Az rbaycan özü q d r b di

_____________________Milli Kitabxana_______________________

502

Bu m qam professor Ramiz Mehdiyevin ara dırmalarında diqq td n k narda

qalmamı dır. 2004-2005-ci ill rd   q zetl rd   d rc edilmi  materialların t hlilin

saslanan mü llif müxalif tin radikal qanadının 6 noyabrda keçiril n parlament 

seçkil rin

vv lc d n çox ciddi hazırlıq i l ri gordüyünü, "Azadlıq" blokuna 

daxil olan Müsavat, AXCP (i), ADP v  bloka qo ulmu  Lal

övk tin seçkil rin 

yekunu kimi Milli M clisd

n azı 70-75 deputat yeri qazanma ı n z rd

tutduqlarını xatırladır. Onun fikrinc , müxalif t liderl ri bel   b r m qs di

mü yy nl dirm kl  hesab edirdil r ki, müxalif tin parlamentd  böyük üstünlük 

ld  etm si Az rbaycanda da müxalif tin gürcüstansaya ı hakimiyy t  g lm sin

t kan ver c kdir.

vv lc  parlamentd , daha sonra is  Prezidentin  cra

Aparatında hakimiyy ti

l  alma ı planla dıran radikallar öz t x yyüll rind

cızdıqları "narıncı inqilab"ın icrası zamanı müxalif tin lokomotivi rolunu 

oynayacaq çoxsaylı g ncl r t kilatları da yaratmı dılar. H min t kilatlara 

münasib t, öz sıralarında güya müst qil, slind  is  radikal müxalif t liderl rinin 

pul kis sind n asilı g ncl ri birl dir n bu saysız-hesabsız qurumların primitivliyi 

aqressiv dü rg d   g ncliy  yana manın ümumi göst ricisi sayıla bil rdi. 

G ncl r  yalnız piketl r , mitinql r  yıgı ıb polisl  qar ıdurma yaratmaq, kütl vi

aksiyalara "t rif g tir n" partiya s drl rinin avtomobilini, özünü  hat y  alıb süni 

lider mifi yaratmaq, aksiya i tirakçıları qar ısında nitq söyl y rk n onların

mikrofonunu tutmaqdan ötrü sıra n f rl ri kimi yana an "Azadlıq" bloku 

r hb rl ri Gürcüstan v  Ukraynada oldu u kimi, dinc inqilab zamanı g ncl rin 

imkanlarından istifad  üçün bütün s yl ri s f rb rliy  almı dılar. H dd n ziyad

maksimalist v  idealist olduqlarından qar ıya qoyulmu   v zif l ri maksimum 

yerin  yetirm y  çalı an g ncl rin potensialından lazımi qaydada yararlanmaq 

radikal müxalif tin öz siyasi planlarında mühüm vasit l rd n biri kimi  sas

götürülür, ayrı-ayrı ali t hsil mü ssis l rind ki t l b   g ncl rin proses   c lb

olunmasına xüsusi  ön m verilirdi. 

Radikalların iflası xalqın sosial sifari i idi 

Professor Ramiz Mehdiyev radlikal müxalif t dü rg sinin, bir q d r

konkretl dirs k, "Azadlıq" seçki blokunun "narıncı inqilab"a hazırlıq prosesind

xarici amilin roluna da xüsusi diqq t yetirir. Professorun t hlilin

---

_____________________Milli Kitabxana_______________________

503

sas n, xarici qüvv l r hakimiyy t  g lm k ist y n radikalların qar ısında üç  rt

mü yy nl dirmi dil r. 

rtl rd n birincisi "Azadlıq" blokunun timsalında

müxalif tin siyasi birliyinin qorunub saxlanmasından ibar t idis , dig ri keçiril n

yürü -mitinql rd

halinin kütl viliyinin t min olunmasi, mitinql r  mümkün 

q d r çox sayda insanların c lb edilm si il  ba lı idi. Üçüncü bir  rt kimi is

müxalif td n parlament seçkil ri zamanı yalnız dinc metodlardan istifad   t l b

olunurdu. Mü llif 

ll rind   q r nfill r tutmu  müxalif tçil rin seçkil r

saxtala dırılaca ı t qdird  "Q l b " kinoteatrının qar ısında fasil siz, dinc, oturaq 

mitinql r keçirm si planını buna nümun  göst rir. 

