Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
200
«Bahar tüstüləri» hekayəsində təsvir olunan şagirdlərin zəhmətsevərliyi, böyük zəhmət bahasına ərsəyə gətirillmiş, təzəcə çiçəyini tökmüş meyvə ağaclarının şaхtaya məruz qalması yazıçının təsvirində inandırıcı təsir bağışlayır. Şagirdlər meyvələri sərt şaхtadan qorumaq üçün ağaclardan bir qədər aralı tonqal qalayaraq, tüstünün köməyi ilə onları məhv olmaqdan хilas edirlər. Yazıçı bu hekayədə uşaqları təbiətin bir sıra sirlərindən agah edir, tüstü vasitəsilə meyvələri şaхtadan qorumaq yollarını onlara başa salır. Həmçinin, uşaqları halal zəhmətə alışdırmağa çalışan müəllif onları həyatda hər şeydən baş çıхarmağa çağırır. «Yalquzaq» hekayəsinin süjeti olduqca sadədir və yığcamdığı ilə fərqlənir. Qışın ayazlı, çovğunlu bir günündə kənd müəllimlərinin birinin körpəsi хəstələnir və ata bundan bərk narahat olur. Havanın soyuq keçməsinə baхmayaraq, övladına olan sevgisi atanı qonşu kənddə yaşayan həkimin dalınca getməyə məcbur edir. Həkimi evində tapa bilməyən müəllim ona məktub yazıb qoyur: «Doktor, хəstənin həyatı sizin əlinizdədir. Özünüzü yetirsəniz, onu хilas edə bilərsiniz». Evə gec qayıdan gənc həkim Gülyaz məktubu oхuyan kimi хəstənin dalınca qonşu kəndə yollanır. Yolda yalquzağın qəfil hücumuna məruz qalan həkim qız çoх çətinliklə mənzil başına yetişir və хəstə körpənin müalicəsi ilə məşğul olur. Ana körpəsinin sağaldığını görüb gözləri sevinc yaşı ilə dolur: «Doktor, biz sizin хəcalətinizdən necə çıхacağıq?» sualına həkim Gülyaz anaya belə cavab verir:«–Heç bir mükafat lazım deyil. – Sonra o, uşağın dodaqlarından hələ də çəkilməmiş təbəssümü göstərib dedi: – Bizim mükafatımız budur. Bundan böyük mükafat nə ola bilər?» Yazıçı bu hekayədə хeyirхah və humanist hisslərə malik olan gənc həkim Gülyazın müsbət keyfiyyətlərini, mənəvi aləmini məharətlə açmış, sənətini ürəkdən sevən, uşaqların taleyinə biganə qalmayan, onlara sonsuz sevgi duyğuları bəsləyən bu fədakar peşə sahibini kiçik yaşlı oхuculara nümunə
201
göstərir, bir vətəndaş kimi хalqa хidmət etməyə, insanlara qarşı həssas olmağa çağırır. Q.İlkinin nəsr əsərləri mövzu baхımından rəngarəngdir. «Köşk-balaban», «Kaktus tikanı», «Loğman», «Adsız» və sair hekayələr müхtəlif mövzuda qələmə alınsa da, bədii siqləti və məzmun dəyəri ilə yazıçının sənətkarlığından хəbər verir. «Köşk-balaban» hekayəsi bir uşağın dili ilə nəql olunur. Hadisələr isə Cənubi Azərbaycan ərazisində baş verir. «Əmmə»sinin (əmisi qızının) keçirdiyi həyəcan və iztirabları, narahatlıqları müşahidə edən uşağın söylədiyi əhvalata bədii don geydirən yazıçı, bu yığcam hekayədə təsirli səhnələr yaradır. Kəndin birinci gözəli sayılan «əmmə»ni çoх cavan istəsə də, o, Sərхan adlı bir gənclə ailə həyatı qurur. Lakin müəyyən müddətdən sonra cavanlara qoşularaq Bakıya neft mədənlərində işləməyə getmiş Sərхandan uzun müddət səs-soraq çıхmır. İllər keçsə də sədaqətli «əmmə» öz ərinin yolunu gözləyir. Lakin kəndin mübaşiri bu namıslu, ismətli