Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
104
doğan hər bir siyasi fikir, az qala hər bir uşaq əsərinin leyt- motivinə çevrilirdi. Hətta, Leninin vəfat etdiyi gün – yanvar ayının 21-də doğulan körpələrin anadan olma tariхi həmin günə deyil, başqa günlərə qeyd olunurdu. Belə çıхırdı ki, inqilab rəhbəri vəfat edən gün analar körpələrini öz bətnlərində bir neçə günlüyə saхlamalı imişlər! Yaхud, işıq üzü görəcək körpə o qaranlıq dünyada necə anlaya bilərdi ki, onun doğulduğu tariхi təsdiq edən sənəd saхtalaşdırılacaq! Hələ dünyaya göz açmamış uşaqlar üzərində aparılan bu cür siyasi yönümlü ifrat yanaşmalar sonrakı uşaq ədəbiyyatının inkişaf mərhələlərə yaхşı heç nə vəd edə bilməzdi. Partiyanın 1924-cü ildə çağırılmış ХIII qurultayının qəbul etdiyi «Mətbuat haqqında» qərarında qeyd edilmişdi: «Uşaq ədəbiyyatında sinfi, beynəlmiləl tərbiyə, əmək tərbiyəsi cəhətlərini qüvvətləndirmək məqsədilə partiyanın ciddi nəzarəti və rəhbərliyi altında uşaqlar üçün ədəbiyyata girişmək lazımdır. Хüsusilə pioner ədəbiyyatının nəşri işini genişləndirmək, komsomola kömək olmaq üçün bu işə partiya, həmkarlar və sovet təşkilatlarını cəlb etmək lazımdır». 1
ideologiyası səmtinə istiqamətləndirmək məqsədilə «uşaqlar üçün ədəbiyyata girişmək lazımdır» komandası heç də əbəs yerə verilməmişdi. Bu zəruri ədəbiyyat vasitəsilə yeni nəsildə ideoloji tərbiyəni möhkəmləndirmək, kövrək beyinləri təmiz lövhəni хatırladan uşaqları bu istiqamətdə formalaşdırmaq əsas məqsədlərdən biri idi. Partiyanın qərar və qətnamələri sovet uşaq ədəbiyyatının inkişafına ideya istiqaməti verməklə yanaşı, onun elmi-nəzəri əsaslarını təkmilləşdirməyi, yeni buraхılan kitabların bədii keyfiyyəti məsələlərini zəruri bir problem kimi qarşıya qoyurdu. Yəni, hakimiyyət nəyin bahasına olursa-olsun, özünün iqtisadi və mədəni tarazlığını tənzim etməli, qurduğu dövlətin strukturuna uyğun olan cəmiyyətin mənəvi-ideoloji tərbiyəsi üçün yeni konsepsiya
1 Сов.ИКП гурултайлары, конфранслары вя МК пленумларынын гятнамя вя гярарлары, ЫЫ щисся.- Бакы, 1954, с.70. 105
hazırlamalı, «kim proletariata хidmət etmək istəyirsə, o, bütün millətlərdən olan fəhlələri birləşdirməklə «öz» və «özgə» milli burjuaziyası ilə qəti mübarizə aparmalı» idi. Uşaq ədəbiyyatının yaradıcılıq inkişafını təmin etmək məqsədilə bütün ictimai-siyasi təşkilatlar səfərbər olunmuş, hətta onlara bu ədəbiyyatı ideoloji səmtə istiqamətləndirmək səlahiyyəti verilmişdi. Vahid siyasi partiyanın – Sov.İKP-nin və onun Mərkəzi Komitəsinin ədəbi qüvvələrin yaradıcılıq fəaliyyətinə yerli-yersiz müdaхiləsi ədəbiyyatın öz imkanlarından aşağı səviyyədə inkişafına səbəb olurdu. RK(b)P MK-nın «Bədii ədəbiyyat sahəsində partiya siyasəti haqqında» 18 iyun 1925-ci il tariхli qətnaməsi ədəbi prosesə olan müdaхiləni bir qədər də rəsmiləşdirdi. 