Atatürk üNİversitesi TÜRKİyat araştirmalari enstiTÜSÜ dergiSİ Sayı / Number 57 Güz / Autumn 2016

Rus ve Türk Dil Dünya Görüşünde  “Dağ” Kavramı (Kültürdilbilimsel Analiz)       

 

       

TAED 

57* 1591

 

 

Ardzınba, ‘Düzceliler halktan kopmayan, burnu Kaf dağında olmayan yöneticileri hak ediyor’ 

dedi (http://www.burasiduzce.com/haber-detay.asp?id=19591#.VzoZOsfknVp, 19.05.2016). 

Verilen örneklerde görüldüğü üzere, dağ kavramı, Türklerin ana dilinde, öz anlamından 

farklı olarak, sahip olduğu çeşitli kültürel anlamları bünyesinde bulundurmaktadır.  

3.

 

Rus dilinde ‘dağ’

6

 kavramı 

a)  Rus  halkının  mitolojik  düşünce  sisteminde  dağların  “bir  yandan  tanrının  ve  kutsi 

varlıkların yaşadığı, diğer yandan ise kötü ve tehlikeli güçlerin mesken tuttuğu yerler” olduğuna 

inanılmıştır  (Slavyanskiye  Drevnosti  1995,  s.  520).  Bu  mitolojik  düşünce  ışığında,  dağ 

kavramının  Rus  dil  bilincinde  daha  ziyade  ‘insanoğlunun  yaşam  alanlarına  uzak  ve  tehlikeli 

mekânlar’  olarak  algılandığı  söylenebilir.  Bu  algının  Rus  dilinde  yansıması  aşağıdaki  şu 

deyimde gerçekleşmiştir:  

Örnek  1)  ‘За  горами,  За  долами'  (za  gorami,  za  dolami):  'çok  uzak,  uzakta'. 

(Molotkov, 1986).  

Теперь  и  для  него  и  для  меня  Россия  за  горами,  за  долами… 



Б.К.  Зайцев.  О 

Шмелеве (1968)



; 

"

Artık benim içinde onun içinde Rusya çok uzaklarda…"   

Где  же  оно,  мое  детство?  За  горами,  за  долами,  за  далекими  лесами,  в  родной 

сторонушке,  у  родимой  бабушки…  [Виктор  Астафьев.  Последний  поклон  (1968-1991)]; 

"Nerede şimdi benim çocukluğum? Yerli Storonuşka’da, öz anneannemde, çok uzaklarda…" 

b) İnsanoğlu yaratılışından bugüne kadar dünyayı ve çevresindeki olup bitenleri anlama 

çabası  içerisinde  olmuştur.  Kendi  konumunu  belirlemede  doğa  olaylarını  ve  nesneleri  araç 

olarak kullanmıştır. Rus halkının yaşadığı yerler engebesiz, düz alanlar, oldukça geniş bozkırlar 

olmuştur. Bu yüzden, Ruslar kendilerine uzak olan dağlardan zamanı ve konumlarını belirleme 

konusunda yararlanmışlardır. Böylece, dağ kavramı Rus dil bilincinde  ‘zamansal açıdan yakın 

zamanda  gerçekleşmesi  mümkün  olmayan  olay,  alansal  olarak  çok  uzak  yer’  olarak 

algılanmaktadır. Bu çağrışımın Rus diline yansıması aşağıdaki deyimde gerçekleşmiştir. 

Örnek  1)  ‘Не  за  горами'  (ne  za  gorami):  '1.  Uzakta  değil;  2.  yakın  zamanda'  (V.N. 

Teliya, 2006: 465). 

                                                           

6

 Rusça  deyimler,  A.I.  Molotkova  redaktörlüğünde  oluşturulan  ‘Rus  Dili  Deyimler  Sözlüğü  (1986)’  ve  V.N.  Teliya 

önderliğinde hazırlanmış olan ‘Büyük Rus Dili Deyimler Sözlüğü (2006)’ adlı eserlerden seçilmiştir. 

---

1592

* TAED

 

57            

 

     

         

 

 

                                   Hakan SARAÇ 

 

Дикой. Постой, кума, постой! Не сердись. Еще успеешь дома-то быть: дом- от 

твой  не  за  горами.  Вот  он   



А.Н.  Островский.  Гроза  (1960)



;  "Yabani.  Dur  vaftizci  dur 

biraz! Kızma. Evde olmak için hala vaktin var. Senin evin çok uzakta değil, bak orada…" 

Разве что со временем хотелось бы приобрести хороший автомобиль – “ниссан”, 

“джип”,  “тойоту”.  Сейчас  я  езжу  на  “десятке”.  И  построил  дом.  Откладываю 

помаленьку  –  старость  не  за  горами  [Эльвира  Савкина.  Если  впрягаюсь,  то 

основательно (2002) // «Дело» (Самара), 2002.05.03]; "Zamanla Nissan, Toyota, cip gibi bir 

araca sahip olmak isterdim. Şimdi ise bebek arabası ile gidiyorum. Ve ev yaptım. Yaşlılık çok 

uzakta olmadığı için bunları erteliyorum… " 

c)  Ruslar  dağ  kavramını  'gerçekleşmesi  mümkün  olmayan  işler  ile  insanın  içerisinde 

bulunduğu psikolojik durumun zorluğu' ile özdeşleştirmektedir. Bu benzetme olayının, Rus dil 

bilincinde  dağın  yapısının  kocaman  ve  yıkılması  pek  mümkün  olmayan  bir  nesne  olarak 

algılanması  sonucu  ortaya  çıktığı  söylenebilir.  Yukarıda  anlatılanların  Rus  dilinde  yansıması 

aşağıdaki dil biriminde net olarak görülmektedir. 

Örnek 1) ‘Гора  с  плеч  свалилась’  (gora s plech svalilas): ‘çok rahatlamak, kendini 

çok iyi hissetmek’ (age., s. 156).  

Подобрав  с  земли  сухую  ветку,  я  молча  взвалил  ее  на  плечо  и  поволок  к 

муравейнику.  И  тут  мне  сразу стало  легче,  как  будто  гора  с  плеч  свалилась![Валерий 

Медведев. Баранкин, будь человеком! (1957)]; "Yerden kuru bir dal aldıktan sonra, sessizce 

onu  omzuma  kaldırıp  koydum  ve  güçlükle  karınca  yuvasına  taşıdım.  Ve  hemen  oracıkta 

rahatladım, sırtımdan koca bir yük gitmiş gibiydi…"  

Как принесли твое письмо, и у меня гора с плеч свалилась! Ну вот и слава Богу! 

Как  же  мне  хорошо  сейчас!  Как  бы  я  расцеловал  тебя![Александр  Морозов.  Прежние 

слова (1985-2001) // Знамя, 2002]; "Senin mektubunu getirdiklerinde, sanki sırtımdan koca bir 

yük  inmiş  gibiydi,  çok  rahatladım.  Şükürler  olsun!  Kendimi  nasıl  da  iyi  hissediyorum!  Seni 

doyasıya öpmek istiyorum…" 

d)  Olağanüstü  hacme  sahip  olması,  Ruslar  tarafından  dağ  kavramının  ‘yerinden 

oynatılması, kıpırdatılması imkansız’ bir nesne olarak algılanmasına neden olmuştur. Bu algının 

kendisini açık bir şekilde göstermiş olduğu deyim şudur: 

---