Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Subsidiya - dövlət büdcəsindən aşağı səviyyəli büdcələrə, o cümlədən yerli büdcələrə və hüquqi şəxslərə əvəzsiz verilən maliyyə vəsaitidir. Dotasiya
- MAKRO İQTİSADİ NƏTİCƏLƏRİ NE CƏ QİYMƏTLƏNDİRMƏK OLAR
115 4 3 1 Şəkil 30. Ev təsərrüfatları və şirkətlər arasında qarşılıqlı əlaqə Sxemdən göründüyü kimi, öncə insanlar şirkətlərə öz əmək qabiliyyətlərini (1) təklif edirlər və öz əmək resurslarının əvəzində isə qazanılan haqqı- məvacibi (2) alırlar. Artıq insanlarda pul olandan sonra, onlar əmtəə və xidmətlər əldə etməyə başlayırlar və bu məqsədlə şirkətlərə pul təklif edirlər (3), əvəzində isə əmtəə və xidmətlər alırlar (4). Lakin iqtisadiyyatda fəaliyyət göstərən qarşılıqlı münasibətlər sisteminin 2 iştirakçışından (insanlar və şirkətlərdən) başqa 3-cü iştirakçı da mövcuddur- bu dövlətdir. Belə olan halda, biz dövlətin həm insanlarla və həm də şirkətlərlə qarşılıqlı münasibətlərini araşdırmalıyıq. Bildiyimiz kimi, insanlar və şirkətlər hər biri öz xidmətlərini fərqli bazarlarda təklif edirlər. Daha doğrusu, insanlar iş qüvvəsini əmək bazarında satır və həmin bazarda da şirkətlər onları əldə edir. Şirkətlər də məhsul və xidmətlərini əmtəə bazarında satışa çıxarır və insanlar da öz növbəsində həmin bazarlardan əmtəə və xidmət alırlar. Lakin şirkətlər isteh sallarını qurmaq üçün yalnız əmək bazarına müraciət etmir və əlavə olaraq digər bazarlardan xammal, material və kapital alırlar. İndiki halda bu münasibətləri daha da aydınlaşdırmaq məqsədilə qarşılıqlı münasibətlər sxemini bir az da mürəkkəbləşdirmək mümkündür. Bu sxemi aşağıdakı kimi təqdim etmək olar (bax: şəkil 31). 8 11 7 10 6 12 5 9 Ев тясяррцфаты Ширкятляр 116 Şəkil 31. Ev təsərrüfatları, firmalar və dövlət arasında olan qarşılıqlı əlaqə İndi isə gəlin, bu nisbətən mürəkkəb sxemə istinadən ayrıca götürülmüş formada insanlarla dövlətin qarşılıqlı münasibətlərinə nəzər yetirək. Sxemdən göründüyü kimi insanlar yalnız şirkətlərə deyil, dövlətə də öz əməyini və bacarığını təklif edirlər. Belə ki, onlar dövlət xidmətində və şirkətlərində, ayrı-ayrı büdcə idarələrində (dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilən), o sıradan qanunvericilik, icra, hüquq-müh afizə orqanlarında və s. təşkilatlarda (5) çalışırlar. Onlar bu və ya digər fəaliyyətə sərf etdikləri əməklərinin əvəzində dövlətdən əmək haqqı (6) alır. Bütün insanlar, h ansısa şirkətdə və yaxud dövlət bölməsində işləməsindən asılı olmayaraq, öz gəlirlərindən dövlətə vergi ödəyirlər (7) və onun əvəzində dövlətdən ictimai əmtəə və xidmətlər (8) alırlar. Növbədə şirkətlərlə dövlətin qarşılıqlı münasibətləridir. Diqqət yetirsək görərik ki, dövlət özü firmalar üçün sifarişçi rolunda çıxış edir. O firmalara (dövlət və özəl şirkətlərə) pul ödəyir (9), əvəzində isə əmtəə və xidmətlər əldə edir (10). Bu sistemdə mövcud olan qarşılıqlı münasibətlər sistemini daha dərindən mənimsəmək üçün, diqqətimizi bu məqama