ВЫ. И
ШАРЯ СИСТЕМЛЯРИНИН ЦМУМИ СЯЪИЙЙЯСИ
137
kitab Fransada 1837, Rusiyada isə 1885-ci ildə çapdan çıxıb.
Ġncəsənətdə demək olar ki, bu cür əlifba yoxdur.
Dadbilmə iĢarələri:
Heyvanlarda:
heyvanlar əmməklə ləzzət alırlar. Arılar matkanı yalamaqla
yumurtalıqların inkiĢafını dayandırır.
Mimika və jestukulyasiyanın birbaĢa təsiri yoxdur. Ancaq
məclislərdə tost deyəndə bu həm görmə, həm eĢitmə, həm də dad-
bilmə ilə səciyyələnir.
DavranıĢ və etiketdə. Müxtəlif mərasimlər, banket hörmətin
simvoludur.
Qonağın duz və çörəklə qarĢılanması.
Ġncəsənətdə iĢlənmir.
Təbii dildə: gürcülərdə buynuzdan çaxır içmək, almanlarda
bruderĢaft (qardaĢlıq), freundĢaft (dostluq) rəmzi olan içki
məclisləri də toxunma iĢarələrinə aiddir. Süni semiotika sahəsində
əsasən görmə və eĢitmə siqnalları çıxıĢ edir. ġifahi və yazılı danıĢıq
təbii dilin özünəyetərlilik və avtonomluq prinsiplərinə əməl edir.
EĢidilən nitq kifayət qədər yetərlidir ki, informasiya etibarlı sayılsın.
Yazı isə məlumatı uzaq məsafələrə vermək ucbatından yaranmıĢdır.
O, bəzən Ģifahi nitqi üstələyir. Məsələn, janrlar ancaq mətndə
mövcuddur: arayıĢ və ensiklopediyalar, elmi-texniki dokumentasiya,
kataloqlar,
patentlər, biblioqrafiyalar süni semiotika iĢarələrdir.
VI.3. İşarə sistemlərinin genezisi və ontogenezi
Təbii və mədəni semiotikalar (təbii və süni) əsas geneoloji
qarĢılaĢmalar yaradır.
Təbii və mədəni semiotikalar arasındakı geneoloji əlaqalər iki
istiqamətdə olur: 1) həm insan, həm də heyvan üçün ümumi olan
bioloji semioz; 2) müəyyən mədəni semiotik iĢarələrdə forma və
məzmun oxĢarlıqları olan semiozlar.