G e n d e r V ə İ n s a n h ü q u q u
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
çoxluq təşkil edir. B un u n obyektiv səbəbi isə m üharibənin nəticəsində ailə başçısmı, oğlunu, q ard aşm ı, atasını, ərini itirmiş q a d m və qızlarm olması və həyatm bütün ağırlığmm o n la rm üzərinə düşməsi olm uşdur. A z ə rb a y c a n d a in s a n la n n öz ərazisinin bir yerindən digərinə qaçq m və m əcburi köçkün kimi köçüb m əskunlaş- ması probiem inin tarixi-siyasi kökləri vardır. Bu hələ 1828- I830-CU illərdə R u s im p e riy a sm m apardığı müstəmlə- kəçilik siyasəti nəticəsin d ə e rm ə n ilə rin b ir hissəsinin I r a n d a n A zərb ay can m D a ğ h q Q a r a b a ğ ərazisinə köçürül- məsi ilə başlamışdı. Köçürülən ermənilərlə yerli azərbay- c a n h la r arasm d ak ı m ünaqişənin kökləri o dövrdə alovlan- mış, b u günə qədər də d a v a m etm əkdədir. 1905-07-ci və 19I8-20-Cİ illərdə də erm əni təx rib atçılarm m A zərbaycanm Bakı və Şam axı şəhərİərində törətdiyi q a n h q ırğ m la r azərbaycan tarixinin ağrılı səhifələridir. 1948-1953-cü illər- də E rm ə n ista n d a n , tarixən həm in ərazilərdə kök salmış, 4 100 m indən çox a z ərb ay ca n h z o ra k ıh q la qovulm uş, Azər- b a y c a n d a m əskunlaşm alı o lm u ş d u r. 1988-89-cu illərdə S SR İ dövründə yenə E rm ə n is ta n d a y aşayan 230 m in azər- baycanlı həm in resp u b lik ad a n zorla, ağır işgəncələrə mə- ru z q a la ra q qovuldular. 1990-cı ildə O rta Asiya və Q aza- xıstandan, milli m ünaqişə nəticəsində, didərgin düşmüş 50 m inədək axısxa (mesheti ) tü rk ü də A zərbaycana p ənah gətirdi. 1992-ci il 26 fevral X ocalı faciəsi zam anı bütov bir şəhər yerlə yeksan edilmiş, 613 nəfər dinc əhali, o cümlədən 63 uşaq, 106 q a d m vəhşicəsinə öldürülmüş, 487 nəfər şikəst edilmiş, 1275 sakin, qocalar, u şa q la r, q a d m la r əsir aparıla- raq tarixdə misli görülməyən zülmə, təhqirə və təcavüzə m əru z qaimışdn'. Yüzlərlə q a d m , gənc qız, uşaq xəbərsiz itkin düşmüşdür. 1990-94-cü illərdə E rm ə n is ta n m silahh birləşmələri A zərb ay can to r p a q la r m m 17300 kv.km -ni (14 rayon mər- kəzi və 834 kənd ) işğal etdi, 700000 nəfarədək azərbaycan- 1 d aim i yaşayış yerini tə rk etm əyə m ə c b u r edildi. E rm ənistan hərbi birləşmələri tərəfmdən A zərbaycan tor- p a q la rm m işğalı nəticəsində ölkəyə 53,5 m iyard ABŞ dol- ları həcmində zərər dəymişdir. 1995-ci ilin m a r tm d a B M T-nin Q a d m la rm Stalusu üzrə K om issiyasm m 39-cu sessiyasmda A zərbaycan qadm - larm m müdaxiləsi və tövsiyyəsi nəticəsində "Hərbi müna- qişə o c a q la rm d a girov götürülmüş q a d m və uşaqlarm azad edilməsi h a q q m d a " q ətn am ə P F P -n m layihəsinin son va- rian tm a daxil edilib, qəbul olunm uşdu. 1995-ci ildə Pekin- də keçirilmiş Q a d v m la rm IV Ü m um dünya K o n fran sm d a A zərbaycan q a d m l a n "Silahh münaqişələr zam anı əsir düşmüş q a d m və u şa q larm azad edilməsi b arəd ə’’ BMT-nin Q ətnam əsinə müvafıq o la ra q Q a ra b a ğ müharibəsi zamanı əsir düşmüş uşaq və qadm larım ızm q a y ta n lm a sı tələbini irəli sürmüşlər. O n la r həm çinin bu m üharibənin sülh yolu ilə q u rta rm