çəkək. Biz artıq bilirik ki, ictimai əmtəə və xidmətlərin təklifi dövlətin iqtisadi funksiyalarından biridir. Məsələn, ölkənin xariclə sərhədlərinin mühafizəsi. Bunun üçün dövlətə bu funksiyanı yerinə yetirmək məqsədilə güclü, döyüş qabiliyyətli ordu lazımdır. Ordunu isə saxlamaq üçün əsgəri paltar, ayaqqabı, silah və gündəlik yeməklə təmin etmək tələb olunur. Buna görə də dövlət şirkətlərə pul ödəyir va onlara hərbi paltar, ayaqqabı, silah, sursat və s. sifariş фирмалар Дювлят 117 verir. Şirkətlər insanlardan (3) və dövlətdən (9) pul alıb, istehsal xərclərini ödəyir, yerdə qalan məbləği isə mənfəət formasında bölüşdürürlər. Biz bilirik ki, şirkətlər mənfəətinin bir hissəsini dövlətə vergi kimi ödəyirlər (11), əvəzində dövlətdən subsidiya və dotasiyalar alırlar (12). "Subsidiya nədir?" Deyə bilərsiniz ki, subsidiya bir sıra sosial cəhətdən vacib iqtisadi sah ələrin müəyyən xərclərini dövlətin öz üzərinə götürməsidir. Bu, əsasən kənd təsərrüfatı və energetika sahəsində baş verir. Məqsəd də ondan ibarətdir ki, o sahədə qiymətlər tənzimlənsin, mal və xidmət buraxılışının xərcləri azalsın, məşğulluq təmin olunsun və s. Axı hər bir dövlət istehsal həcminin artmasında, bütün əhalinin məşğulluğunda, qiymətlərin sabit saxlanılmasında maraqlıdır. Subsidiya - dövlət büdcəsindən aşağı səviyyəli büdcələrə, o cümlədən yerli büdcələrə və hüquqi şəxslərə əvəzsiz verilən maliyyə vəsaitidir. Dotasiya - dövlət büdcəsindən aşağı səviyyəli büdcələrə, o cümlədən yerli büdcələrə onların gəlir və xərclərini tənzimləmək üçün əvəzsiz verilən maliyyə vəsaitidir. Beləliklə də makroiqtisadiyyat iqtisad elminin bir sahəsi kimi aşağıdakı sualları araşdırır və onlara cavab verməyə çalışır. - Nə üçün istehsal və məşğulluq tez-tez aşağı düşür? - İşsizliyi necə azaltmalı? - İnflyasiyanın səbəbləri nədir və onu nəzarət altında necə saxlamaq olar? Bu problemlərin həlli üçün sadə düsturlar mövcud deyil. Hələ bu azmış kimi qoyulmuş problemlərin həllinin müxtəlif səviyyələrində onlar arasında ziddiyyətlər meydana çıxır. Gəlin əvvəlcə makroiqtisadi siyasətin əsas məqsədini müəyyən edib, bu fəsildə araşdırmaq istədiyimiz 2 başlıca suala cavab verməyə çalışaq: - İqtisadçılar iqtisadiyyatın məcmu nəticələrini necə qiymətləndirirlər? - Yuxarıda sadalanan məqsədlərə çatmaq üçün tələb olunan iqtisadi siyasətin alətləri hansılardır? MAKRO İQTİSADİ NƏTİCƏLƏRİ NE CƏ QİYMƏTLƏNDİRMƏK OLAR? Bu məqsədlə iqtisadçılar adətən bir neçə göstəricidən istifadə edirlər. Bu göstəricilər arasında ən vacibləri ümumi daxili məhsul (ÜDM), məşğulluğun səviyyəsi və inflyasiyanın tempidir. İqtisadi fəaliyyətin son nəticəsi əmtəə və xidmətlərin təminatı ilə bağlıdır. İqtisadiyyat üçün mənzil tikintisi, ərzaq, paltar toxunuşu, insanların təhsili və əyləncəsindən vacib nə ola bilər? ЦДМ - мцяййян дювр ярзиндя юлкядя истеhсал олунмуш вя сатылмыш бцтцн мяhсул вя хидмятлярин сон дяйяридир. Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|