Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məşğullar-bura istənilən ödənişli işi yerinə yetirən, habelə işi olan, lakin xəstəlik səbəbindən müvəqqəti işləməyən əhali qrupları aid olunur.
- İqtisadi cəhətdən qeyri-fəal əhali (onlar işsizlərin siyahısına aid edilmir) - əhalinin elə qrupları hesab olunur ki, bunlar ya təhsil alırlar, ya ev
- Tsiklik işsizlik
- Struktur işsizlik
- Mövsümi işsizlərə
133 alınmır. 16 və ondan yuxarı yaşı olan əhali isə üç qrupa bölünür: Məşğullar-bura istənilən ödənişli işi yerinə yetirən, habelə işi olan, lakin xəstəlik səbəbindən müvəqqəti işləməyən əhali qrupları aid olunur. İşsizlər - elə insanlara deyilir ki, onlar işləmir və paralel olaraq iş yerlərinin axtarılması ilə fəal surətdə məşğul olurlar. Daha dəqiq desək, işləməyən, eyni zamanda iş tapmaq üçün xüsusi səy göstərənlər işsiz hesab olunur. Lakin unutmayaq ki, əhalinin bəzi qrupları işləməsələr də, işə düzəlməyə cəhd də göstərmirlər. Belə insanları iqtisadi cəhətdən qeyri-fəal əhali kateqoriyasına aid edirlər. İqtisadi cəhətdən qeyri-fəal əhali (onlar işsizlərin siyahısına aid edilmir) - əhalinin elə qrupları hesab olunur ki, bunlar ya təhsil alırlar, ya ev təsərrüfatlarında məşğuldurlar, ya pensiya yaşındadırlar, ya da sağlamlıq durumu ilə əlaqədar işləyə bilmirlər, nəhayət yaxud da sadəcə olaraq işləmək istəmirlər. Yuxarıda deyilənləri qısa şəkildə ifadə etsək, məlum olur ki; - İşi olan insanlar - məşğullar adlanırlar. - İşi olmayan, lakin iş tapmağa səy göstərənlər işsizlər hesab olunurlar. - İşi olmayan və onun axtarışı ilə fəal surətdə məşğul olmayanlar iş qüvvəsi kateqoriyasına daxil edilmirlər. İşsizliyin 4 tipi mövcuddur: 1. Friksion işsizlərə iş yerlərini dəyişən zaman aralıq müddətdə işsiz qalan insanlar daxildir. Friksion işsizliyi bir iş yerindən gedib digərini axtararkən və yaxud, məktəbi və ya kolleci bitirdikdən sonra işləmək üçün yaxşı variantlar tapmaq prosesində olanlar yaradır. 2. Tsiklik işsizlik tənəzzül zamanı yaranır. Bu o səbəbdən baş verir ki, əhali mal və xidmətlərin böyük miqdarda alışından imtina edir və nəticədə rəhbərlər öz məhsul və xidmətlərini realizə edə bilmədiyindən iş yerlərini ixtisar edir, işçiləri işdən azad edirlər. 3. Struktur işsizlik mövcud olan vakansiyaların tələbləri ilə iş axtaranların istəklərinin üst-üstə düşməməsi səbəbindən baş verir. Belə işsizlərə o adamlar aid edilir ki, onları aşağı təhsil səviyyəsinə və zəruri ixtisaslarının olmamasına görə işə götürmürlər. 4. Mövsümi işsizlərə hava şəraitinin dəyişməsi səbəbindən ilin bir hissəsini işsiz qalan insanlar aid edilir. Belə ki, onlar ilin bəzi fəsillərində işlə təmin olunur, digər fəsillərində isə təbii (mövsümi) dəyişikliklərlə əlaqədar işsiz qalırlar. Gəlin, aşağıda təsvir olunmuş hər bir situasiyaya diqqət yetirib, onun qarşısında işsizlik tipini ifadə edən müvafiq hərfi qeyd edək. • Əgər nümunə friksion işsizliyə aiddirsə - F; • Əgər nümunə tsiklik işsizliyə aiddirsə - T; • Əgər nümunə struktur işsizliyə aiddirsə - S; 134 • Əgər nümunə mövsümi işsizliyə aiddirsə - M. 1. Sumqayıt inşaatçıları qış fəslində iş tapa bilmirlər. 2. Bakı kondisioner zavodunun fəhlələri uzun sürən tənəzzülə görə işdən azad olunurlar. 3. Gəncədəki işindən çıxan kompüter proqramçısı Bakıya iş axtarmağa gəlir. 4. Dükanın satıcısı işini ona görə tərk edir ki, tənəzzül zamanı əhalinin iqtisadi aktivliyinin azalmasına görə satışın həcmi azalıb. 5. Orta məktəbi yarımçıq tərk edən şagird işə qəbul olunmaq üçün bir neçə yerə ərizə ilə müraciət edir və onların hamısından ixtisasının aşağı olması motivi ilə imtina cavabı alır. 6. Kollecin builki məzunu özünə ilk iş yeri axtarır. 7. İş axtaran bir nəfər əmək haqqının aşağı olmasına görə işə götürülmə təklifindən imtina edir. Burada yaln ız 1-ci sualın cavabı «M», 2 və 4-cü «T», 3, 6 və 7-ci isə «F» və nəhayət 5-cı sualın cavabı isə «S»-dir. Qiymət dəyişikliyinin ölçülməsi İqtisadiyyatda ümumi qiymətlərin orta səviyyəsinin ölçülməsi üçün qiymət indeksindən istifadə olunur. Qiymət indeksini tətbiq etməklə bir sıra məhsul, iş və (və ya) xidmətlərin qiymətlərini «kombinələşdirmək» və bir rəqəmlə bütün qiymət dəyişikliklərini ifadə etmək mümkündür. İstehlak qiymətləri indeksi (Consumer Price Index -CPI ), özündə qiymət dəyişilməsinin ölçüsünü göstərir. Bu indeks vasitəsilə əhalinin adətən istehlak etdiyi əmtəə və xidmətlərin qiymət dəyişikliyi ölçülür. Bu indeksin formalaşmasında insanların istehlakında daha çox üstünlük təşkil edən başlıca ərzaq məhsullarının və xidmətlərin qiymətinin dəyişməsi mühüm rol oynayır. Bu indeksin özü təxminən 400 adda məhsul və xidmətdən ibarət olan bazar zənbili əsasında formalaşır. Bunun vasitəsilə orta istehlakçının hər bir məhsul istehlakına nə qədər vəsait xərclədiyi müəyyənləşdirilir. Bununla yanaşı digər qiymət indeksləri də vardır. Onlar aşağıdakılardır: • 1. İstehsalçıların qiymət indeksi. Bu indeks istehlak mallarının onların pərakəndə satış səviyyəsinədək olan qiymətini, həmçinin firmaların əldə etdikləri avadanlıq və ehtiyatların qiymətini özündə əks etdirir. • 2. ÜDM -in deflyator qiyməti, bütün qiymət indeksləri ilə müqayisədə nisbətən inteqral göstərici hesab olunur. Belə ki, bu indeksdə istehsal olunmuş və göstərilmiş bütün məhsul və xidmətlərin qiymət dəyişikliyi nəzərə alınır. İstənilən qiymət indeksini hesablamaq üçün əvvəlki dövr, adətən 1 il -baza ili kimi seçilir. Asanlıq üçün baza dövründə istənilən indeks və onun komponentləri həmişə praktiki olaraq 100 səviyyəsində götürülür. İstehlak qiyməti indeksini hesablamaq üçün təklif olunan düstur aşağıdakı kimidir: Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|