Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ q t i s a d i f i k i r t a r i x i n d ə n Karl Marks (1818 - 1883)
- Müzakirə üçün suallar
- TEST 6.1. Əmək bazarı
- 6.2. Əmək bazarında işləyir
- 6.3. « Əməkdə diskriminasiya» nəticəsi olaraq
- Yeddinci fəsil
112 İ q t i s a d i f i k i r t a r i x i n d ə n Karl Marks (1818 - 1883) Alman iqtisadçısı və filosofu Karl Marks – bəşər tarixinin ən görkəmli şəxslərdən biridir. 1841-ci ildə Berlin universitetini bitirən və hüquq elmləri doktoru dərəcəsini alan Marks elmi və siyasi fəaliyyətinə başlayıb. Ömrünün çox hissəsini emiqrant kimi İngiltərədə keçirtməyə məcbur olub. Marks belə nəticəyə gəlib ki, insanlar arasındakı iqtisadi münasibətlər cəmiyyətin ictimai həyatının quruluşunu müəyyən edir. Buna görə də iqtisadi hadisələrin təhlili onun cəmiyyətin inkşafı haqqında nəzəriyyəsinin əsasını təşkil edib. Marksın iqtisadi nəzəriyyəsinə görə kapitalistlər muzdlu işçiləri istismar edir, yəni onlara bütün əmək haqlarını yox, ancaq əmək haqlarının minimum hissəsini, yəni fəhlənin və onun ailəsinin mövcudluğu üçün imkan yaradan qədərində məbləği ödəyir. Buna görə də proletariat və burjuaziya arasında olan ziddiyyət dəfedilməzdir. Onun qənaətincə, fəhlələr istismardan qurtulmaq üçün, cəmiyyətdə siyasi hakimiyyəti ələ almalı və bütün kapitalı ictimai mülkiyyətə çevirməlidirlər. Marksın fikrincə, gələcəkdə sinifsiz kommunizm cəmiyyəti qurulacaq. Burada hər kəs bacardığı qədər işləyib və öz ehtiyaclarına uyğun olaraq cəmiyyət tərəfindən yaradılmış məhsul payını alacaq. Belə cəmiyyətdə hər kəs ictimai maraqları öz maraqlarından üstün tutacaq. Marksın ən tanınmış işləri Engelslə birgə yazılan «Kommunist partiyasının Manifesti» (1848) və «Kapital» (1867) əsərləridir. Xülasə: Əmək bazarı insanlara iş tapmağa imkan verən üsuldur. Eyni zamanda əmək bazarı müxtəlif firma və təşkilatlara onlara lazım olan işçini tapmağa imkan verir. Bu bazarda digər bazarlarda mövcud olan qanunlar hökm sürür. Daha doğrusu tələb və təklif qanunları. Konkret əmək üzrə tələb və təklif əyrilərinin kəsişmə nöqtəsi, bu əməyin bazar qiymətini, daha doğrusu əmək haqqını göstərir. Dünyanın əksər ölkələrində, o cümlədən Azərbaycanda da iş qüvvəsinin alqı-satqısının 2 mexanizmindən istifadə olunur: fərdi əmək müqaviləsi və kollektiv müqavilə. 113 Əməkdə diskriminasiya o zaman olur ki, işçi seçilərkən, vəzifəsi artırılarkən və s. heç bir əsas olmadan ona fərq qoyulur. Müzakirə üçün suallar: 1. Əhalinin artımı ölkənin iqtisadi artımına hansı formada mane ola bilər? 2. Fərz edək ki, Həmkarlar İttifaqlarının rəhbərisiniz. Siz ilk dəfə işəgötürənlə danışıqlar aparırsınız. Kollektiv müqaviləyə mütləq daxil etmək istədiyiniz bəndlərin siyahısını tərtib edin. TEST 6.1. Əmək bazarı: a) İnsanlara iş, onlara bu təşəbbüsdə kömək edəcək təşkilatı tapmağa imkan verən vasitədir b) İşsizlərin onlara iş təklif olunacağı ümidilə toplaşdığı yeganə yerdir c) İşsizlərin onlara iş təklif olunacağı ümidilə respublikada və şəhərin müxtəlif yerlərində toplaşdığı məkandır. 6.2. Əmək bazarında işləyir: a) Yalnız Tələb qanunu b) Yalnız Tələb və Təklif qanunları c) Yalnız Təklif qanunu d) Digər «qeyri-bazar» qüvvələri nəzərə alınmaqla əsasən Tələb və Təklif qanunları 6.3. « Əməkdə diskriminasiya» nəticəsi olaraq: a) İnsanlar əla yaşayır b) Biz insan resurslarını maksimum səmərəli istifadə etmirik c) İnsanlar təhsildən imtina edirlər d) Biz insan resurslarını maksimum səmərəli istifadə edirik ? ? ! 114 Yeddinci fəsil Bu fəsli oxuyarkən aşağıdakı termin və anlayışlara diqqət yetirin: • «Makroiqtisadiyyat» nəyi öyrənir? • Dairəvi axınlar • Makroiqtisadi nəticələri necə ölçməli? • Milli gəlir, məşğulluq və iqtisadi sabitlik • ÜDM və ÜMM: «ikili hesabın» istinası Bu fəsilə girişdən öncə xatırladaq ki, makroiqtisadiyyat iqtisadiyyatın vahid tam kimi öyrənilməsi ilə məşğul olur. Gəlin xatırlayaq ki, əvvəlki fəsillərdə bizim öyrəndiyimiz münasibətlər sisteminə isteh lakçılarla istehsalçıların və həmçinin insanlarla şirkətlərin davranışı daxil idi. Bu fəsildə isə həmin münasibətlər sisteminin daha mürəkkəb formaları ilə tanış olacağıq. Belə münasibətlərin çərçivəsi insanlarla, şirkətlərlə məhdudlaşmır. Artıq bir azdan biləcəyik ki, həmin münasibətlərin fəaliyyət dairəsində dövlət, müxtəlif bazarlar ( əmək, əmtəə və s.) və ev təsərrüfatları da çıxış edir. Gəlin, əvvəlcə adı çəkilən iştirakçılar arasında qarşılıqlı münasibətləri sadələşdirilmiş şəkildə aşağıdakı sxemin köməyi ilə təsvir edək. 2 Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|