03-Evliya Chelebiye Gore Guneybati Anadolu (Aydin, Denizli, Muyula)

121 
 
tarafında ise devamlı kapalı tutulan bir kapısı olduğunu belirten Evliya Çelebi, Kale 
içerisinde dizdar, asker ya da herhangi bir nüfusun olmadığını söyler. Kale içindeki 
yapılarla ilgili olarak ise padişah haslarından öşür olarak alınan hububatın saklandığı 
ambardan başka bir yapının olmadığını ifade eden seyyahımız Sultan II. Murad’ın 
Muğla Kalesi’ni fethetmesinden sonra burayı yıktırdığını da belirtmektedir.
642
Menteşe Beyliği’nin son zamanlarına kadar savunma amacıyla kullanıldığını 
anladığımız Muğla Kalesi, Osmanlı kontrolüne girdikten sonra ise tahıl ambarı 
olarak kullanılmış dolayısıyla XVII. asrın ikinci yarısına kadar kalenin, işlevinin 
değişmesiyle beraber hala kullanıldığını Evliya’nın ifadelerinden anlayabiliyoruz. 
Kalenin savunma amaçlı olarak kullanılmamasının sebebi ise Muğla’nın XIV. asrın 
ilk yarısından itibaren Menteşe Beyliği’nin gücü nispetinde bir iç il durumuna gelmiş 
olmasıdır.
643
b. Mahalleler
Evliya Çelebi Muğla’nın toplam olarak on bir mahalleden oluştuğunu ve 
2170 mesken ev olduğunu söyler, mahalle isimleri hakkında ayrıntılı olarak bilgi 
vermez.
644
Biz burada Evliya’nın verdiği bilgileri döneme yakın diğer kaynaklarla 
karşılaştırdığımızda en azından nüfusun ne şekilde değiştiğini ve verilen bilgilerin ne 
denli güvenilir olup olmadığını anlayabiliriz. Burada Muğla’nın XVI. yüzyılda nüfus 
hareketleri hakkında bir tablo vermek yerinde olacaktır.
645
Mahallenin İsmi
1517
1562-63
1583
Cami
77
82
97
Mescid-i Hacı Rüstem
44
48
57
Mescid-i Kadı
75
54
101
Hacı Bâyezid
39
31
37
Bali Hâce
44
28
41
Kerimüddin Mahallesi
50
37
52
                                                           
642
Seyahatname, s.105
643
Mete, a.g.e, s.29-30
644
Seyahatname, s.105
645
BOA-TD-166, s.521;BOA-TD-338, s.62;TK-KKA-TD-569, s.24;Mete, a.g.e, s.125

---

122 
 
Mescid-i Deksiklü
73
52
73
Mescid-i sufi Hüseyin
29
38
38
Hacı Timurhan
63
29
36
Yeni Cami
55
37
51
Mescid-i Hacı Mustafa
43
28
24
Mescid-i Kızılcadere
1
10
18
Toplam
593
474
625
Bu bilgiler dışında Evliya’nın Muğla’yı ziyaret ettiği tarihlerde burada 
bulunan mahalleler hakkında bilgi vermek yerinde olacaktır. Çünkü seyyahımız 
mahallelerin isimlerinden bahsetmemekle birlikte sadece dolaylı yollardan bazı 
mahalleler hakkında ifadelerde bulunmaktadır.
Bali Hace Mahallesi:
646
Mahalle şehir dokusunun merkezindeki Camii Kebir 
Mahallesi’ne batı taraftan komşudur. Mahalleye adını veren şahsın kimliği belli 
değildir. Bâli Hace muhtemelen XV. asrın ilk yarısında Muğla’da yaşamış, ilmine ve 
şahsına değer verilen bir kişi olabilir. Böylelikle evi yada mescidi zamanla onun 
bulunduğu yere adını vermiştir. Bugün mahalle Bâlibey Mahallesi olarak 
bilinmektedir.
647
Bâzergânlar Mescidi Mahallesi (Kerimüddin):
648
Bu mahalle XVI. asır 
boyunca iki isimle anılmıştır. Biri Bâzergânlar Mescidi mahallesi, diğeri ise 
Kerimüddin Mahallesi. Kızıldağ’ın eteklerinde, kalenin bulunduğu Hisardağ’ın 
eteklerinde yer şehrin en eski yerleşimlerinden Camii Kebir Mahallesi’nin 
batısındadır. Kuruluşu bu mahalle kadar eski olmalıdır. İsmin kaynağı ise buradaki 
mescidin muhtemelen Kerimüddin adındaki biri tarafından yapılmış yada tamir 
ettirilmiş olmasıdır. Bugün dağın eteklerinde tabakhane deresinin batısında yer 
almakta ve Keramettin Mahallesi olarak adlandırılmaktadır.
649
                                                           
646
BOA-TD-61, s,169; BOA-TD-166, s,529
647
Mete, a.g.e, s.57
648
BOA-TD-61, s,169; BOA-TD-166, s,529
649
Mete, a.g.e, s,53

---

123 
 
Camii Kebir Mahallesi:
650
Camii Kebir Mahallesi şehrin merkezinde yer 
almaktaydı. Mahallenin bu adla anılmaya başlanması, 1344’te Ulu Camii’nin 
inşasından sonra muhtemelen XIV. Asrın ortalarından itibaren  olmuştur. 
Günümüzde de mahalle aynı ismi taşımaktadır.
651
Deksiklü Mescidi Mahallesi: 
652
Bugün mevcut olmayan bu mahallenin 
isminin nereden geldiği bilinmemektedir. Bu mahalle muhtemelen tabakhane 
deresine yakın bir yerde olması gerekmektedir.
653
Hacı Bâyezid Mahallesi:
654
Bugün Emir Bayezid ismini taşıyan bu mahalle, 
eski dokunun güneyinde tabakhane deresinin batı yakasında yer alır. Dolayısıyla 
burası muhtemelen Hacı Bayezid Mahallesi ile Emir-i Küçük Mahallelerinin 
bileşmesiyle ortaya çıkmış ve halk tarafından bu isimle adlandırılmış olmalıdır.
655
Hacı Rüstem Mescidi Mahallesi:
656
Bugünde aynı isimle anılan bu mahalle 
eski dokuda, şehrin merkezindeki Camii Kebir Mahallesi ile Hisardağ’ın doğusundan 
çıkan Karamuğla deresinin arasındaki bölgede yer almaktadır. Mahallenin tam olarak 
ne zaman kurulduğu belli değildir. Bu isimle anılmaya başlanması XVI. asrın
başlarından itibaren olabilir. Mahalle ismi buradaki mescidden kaynaklanmaktadır.
657
Kadı Mescidi Mahallesi:
658
Kadı Mahallesi de Camii Kebir Mahallesinin 
güneyinde yer almakta idi. Mahalle adı ismi tespit edilemeyen bir kadı tarafından 
yaptırılan mescidin etrafında gelişmiş olmalıdır. XVI. asrın ortalarında Kadı 
Mescidi’nde faaliyet  gösteren Şeyh Bedreddin’in etkisiyle mahallenin önemi 
                                                           
650
BOA-TD-338, s,97
651
Mete, a.g.e, s, 49
652
BOA-TD-61, s,170; BOA-TD-166, s,529
653
Mete, a.g.e, s,56
654
BOA-TD-61, s,169; BOA-TD-166, s,524
655
Mete, a.g.e, s,56
656
BOA-TD-61, s,167; BOA-TD-166, s,529
657
Mete, a.g.e, s.58
658
BOA-TD-61, s,166; BOA-TD-166, s,529

---