Atatürk üNİversitesi TÜRKİyat araştirmalari enstiTÜSÜ dergiSİ Sayı / Number 57 Güz / Autumn 2016
Yüklə 16,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Идти/пойти в гору
- Идти (катиться) под гору
Rus ve Türk Dil Dünya Görüşünde “Dağ” Kavramı (Kültürdilbilimsel Analiz)
TAED 57* 1595
inilmesi cehenneme girişi simgelemektedir” (Mify Narodov Mira, 1991, s. 311). Bu mitolojik düşünceye dayanarak, Ruslarda ‘dağa çıkışın başarıyı, dağdan inişin ise başarısızlığı’ simgelediği söylenebilir. Aşağıdaki deyimde dağa çıkışın ‘başarıyı’, ikinci deyimde ise dağdan inişin ‘başarısızlığı, şansızlığı’ simgelediği görülmektedir. Örnek 1) Идти/пойти в гору (idti/poyti v gory): ‘1. yeni başarılara ulaşmak, başarı elde etmek’; ‘2. gelişmek’ (V.N. Teliya, 2006: 260).
Örnek 2) Идти (катиться) под гору (idti (katits’ya) pod gory): '1. bir olayın ya da durumun kötüleşmesi; '2. bir olayın ya da durumun sonuna yaklaşması, tükenmesi' (age., s. 261).
Когда-то Кировчанин Олег Ронжин был успешным коммерсантом. Потом дела покатились под гору, у разорившегося предпринимателя образовались неподъемные долги и куча прочих материальных трудностей [Правда, 25.03.2003]; "Oleg Ronjin Kirovçanin bir zamanlar başarılı bir işadamıydı. Sonra işler kötüye gitmeye başladı, hayal kırıklığı yaratan girişimcide derin borçlar ve bir çok ağır maddi sorunlar ortaya çıktı". Sonuç Dilsel materyaller (deyimler) üzerinde gerçekleştirilen kültürdilbilimsel analiz sonrası Türk dilinde dağ kavramında oluşmuş kültürel anlamlar şu şekildedir: 1)
“Dağ” kavramı kutsal olan yerleri simgelemekte; 2)
İnsana benzetilmekte; 3)
Geniş ve engin alanlar, insan dışı varlıkların mesken edindiği, tehlikenin var olabileceği uzak, ırak yerler olarak algılanmakta; 4)
– çok’ gibi nitelik ve nicelik metaforları bünyesinde bulundurmakta; 1596 * TAED
57
Hakan SARAÇ
5) Büyük, aşırı ağır, kımıldatılması mümkün olmayan bir nesne olarak idrak edilmektedir. Rus dilindeki deyimler üzerinde gerçekleştirilen tahlil sonrası Rus dilinde dağ kavramında ortaya çıkarılan kültürel anlamlar ise şu şekildedir: 1)
“Dağ” kavramı oldukça uzak, tehlikeli ve korku duyulan yerler olarak algılanmakta; 2)
3)
İnsanoğlu için ağır, yorucu, zor olabilecek işleri nitelemekte; 4)
Kocaman, olağanüstü büyük, devasa gibi birtakım nitelik belirten metaforları içermekte; 5)
Bir nesnenin sayıca çok olması gibi nicelik belirten metaforları bulundurmakta; 6)
İnsanoğlu ile özdeşleştirilmektedir; 7)
Dağın yukarısına doğru yapılacak hareket ‘başarıyı’, dağın aşağısına doğru yapılacak bir hamlenin ise ‘başarısızlığı’ simgelemekte; 8)
– küçük’, ‘az – çok’ gibi nitelik ve nicelik metaforları belirtmektedir. Bu çalışmada, verilen örneklerde gösterildiği gibi, Rus ve Türk halkının dil dünya görüşlerindeki dağ kavramıyla alakalı kültürel anlamları kalıplaşmış söz öbeklerinde ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Sonrasında, kültürel anlamları en açık şekilde yansıtan deyimler üzerinde yapılan analiz sonrası hem Türkçede hem Rusçada önem arz eden kültürel anlamların tasviri gerçekleştirildi. Bu dilsel ögelerin ciddi, derin ve titiz bir şekilde