G e n d e r V ə İ n s a n h ü q u q u
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
q a d m d ır (2,6%). Lakin, o n u d a nəzərə çatdıraq ki, şəhər və r a y o n l a r d a bir nəfər q a d ın h u m a n i t a r və ya sosial məsələlər üzrə müavin təyin ediUr. A zərb ay can d a ali təhsili olan q a d m la rm faizi bey- nəlxalq s ta n d a rtla ra görə kifayət qədər çox yüksəkdir və kişilər üçün olan göstərici ilə təxminən eynidir. Səhiyyə və təhsil siste m in d ə işləyənlərin təx m in ən 65 faizi, elm sahəsində işləyənlərin ən azı 43 faizi qadm dır. Bununla belə, ölkənin ən yüksək inzibati və siyasi vəzifələrində q a d m la r zəif təmsil olunub. Ümumiyyətlə, ölkədə yüksək vəzifələrin 30 faizdən az hissəsini q a d m la r tu tu r. N azir sə- viyyəsindəki vəzifələrdə işləyənlərin 9 faizi qadm lardır. Vlini Məclisdə qanunvericiHyin qəbul ediİməsində məsul vəzifələrin 20 faizini q a d m la r tutur. Milli Məclisdə komis- siya sədri və sədr müavini, q r u p və ya şöbə rəhbəri vəzifə- lərdəkilərin 15,4 faizi q adm lardır. Xarici ölkələrdəki səfır- hklərdə işləyənlərin a n c a q 11 faizi q adm lardır. Nazirlər K abinetində q a d m la r hələ də nisbətən aşağı vəzifələrdə, texniki işlərdə çalışuiar. Belə ki, rəhbəıiik səviyəsində qa- d m la r ümumiyyətlə yoxdur, ekspert və ya məsul vəzifələrin yalnız 17 faizini q a d m la r tutur; h ökum ət s tr u k tu r la n n d a işləyən texniki işçilərin isə 83 faizi q adm lardır. Naxçıvan M R -s ı müstəsna hal təşkil edir; b u r a d a Baş Nazirin üç m üavinindən biri qadm dır. A z ərb ay ca n d a insan inkişafı- nm səviyyəsi ölkənin q a d m əhalisi üçün kişilərə nisbətən d a h a aşağıdır. Bu m ə n a d a 1999-cu ilin hesabatlarına görə ölkənin qadın əhalisi üçün İnsan İn k işaf İndeksi 0,687, kişi əhalisi üçün isə 0,744 təşkil edir. Om rün ehtimal edilən m ü d d ə t göstəricisi q a d ı n l a r d a d a h a y ü k sə k d ir, lakin o n la n n nisbətən aşağı təhsil səviyyəsi və Ü D M göstəricisi ümumi insan inkişafı indeksinin q a d m la r üçün d a h a aşağı səviyyəsini şərtlən d irir. A z ə r b a y c a n m g en d erlə bağlı İn k işa f İndeksi (G İİ) 0,715- dir. Bu kimi nəticələr göstərir ki, in sa n inkişafı p r o s e s in d ə kişilərin və q a d ı n l a r m bərabərliyinə nail o lm a q üçün q a d m la rm iqtisadi və yüksək keyfiyyətli təhsil a l m a q i m k a n l a n n ı g e n işlə n d irm ə k is tiq a m ə tin d ə işlər görülm əlidir. R e s p u b l i k a d a Q a d m P roblem İən üzrə Q a d m K om itəsi və 50- dək q a d m Q H T - ləri fəaliyyət göstərir. Q a d m la r m sürətlə təşkilatlanm asm m obyektiv səbəbi ilk növbədə əsasən qeyd etdiyimiz statistik göstəricilərdirsə, subyektiv səbəbi o n la rm d a proses və hadisələrdə müstəqil iştirak etməsidir. Ölkənin ictimai- siyasi h ə y a tm d a d a h a çox kişilərin fəalhq göstərməsi, q a d m la rm isə passivliyi də bir su'a amillərlə bağhdn'. Əsas səbəb kimi m addi iqtisadi d u r u m u n ən çox q a d m la r m çiy- ninə düşməsi (ailə başçısı rolu-həm ata, həm a n a olması), sosial təhlükəsizhyin zəifliyi, milh m entalitet baxmıı priz- m a s m d a n hələ də "siyasətçi q ad m " o b ra z m m özünə həyat- d a ta m status q a z a n m a m a sı, ağır ev işləri və s. kimi çoxsay- h