl 13 Q Məcmu gəlir Sabit xərclər Dəyişən xərclər Ümumi xərclər Mənfəət və ya zərər 1 2 3 4 5 6 0 0 100 0 100 - 100 30 1800 100 900 1000 +800 31 1860 100 950 1050 +810 32 1920 100 990 1090 +830 33 1980 100 1025 1125 +855 34 2040 100 1055 1155 +855 35 2100 100 1090 1190 +910 36 2160 100 1150 1250 +910 37 2220 100 1225 1325 +895 38 2280 100 1310 1410 +870 1-ci sütunda ayaqqabı istehsalının gündəlik miqdarı verilir. 2-ci sütunda gəlirin həcmi, daha doğrusu 1-ci sütunda göstərilmiş miqdarla ayaqqabının 1 cütünün qiymətinin hasili (60 min manat) təqdim olunur. 3, 4 və 5-ci sütunların məlumatları əvvəlki cədvəldən götürülüb. İndi bizim qarşımızda duran başlıca vəzifə 6-cı sütun üzrə məlumatların h esablanmasıdır. Bu zaman 2-ci sütunun məlumatlarından 5-ci sütunun məlumatlarını çıxmaq tələb olunur. Bu məqsədlə belə düstur tətbiq olunur: M=G-X. Sütun (2)- sütun (5)=sütun (6) Cədvəldən göründüyü kimi sıfırıncı istehsal səviyyəsi zamanı firma 100 min manat h əcmində zərərə davam gətirir ki, bu da onun sabit xərclərinin miqdarını göstərir. 30 cüt ayaqqabı istehsalı zamanı mənfəət 800 min manatdan ibarətdir və bundan sonra da h ər cüt ayaqqabı vahidinə düşən buraxılışın həcminin artımı 93 mənfəət məbləğini də çoxaldır. Cədvəldən göründüyü kimi, mənfəətin maksimum məbləği 35-ci cüt ayaqqabı buraxılışında mümkündür. Lakin 37-ci cüt ayaqqabı istehsalından sonra ümumi gəlir artsa da, mənfəət azalır. Bu cədvəlin məlumatlarını 13-cü cədvəlin məlumatları ilə müqayisə edəndə qeyd olunanların nəyə görə baş verdiyini başa düşmək olar. Məsələn, cədvəldən görünür ki, firma üzrə 36-cı cüt ayaqqabı istehsalına ümumi xərclər 60 min manat təşkil edir, lakin elə həmin cütün ümumi qiyməti də, yəni satışının dəyəri də 60 min manatdır. Deməli, həmin cüt ayaqqabı istehsalı mənfəət yoxdur və sonrakı cüt ayaqqabı istehsalında zərərin yaranmasına gətirib çıxarır. Sizcə, sahibkar özünüz olardınızsa, gündə neçə cüt ayaqqabı istehsal edərdiniz? Əlbəttə ki, otuz beş cüt! Çünki, istehsalın yalnız bu səviyyəsində biz maksimum mənfəət əldə edə bilərik. Bu vəziyyəti qrafikin köməyi ilə təsvir edək. R MC –son hədd xərcləri MR – son hədd gəliri Q R MP – son hədd mənfəəti 94 36 Q Şəkil 24. Son hədd xərcləri və son hədd gəlirlərinin qarşılıqlı əlaqəsi Qrafik bizim əldə etdiyimiz nəticələri əyani surətdə təsdiq edir. Göründüyü kimi ayaqqabı buraxılışının artırılması nəticəsində son hədd xərcləri və gəliri çoxaldır. Son h ədd mənfəəti bu iki göstərici arasındakı fərqlə müəyyənləşdirilir. Nə qədər ki, əyri üzərində MR=MC nöqtəsi əldə olunmayıb, o vaxta kimi mənfəət artır və bu da müsbət dəyişiklikləri xarakterizə edir. Bu nöqtəyə çatandan sonra mənfəət aşağı düşməyə başlayır və beləliklə də son hədd mənfəəti mənfi işarə ilə ifadə olunur. Sual verə bilərsiniz ki, nəyə görə belə vəziyyət yaranır? Hansı səbəbdən gəlir xərclərə bərabər olur? Axı, belə vəziyyətdə onların fərqi sıfırı ifadə edir, bu isə o deməkdir ki, mənfəət yoxdur? Burada bir "sirr" gizlənir. Bir çox hallarda ona o qədər də diqqət yetirilmir. G əlin, bir daha xərclərin tərkibinə nələr daxil olduğunu yada salaq? Bazar iqtisadiyyatlı bir çox ölkələrdə xərclərin tərkibinə biznesin təşkili və mənfəətin minimumlaşdırılması naminə hətta "sahibkarlıq qabiliyyəti" resurslarına görə ödənilən haqlar da daxil edilir. B elə olan halda sıfır mənfəətinin izahı ondan ibarətdir ki, istənilən istehsalat fəaliyyəti nəticəsində əldə edilmiş gəlir istifadə olunmuş bütün 4 növ resurslara görə h aqların hamısını ödəyir və əlavə vəsait qalmır. Deməli, bu zaman sahibkar öz mənfəətini xərcləri çərçivəsində qazanır. Bu mənfəətə, yəni sahibkarın öz işlərini təşkil etmək üçün əldə etdiyi vəsaitə normal mənfəət deyilir. Bundan aşaüı mənfəət sahibkarı qane etmir. Çünki, normal mənfəətdən az vəsaitlə fəaliyyəti davam etdirmək sərfəli deyil və buna görə də sahibkar işlərini dayandıraraq biznesinin başqa sahədə təşkilinə başlayır. Normadan yuxarı mənfəət iqtisadi mənfəət adlanır. Biz başa düşürük ki, hər bir sahibkar mənfəətin maksimumlaşdırılmasına ç alışmalıdır, çünki aşaüı mənfəət onun fəaliyyətini sərfəsiz edir. Beləliklə, bəzi yekunlara diqqət yetirək: son hədd xərcləri adətən MC ilə ( ingiliscə Marginal cost) işarə olunur və bu firmanın əlavə məhsul istehsalına çəkdiyi məsrəfləri xarakterizə edir. Əgər istehsalat artırsa onda son hədd xərcləri əvvəlcə azalır, sonradan artır və maksimum səmərəlilik nöqtəsini ötən kimi azalan qaytarma qanunu qüvvəyə minir. Son h ədd gəliri - hər bir sonrakı məhsul istehsalından əldə olunmuş əlavə gəlirdir və MR (Marginal revenue) ilə işarə olunur. Son h ədd mənfəəti - son hədd gəliri ilə son hədd xərcinin fərqidir və MP (marginal profit) ilə işarə edilir. Bu istiqamətli fikirlərimizi yekunlaşdırarkən, qeyd etməliyik ki, firma istehsalın Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|