Atatürk üNİversitesi TÜRKİyat araştirmalari enstiTÜSÜ dergiSİ Sayı / Number 57 Güz / Autumn 2016
Yüklə 16,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Dağ”ın Türkülere Mitik Bir Öge Olarak Yansıması
TAED 57* 1615
Dağlar ile taşlar ile Çağırayım Mevlam seni Miskini’den alınan aşağıdaki şiirde ise dağların yol kesiciliği, gücü, kudreti vurgulanmıştır. Diledim ki nazlı yâre gideyim Her yandan çevirdi yolumu dağlar Gurbet elde garip kaldım nideyim
Dağlar oy dağlar dumanlı dağlar O yârin hasreti bağrımı dağlar
Kurtulmadım tipisinden karından Perişan eyledi hâlimi dağlar
Şimdi sevdiğimin gözü yollarda Kalıp eğlenemem ıssız bellerde Sadık Miskini’ye yaban ellerde Reva mı gördünüz ölümü dağlar Dağların fonksiyonlarından biri de birleştiriciliktir. Yukarıdaki birçok mısrada dağlardan yol vermesi veya yolları açması istenerek sevgililerin birleşmesi/kavuşmasını sağlaması istendiği görülmüştür. Aşağıdaki dörtlükte ise dağların sevgilileri birleştirdiği görülmektedir. Uca dağların başına Yârim gelir güle güle Bir elinde güllü desmal Balam yâr terini sile sile
1616 * TAED
57
Cengiz GÖKŞEN – Rukiye GÖKŞEN
Dağların türkülerdeki sembolik görüntüleri ve fonksiyonlarıyla ilgili örnekleri çoğaltmak mümkündür. Bunun yanında, buraya alınan bazı dörtlükler farklı durumları ihtiva edebilmektedirler. Bu durum, mitik unsurların farklı yorumlara açık olabilmelerinden kaynaklanmaktadır.
Türkülerde dağların bu denli farklı simge ve fonksiyonlarda görünmesinden/dile getirilmesinden birbirine bağlı iki sonuç çıkmaktadır. Bunlardan birincisi dağların konar-göçer yaşamda hayati öneme sahiptir. İkincisi ise türkülerin geneli, kırsal kesimlerde yaşayan insanların hayatından kaynaklanan ürünlerdir. Konargöçer yaşama sahip insanlar, her şeyleriyle tabiata bağlıdır. Hem kendilerinin hem de beslenmelerinin ve ekonomik faaliyetlerinin temel etkeni olan hayvanlarının beslenmeleri tamamen tabiata ve dolayısıyla dağlara bağlıdır. Bu yüzden dağlar, bu hayatı sürdüren insanların bütün kültürel unsurlarında yansımasını bulmuştur. Türkülerdeki dağ sembolünün fonksiyonlarıyla ilgili olarak burada söylenilenlerin hepsi doğal olarak birbiriyle bağlı hususiyetlerdir. Dağa ister kutsal bir varlık ister ata rolü biçilsin, bunların, kişiler üzerindeki tasarrufu birbirine benzerlik göstermektedir. Bu tür varlıkların en temel fonksiyonlarının başında hamilikleri gelir. Yani Tanrı da ana-babalar da kendilerinden gördüklerini korur, kollar, besler vs. Türkülerdeki dağ sembolünde de bu durumun yansımasının görüldüğü söylenebilir. Türküler, ortak duygu ve düşüncelerin yansıdığı ürünler olmaları hasebiyle geçmişten bu güne Türk kültüründeki unsurları bünyelerinde taşımaktadırlar. Dağlar, türkülerde birbirinden çok farklı fonksiyonlarda görülmekle birlikte, kültürel kodlara arkaik manada baktığımızda birçok kullanımın altında inanç unsurunun yattığı rahat bir şekilde görülmektedir. Bu bağlamda, dağlarla ilgili eski Türk kültürüne ait inançların örtülü bir şekilde bu güne taşındığı söylenebilir.
Anohin, A. V. (2006). Altay şamanlığına ait materyaller. (çev. Zekeriya Karadavut - Jannet Meyermanova), Konya: Kömen Yayınları. Başgöz, İ. (2008). Türkü. İstanbul: Pan Yayıncılık. “Dağ”ın Türkülere Mitik Bir Öge Olarak Yansıması
TAED 57* 1617
Bayat, F. (2007). Türk mitolojik sistemi (Kutsal dişi - mitolojik ana, umay paradigmasında ilkel mitolojik kategoriler - iyeler ve demonoloji) 2. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Bekki, S. (2004). Baş yastıkta göz yolda Sivas türküleri. İstanbul: Kitabevi. Boratav, P. N. (1992). 100 Soruda halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi. Çetindağ, G. (2005). Elazığ türküleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çoruhlu, Y. (2011). Türk mitolojisinin ana hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık. Duymaz, A. ve Şahin H. İ. (2008). Kaz dağlarında dağ, ağaç ve ocak kültü üzerine inanış ve uygulamalar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 116-126. Gürbüz, M. ve Şahin, M. (2012). Türk halk müziği söz varlığında coğrafi motifler ve benzerlik Aaalizi. International Journal Of Human Sciences [Online]. 9(2), 1633-1656. Kaşgarlı Mahmut, (1998). Divanü lûgat-it-türk tercümesi. (çev. Besim Atalay), C 1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Kaşgarlı Mahmut, (1999). Divanü lûgat-it-türk tercümesi. (çev. Besim Atalay). C III, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Kaya, D. (1999). Anonim halk şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları. Kaya, D. (2010). Ansiklopedik türk halk edebiyatı terimleri sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları. Köksel, B. (2005). Halk türkülerinde ayrılık ve gurbet sembolleri. Ortaq Türk Keçmişinden
Kasım 2005), Bakü: 82-94. Kuzgun, Ş. (1993). Dinler tarihi dersleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları. Ocak, A. Y. (yy). Türklerde dağ kültü. TDVİA, VIII, 401-402. Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi (Kaynakları ve açıklamaları ile destanlar). C II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Özbek, M. (1994). Folklor ve türkülerimiz. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Öztelli, C. (1983). Halk türküleri evlerinin önü. İstanbul. Yüklə 16,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|