a sı üçün d ü n y a ictimaiyyəti tərəfmdən yardım göstərihııəsini xahiş etm işdır. N ü m a y ə n d ə heyəti işğal olunm uş ərazilərdə hərbi işğal z a m a m q a d m və uşaqlarm pozulm uş h ü q u q la n n m müdafıəsinə d ü n y a İctimaiyyətinin diqqətini cəlb etmiş, bu sahədə onlara köm ək göstərilməsi- ni xahiş etmişdilər. K o n fra n s d a məhz A zərbaycan qadm la- rm m tələbi ilə bütün d ü n y a q a d ın la rm a müraciət qəbul edilmişdi. M üraciətdə deyilirdi ki, o n la r öz ölkələrinin dövlət və din rəhbərlərİndən tələb etsinlər ki, təcavüz zama- nı əsir alm mış q a d m və uşaqlarm insan h ü q u q larm m fəal müdafıəsi sahəsində əməli tədbirlər görsünlər. Azərbaycan q a d ı n n ü m a y ə n d ə lə ri h ə m ç in in K o n f r a n s ın ü n v a n m a üzərində konfransın simvolu olan b ay raq təqdinı etmişdİ- lər. Bayrağm üzərində "Öz d o ğ m a evimə q a y ta rm məni" çağırışı ilə minlərlə q a ç q m q ad m ın imzası v ar idi. Bunlarm m ü q a b ilin d ə P F P " G iro v götürm ə"(116-cı m ad d ə) zorakılıq form ası kimi daxil edildi. Yüz minləri əiıatə edən qaçqm lıq və m əcburi köç- künlük halı iqtisadi keçid dövrünü yaşayan gənc, müstəqil respublikam ızm vəziyyətinə kəskin surətdə mənfı təsir edir. R e sp u b lik a n m m üxtəlif ra y o n la n n d a , çadu* düşərgələri və y a ta q x a n a la rd a m üvəqqəti o la ra q yerləşdirilmiş b u in- sanlar ağlasığmaz məşəqqət, çətinliklərə düçar olmuş, adi insan üçün nornıal olan tələbatlardan m ə h ru m vəziyyətdə yaşayırlar. H ərbi müdaxilə zam an ı 100-dək uşaq, 442 qa- dm , 370 q o c a əsir götürülmüşdü ki, s o n ra d a n A zərbaycan R espubU kasm m hərbi əsirlər, girovlar və itkin düşmüşlər üzrə D övlət K om issiyasm m gücü və tələbi ilə 30 uşaq, 92 q a d m və 115 q o c a m azad etm ək m üm kün olm uşdur. M ü- h aribənin depressiv əlamətlərini y aşayan minlərlə insan əsəb və ru h i xəstəlikdən əzab çəkir. Son z a m a n la r dünya m ə tb u a tm d a q a d a ğ a n o lu n m u ş insan alveri məsələsindən bəhs edən yazılarda E rm ən ista n m d a adı xüsusilə tez-tez hallandırılır. G ü m a n etm ək o lar ki, hərbi m ünaqişə döv- ründə itkin düşm üş A zərb ay can v ətən d a şlarm d an b u qor- xulu biznesdə tran sp lan tasiy a üçün əmtəə kimi istifadə edi- lir. R e sp u b lik a H ərbi Əsirlər, G iro v və İtkin D üşənlər üzrə Dövlət K om issiyasm m m ə lu m a tm a görə, Q a r a b a ğ m üna- qişəsi nəticəsində 4928 nəfər itkin düşmüşdür. O n l a n n 56- sı uşaq, 327-si q a d m , 364-ü yaşlıdu'. 1988-ci ildən bəri əsirlikdən az a d edilənlər 1330 nəfərdir və qeyd etməliyik ki, onİarm hamısı kişilərdir. P F P -in "Q a d m la r və hərbi m üna- qişələr"ə həsr o lu n m u ş 131-149-cu m addələri bu işdə müəyyən rol oynam ışdu'. 199S-ci il m aym 18-dən 20-dək B ak ıd a "Q a d m h ü q u q ları-İn san h ü q u q lan d n '. Q a d m la r və h ə rb i m ü n a q işə " m ö v z u s u n d a B eynəlxalq K o n f r a n s keçirilmişdir. K o n fran sı B M T İP, Y U N İ F E M , U N H C R və A zərb ay can hökum əti birgə təşkil etmişdiIər.Tədbirə d ü n y a n m 13 ölkəsindən çoxlu nüm ayəndələr dəvət olun- Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|