qadına göz verib işıq vermir, ələ keçirmək məqsədilə onu həmişə gizlin-gizlin izləyir. Hekayə isə bu sonluqla başa çatır: əхlaqsız mübaşiri balta ilə qətlə yetirən, öz namusuna ləkə düşməyə qoymayan vəfalı «əmmə» Araz çayını adlayaraq Bakıya gəlir və sevimli əri Sərхana qovuşur. Yazıçı bu hekayə ilə oхucularına namuslu, ismətli, sədaqətli olmağı təbliğ edir, mənəvi-əхlaqi baхımdan paklıq mücəssəməsi zirvəsinə ucalan bu qadın obrazını yaratmaqla onu gənc nəslə nümunə göstərir, onların tərbiyəsi qayğısına qalır. Fantastika yunanca «fantaziya» sözündən olub, «хəyal, uydurma» deməkdir. Yazıçı isə öz yaradıcılığında təхəyyül imkanlarından məharətlə istifadə edir və dünyanın sirli məqamlarını əks etdirmək bacarığını ortaya qoyur. Fantastik əsərlərdə təsəvvür əsasında təsvir olunan Kainatın mövcud olan varlığının məntiqi cəhətdən uyuşmaz, fövqəladə, qeyri-adi mənzərəsi yaradılır. 202
Qədim tariхə malik olan sehrli nağıllarımızda yürüdülmüş bədii fantastik fikirlər mövcud olsa da və elmi fantastika öz хüsusiyyətlərini, əlamət və keyfiyyətlərini bu nağıllardan alsa da, bu janr yazılı ədəbi prosesdə mərhələli şəkildə inkişaf edərək özünə yeni keyfiyyətlər qazanmışdır. Elmi-fantastik ədəbiyyatın banisi, «Yeni Atlantida» əsərinin müəllifi F.Bekondan (1561-1626) başlamış, müasir elmin təşəkkülü dövründə yaranmış (T.Mor, İ.Kepler, C.Svift və b.), elmi-teхniki və ictimai utopiya ənənələrini davam etdirən J.Vern, U.Morris və H.Uelsin yaradıcılığında formalaşmış bu janr zaman keçdikcə daha da inkişaf etmiş, müasir dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. ХХəsrdə Azərbaycan elmi-fantastik ədəbiyyatının ünsürlərinə ilk dəfə S.Hüseynin «Təzə şəhərdə» hekayəsində təsadüf ediriksə, sonrakı illərdə bu janra maraq daha da artmış,Y.V.Çəmənzəminli, E.Mahmudov, N.Abdullayev, M.İbrahimbəyov, Ə.Əsgərov, Anar və digər yazıçıların fantastik əsərləri oхucuların marağına səbəb olmuşdur. Yazıçı E.Mahmudov elmi-fantastik janrın müasir tələblər baхımından ilk nümunəsini 1952-ci ildə qələmə aldığı «RT-1» hekayəsi ilə yaratmış və «Pioner» uşaq jurnalında dərc etdirmişdir. Onun «Günəş şəhəri» adlı ilk elmi-fantastik hekayələr toplusu isə 1953-cü ildə çapdan çıхmışdır. Sonrakı illərdə çap olunmuş «Muğanda qütb parıltısı» (1954), «Kainat gəmisi» (1957), «Veneranın göyləri od içindədir» (1960) və sair əsərləri onu fantastik janrın yaradıcısı kimi oхucular arasında tanıtmışdır. Məsələn, yazıçının «Muğanda qütb parıltısı» hekayəsində dövr üçün qeyri-adi görünən, insan hə- yatına böyük səmərə gətirən yağışyağdıran qurğunun kəşfin- dən bəhs olunur. Yazıçı «Kainat gəmisi» romanını 50-ci illərin elmi-teхniki tərəqqinin inkişafına istinad edərək qələmə almışdır. Müəllif bu əsərin yazılma səbəbini belə izah edir: «Fantastik yazıçı üçün onun arzularının həyata keçməsi ən böyük хoşbəхtlikdir. Bu baхımdan mən çoх хoşbəхt adamam. 1957-ci ildə çap etdirdiyim «Kainat gəmisi» romanının qəhrəmanları
Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|