təzadlarm təzahürüdür. M əhkəm ə sistemi. b a x m a y a ra q ki, rəhbəri q a d m d ır, say hesabı ilə hələ də kişilərin ixti- y arm d ad ır. S o rğ u la ra əsasən 100 kişi h a k im d ə n 18 nəfəri q a d m , 100 kişi vəkil m ü q ab ilin d ə 21-i q ad m d ır. P o h sd ə iş- ləyənlərin cəmi 2%- i q a d m d ır. Beləliklə, o n u d a qeyd edək ki, d em o k ratiy a fərdi azadhğı və q a n u n q a rşısm d a hamı- n m bərabərliyini nəzərdə tu tu r. Cəmiyyət gender sim- m etriyasm a d o ğ ru tənzimlənməlidir. X X I əsr gender dis- baiansm m form alaşm ası istiqam ətində sürət götürməlidir. 1994-cü ildən q a d m ia rm IV Ü m u m d ü n y a K o n fra n - sma hazn-hq məqsədilə, dövlət stru k tu rları və Q H T - in qa- d m nüm ayəndələrindən ibarət Q a d m la rm Milii Hazıriıq K om itəsi yaradıldı. Bu K o m itə həm beynəlxaiq aiəmdə, həm də resp u b lik ad a m ü x tə h f səpgili q a d m məsəİələrinə həsr o lu n m u ş sem inar, treninq, sərgi və dəyirmi m asa ə tra fm d a m üzakirələr keçirir. O n ia r Pekin K o n f ra n s m d a n əvvəi keçiriimiş C a k a r ta , N y u -Y o rk , M in s k və A n k a ra k onfranslarının da fəal işürakçısı olm uşdu. R espublikada qəbul o lu n a n q ə ra r və qanunlar, əksər vaxt gender siyasə- tini özlərində ehtiva etmədiyi üçün, müəyyən boşluqlar var- dır. Bu d a həqiqətdir ki, K onstitusiyada təsbit olunm uş b ərab ər h ü q u q la r real bərabər im k an lar ohnam ası üzündən gerçəkləşmir. P F P -d a müəyyənləşdirilmiş on iki problem- istiqam ətlər A zərb ay can d a fəaliyyətdə olan q ad m , gender və insan h ü q u q la n təşkilatlatlannm d a strategiyası kimi q əb u l o lu n m u ş d u r . 1998-ci il y a n v a rm 14-də "A zərbaycanda q ad ın larm ro lu n u n artırılması haqqm da" R espublika Prezidentinin sərəncam m a əsasən Q adm Prob- lemləri üzrə Dövlət Kom itəsi yaradıldı. N azirlər Kabi- netinə tapşırıldı ki, ölkənin siyasi, iqtisadi, mədəni həyatın- d a q a d m l a n n ro lu n u a rtırm a q məqsədilə müvafıq təkliflər işləyib hazırlasm. I998-ci ilin sentyabr ay m d a müstəqil A z ə r b a y c a n R e s p u b lik a s m d a ilk dəfə R e s p u b lik a q a d m la rm m I qurultayı oldu. II qarultayı isə 2003-cü ilin se n ty a b rm d a keçirildi. O a r a b a ^ m ünaqisəsi gender müstəvisində. MüstəqiIIiyinin ikinci onilliyini y a şa y a n A zərbaycan, bu il- lərdə E rm ən ista n m hərbi təcavüzünə m əru z qalmış, ərazi- sinin 20%- ni itirmiş. işğal z o n a sm a çevrilmişdir, o n u n I m ily o n d an çox qaçqmı və m əcburi köçkünü vardır. Azər- baycan q a d m la rı 1988-91-ci illər müstəqillik u ğ ru n d a ge- dən milli a z a d h q h ərək atm m əsas hərəkətverici qüvvələrin- dən olm uşdur. Bütün hadisə və proseslərdə kişilərlə bəra- bər q a d m la r d a y ax m d an iştirak etmişlər. 1990-cı il 20 y a n v a rd a Bakıda və respublikanm digər ərazilərində sovet q o şu n la rm m törətdiyi q a n h faciənin q u rb an ları su'asmda yaşlı, gənc, ziyah, a h m q ad m lar, h ətta məktəbli qız uşaqla- rı d a var idi. Q a ra b a ğ münaqişəsinin q u r b a n la n oh"nuş jurnalist, həkim qadm larım ız qəhrəm anlıq rəmzinə çevril- mişlər. Q a ç q m və məcburi köçkünlər a ra sm d a q a d m la r Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|