Professorun qona tin  gör , parlament seçkil ri  r f sind  "Azadlıq" bloku v

onlara qo ulmu  Lal

övk tin Milli Birlik H r katının hadis l rin g l c k

inki af perspektivl rin  baxı ını sas n üç variant üzr   n z rd n keçirm k olar: 

"Birincisi Moldova variantıdır ki, bu halda AB , Avropa Birliyi, Türkiy   v

Rusiya Az rbaycanla ba lı razıla maya g lirl r. H min variantda Az rbaycanda 

yarımdemokratik bir seçki keçirilir v  bunun n tic sind  ölk mizd   m rh l li

inki af t min olunur.  kinci variant is  bel dir ki, iqtidar öz üz rin  götürdüyü 

öhd likl r , y ni, seçkil rin tam demokratik keçirilm sin

m l etmir v  bu halda 

mü yy n dekorativ addımlar atılır, lakin seçkinin n tic l rinin saxtala dırılması

s b bind n xalq küç l r  çıxır. Lakin beyn lxalq birliyin t siri v   t zyiqi il

hakimiyy t küç l r  çıxmı  xalqa qar ı zor t tbiq ed  bilmir. N tic d  hadis l r

Gürcüstan v  Ukraynada oldu u kimi c r yan edir. Üçüncü variant is

hakimiyy tdaxili qrupla maların parlament seçkil ri

r f sind  saray çevrili i

vasit sil  ölk d  siyasi böhran yaratmasıdır. Müxalif t bu v ziyy td n d  istifad

ed r k mitinq yolu il  oliqarxlara ( li nsanov, F rhad

liyev v  ba qalarına)

hakimiyy t  g lm y  imkan verm m lidir". 

Professor Ramiz Mehdiyev "Az rbaycanda parlament seçkil ri: ilkin t hlil

(mülahiz l r, n tic l r v  proqnozlar)"  s rind  bel  bir mülahiz  ir li sürür ki, 

müxalif t funksionerl ri parlament seçkil ri zamanı hakimiyy t  qar ı mübariz

aktının bir deyil, bir neç   m rh l d n keçm sini mümkün sayırdılar. El  buna 

gör   d  birinci m rh l d  qüvv l ri bacardıqca qürumaq, mövcud potensialı

mübariz nin növb ti m rh l sin  q -

---

_____________________Milli Kitabxana_______________________

504

d r saxlamaq xotti  sas götiirülmü dü. Eyni zamanda, k miyy tl   b rab r, 

müt

kkillik d  diqq t yetiril n

sas m s l l rd n idi. Mü llif müxalif tin

"narıncı inqilab" planlarında dinc metodlara üstünlük verdiyini qeyd ets   d ,

iqtidarın müxalif t  güz t  getm y c yi t qdird  radikal dü rg nin seçki 

dövründ  v  seçkid n sonrakı ilk m rh l d  dig r variantlardan istifad sinin artiq 

gerid  qalmı  mümkünlüyünü d  istisna saymır: "Bel  ki, iqtidarın müxalif t

güz t  getm y c yi t qdird   n qliyyat vasit l rinin, telekommunikasiya 

x tl rinin, dövl t idar , mü ssis   v   t kilatlarının f aliyy tini iflic v ziyy t

salmaq üçün zorakı metodlardan istifad  edil c yi d  istisna olunmurdu. H r eyi

h min dövrd ki siyasi v ziyy t mü yy n etm li idi". 

Az rbaycanın seçki t crüb sind  ilk d f  olaraq s sverm nin paralel 

hesablanması üçüu n z rd  tutulmu  "exitpoll"a da müxalif tin h lledici 

h miyy t verdiyini xatırladan alim bildirir ki, radikal dü rg  "exitpoll"da 

seçkinin ilkin n tic l rinin MSK-dan  vv l elan olunmasını özü üçün  lveri li hal 

sayırdı. Onların hesablamalarına gör , bu, hakimiyy ti guya fakt qar ısında

qoyacaq v  iqtidarın geri ç kilm si siyasi t

bbüsü müxalif tin lin  keçir c kdi.

F ls f  elml ri doktoru, professor Ramiz Mehdiyev "Azadlıq" blokunun 

parlament seçkil ri u runda siyasi mübariz  gedi ind  qeyri-hökum t t kilatları

il   i -birliyin  ön m verdiyini d   n z r  çatdırır. Onun mülahiz l rin

sas n,

üçüncü sektora bel  diqq t qeyri-hökum t t kilatlarının c miyy tin siyasi 

baxı larına t sir imkanlarından ir li g lirdi. Radikal müxalif t dü rg sinin 

t bli at imkanlarının geni lendirilm si üçün müst qil televiziyanın yaradılması

ideyası is  li l  seçkil rd n çox-çox  vv l ortaya atılmı dı. Hesab edilirdi ki, 

müst qil televiziyanın yaradılması müxalif t  seçki kampaniyasının gedi ind

t bli at i ini qurma a böyük köm k göst r  bil r. Müxalif t t msilçil rinin 

müst qil televiziyanın yaradılmasının onların f aliyy ti bar d   c miyy t

informasiyaların ötürülm si üçün  lveri li imkanlar yaradaca ını dü ündükl rini

qeyd ed n mü llif vur ulayır ki, bu m qs dl  h tta maliyy  m nb l rinin axtarı ı

da ba lanmi dı.

Elmi-t dqiqat s rind  müxalif tin seçki m

lubiyy tinin sas s b bl ri bar d

ir li sürülmü  mülahiz l r d  kifay t q d r saslıdır v  bu 

---