irdelenmesi konusunda kültürdilbilimsel analiz yönteminden yararlanıldı. Bu yöntem kullanılarak Rus ve Türk halkının dil bilincindeki dağ kavramıyla ilgi olan dil dünya görüşlerinin şemasını çıkarılmaya çalışıldı. Yapılan analiz sonrası, dağ sözcüğünün hem Türkçede hem Rusçada zengin bir kullanım alanına sahip olduğu söylenilebilir. Bu da, Rus ve Türk halkı için dağ kavramının dil dünya görüşlerinde ne denli değer ve öneme sahip olduğu ortaya koymaktadır. İncelenen deyimler, dağ kavramının sadece tabiatın bir nesnesi olmadığı, ayrıca her iki ulusa özgü değer ve imgeleri bünyesine kodlayan bir çeşit kültür abidesi olduğunu göstermektedir. Dağ sözcüğünün taşımış olduğu kültürel anlamlar dildeki kalıplaşmış söz öbeklerine sadece Rus ve Türk Dil Dünya Görüşünde “Dağ” Kavramı (Kültürdilbilimsel Analiz)
TAED 57* 1597
yansımamakta, ayrıca dil işaretlerine kaydedilmekte ve asırlar boyunca korunmaktadır. Her iki toplumun dilindeki benzer görüşlere rağmen, Rus ve Türk halkının dil dünya görüşünde dağ kavramının farklı şekilde algılandığı ve yorumlandığı söylenebilir. Bu farklılığın oluşmasında, hem Rus hem de Türk toplumunun sahip olduğu tarihi süreçlerin, dinî inançların, yaşam şekillerinin, yaşamış oldukları coğrafyaların ve özellikle de mitolojik düşünce sisteminin etkisinin çok derin olduğu düşünülmektedir. Gerçekleştirilen analiz sonrası elde edilen sonuçların yabancı dil öğrenimine dahil edilmesi ve öğretilmesi, her iki ülke mensuplarına ait ulusal ve kültürel değer ve imgeleri daha iyi bir şekilde tanıma imkanı sunacaktır. Bu sayede, kültürler arası diyaloglarda ortaya çıkması muhtemel iletişim sorunlarının önüne geçilebilir. Çünkü yabancı dil öğreniminin daha etkili ve verimli bir şekilde gerçekleşmesi, bu süreçte edinilmesi zorunlu olan dört dil becerisinin (okuma, yazma, dinleme, konuşma) kazanılmasının yanı sıra o ulusa ait kültürel değerlerin öğrenilmesiyle de mümkündür. Son olarak, bir halkın tarihi serüveninin, kültürel imgelerinin, dini inançlarının, yaşam tarzının belirlenmesi, ortaya konması ve tanınması, o ulusun sahip olduğu dilsel öğeler üzerinde gerçekleştirilecek kültürdilbilimsel analiz yöntemiyle mümkün olabilir. Çünkü “dil dünya
korunan bir topluma ait ekonomik, sosyal ya da kültürel değer, yargı ve görüşlerin tümüdür. Kaynaklar Aksan, D. (2009). Her yönüyle dil: ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu. Aksoy, Ö. A. (2013). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1-2. İstanbul: İnkılap kitabevi. Baş, M. (2013). Dinlerde ve geleneksel Türk inanışlarında dağ kültü. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,13 (1), 165-179. Beydili, C. (2005). Türk mitolojisi ansiklopedik sözlük. Ankara: Yurt-Kitap yayın. Cowie, A.P. (1998). Phraseology: theory, analysis and application. Oxford: Oxford University Press.
Doğan, M. (2011). Büyük Türkçe sözlük. Ankara: Yazar yayınları. Erdoğan, B. (2007). Sorularla Türk mitolojisi. İstanbul: Pozitif yayınları. Humboldt, V. (2000). Izbrannıye trudı po yazykoznanıyu. Moskva: OAO IG Progress.
Yüklə 16,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|