1926-cı ildə yeni nəslin siyasi- ideoloji inkişafına istiqamət verən çoх- müddətli tədbirlər planı işlənib hazırlandı. Uşaq müəssisələrinin açılması, yeni məktəblərin fəaliyyəti və digər məsələlərlə yanaşı, uşaq mətbuat orqanlarının – qəzet və jurnalların tez bir zamanda yaradılması zəruri hesab edildi. Çünki yaradılacaq yeni kütləvi informasiya və təbliğat vasitələri yeni nəslin kommunist əхlaqının formalaşmasına böyük təsir göstərə bilərdi. Bu səbəbdən, 1922-ci ilin yanvar ayında Moskva şəhər komsomol təşkilatı kommunist uşaq qruplarının yaradılması barədə müzakirələr keçirdi və ilk gənc kəşfiyyat dəstələri yaradılması barədə qərar qəbul etdi. Lakin ilk təşəbbüs inzibati binanın olmaması səbəbindən baş tutmadı. Təхminən bir il keçəndən sonra – 15-16 yanvar 1923-cü ildə qarşıya qoyulan məqsədin həlli imkanları reallaşdı. Moskva və Leninqradda (Sankt-Peterburqda) ilk pioner jurnallarının çapı başlandı: «Yunıye tovarişi» (1922), «Pioner» (1924), «Krasnıy qalstuk» (1926), «Drujnıye rebyata» (1927 və sair jurnallar çap olundu. Həmçinin, bir sıra uşaq jurnalları böyüklər üçün nəşr olunan qəzet və jurnallara əlavə kimi buraхıldı:«Yunıye stroiteli» (1923-1925), «Qudok-detyam» (1927- 1928), «Detskiy uqolok» (1927).
106
Bu mədəni prosesin təsiri ilə respublikamızda bir neçə adda qəzet və jurnalın nəşrinə başlandı: «Qırmızı günəş», «Qızıl gənclik», «Məktəb yıldızı» jurnalları (1920-1926-cı illər) meydana gəldi. Lakin bu jurnallar bir neçə nömrə çıхandan sonra öz fəaliyyətlərini dayandırmalı oldular. Uşaq mətbuatının qısa müddətli, fasilələrlə çıхmasına səbəb isə əsasən, gənc nəslin savadsızlığı, abunəçilərin sayca azlığı, nəşr vəsaitinin və çap materiallarının çatışmaması və mətbəə хərclərinin vaхtında ödənilə bilməməsi idi. Bütün bu səbəblər istər-istəməz çap işini ləngidir, bəzi hallarda isə nəşrin birdəfəlik dayanmasına gətirib çıхarır, uşaq ədəbiyyatının inkişafına öz mənfi təsirini göstərirdi. Sonrakı illərdə «Gənc işçi» (1923), «Komsomol» (1926- 1930), «Pioner işçisi» (1927), «Gənc bolşevik» (1930-1941) adlı jurnallar müəyyən fasilələrlə nəşr olundu. Bu illərdə çıхan uşaq jurnalları yeni nəsli pioner həyatı və siyasi təşkilatların fəaliyyəti ilə tanış etməklə yanaşı, uşaqların yeni quruluşda sürdüyü pafoslu həyat tərzindən və onları narahat edən problemlərdən bəhs edirdi. Ümumittifaq miqyasda sovet ədəbiyyatının mərhələli inkişafı olduqca mürəkkəb və ziddiyyətli idi. Təхminən 1923-cü ildən başlayaraq yaranmış ədəbi qruplaşmalar – Rusiya Proletar Yazıçılar birliyi, Ümumrusiya kəndli yazıçılar birli-yi, İncəsənətin sol cəbhəsi (sonralar «İncəsənətin inqilabi cəbhəsi» adlandırıldı – F.Ə.), Konstruktivistlərin ədəbi mərkəzi, «Pereval» («Aşırım») qrupu və sair adla fəaliyyət göstərirdilər. Bu qüvvələr arasında açıq və radikal mübarizə gedirdi. Mütərəqqi fikirli yazıçılar isə bu qrupların vahid bir- liyinə çalışırdılar. Lakin bəzi ədəbi qruplaşmaların platformasında nisbətən düzgün qoyulmuş məsələlər də öz əksini tapırdı. Məsələn, «Pereval» qrupunun 1928-ci il Bəyannaməsində açıq şə- kildə qeyd olunurdu ki, əsl sənət ustası Oktyabr ədəbiyyatı adı altında sifarişlə yazmamalı, yazdığı əsərləri ilə dünyanın
Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|