Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi
Yüklə 2,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Düşünülmüş planlar, Gerçəkləşmiş yalanlar... Şahə qalxıb ilanlar, Ağla, qərənfil, ağla [4, s. 45]. M.Aslan bu qırğının niyəsini də açıqlayır ki, biz haqlı olduğu- muz üçün bizi qırırlar. Uşaqdan böyüyə hər kəsin öldürülməsi şairi heyrətdən dondurur. Bununla belə, o, özünü itirsə də, qaniçənlərdən hesabat istəyir. Canlardan o səd hanı?! Can gedib, cəsəd hanı?! Əcəldən fürsət hanı?! Ağla, qərənfil, ağla [4, s. 61]. Poemanın “Qan götürdü dünyanı...” misralarından bəlli olur ki, sonsuz sayda öldürülənlər olub. Lakin onların cəsədlərini də aradan götürüblər. Əsərin sonlarına yaxın şair qərənfilə “Al qanıma bat- mısan” – deyə xəbərdarlıq edir. Hər gözə qərənfil dəyəndə, yada yalnız o gecə düşür. Eşq, sevda giləsiydin, Xonçada gələsiydin, Toylarda güləsiydin, Ağla, qərənfil, ağla [4, s. 81]. Finala yaxın şairin qərənfili hər şey üçün ağlamağa çağırmasının bircə səbəbi var ki, “Xeyirə şər üstün gəldi” [4, s. 103]. Poemanın da mərkəzi yükünü bu üstünlüyün ədalətsizliyinə etiraz missiyası təşkil edir. Əsərə diqqətlə nəzər salanda, onun ciddi süjet xəttinə malik, lirik olsa da, epik hadisələri sərgiləyən bir poema olduğunu görürük. Çağdaş dövrün poemalarında təcəssümünü tapan ictimai-tarixi mövzulardan biri 20 Yanvar faciəsidirsə, digəri də Qarabağ müna- qişəsidir. Elnarə Akimova bu barədə yazır: “Poemalarımızda Qarabağ mövzusu, şəhid, şəhid anası obrazı, tarixi yaddaşımızı oyatma, Azər- baycan tarixinin yazılışına etiraz, tarixi qəhrəmanların obrazlarının çağdaş ədəbiyyata gətirilməsi, milli-mənəvi dəyərlərimizin, sərvətləri- mizin tərənnümü əsas yer tutur” [1, s. 81]. Bu mövzuların aktuallığını öz əsərlərində qabardan şairlərdən biri də Qulamrza Səbri Təbrizidir. Professor Qara Namazov onun yaradıcılığında vətənin problemlərinə 116 toxunulması barədə belə ümumiləşdirmə aparır: “Müəllifin uşaqlar üçün yazdığı şeirlərdə Dağlıq Qarabağ dərdi, Xocalı faciəsi, qaçqınlıq, köçkünlük və didərginliyin acı, kədərli mənzərəsi, Azərbaycanın parçalanması və millətin bütövlük istəyi poetik ifadəsini tapmışdır” [5, s. 4]. Eləcə də onun 2008-ci ilin noyabr-dekabr aylarında qələmə aldığı “Ruhun tüğyanı” poeması da həmin problemlərin aktuallığına həsr olunmuşdur. Otuz üç yarımbaşlıqdan ibarət olan poemanın ilk sətirlərindən Azərbaycanın tarixinin çox qədim olması, dünyanın ilk mədəniyyətini əski türklərin-şumerlərin beş min il əvvəl yaratması qeyd olunur. Türkün qədim mədəniyyətinin yunandan təsirlənməsini isbat etmək istəyən türk dünyasının tələbələrinə belə yanlışlığa yol verməmələrini tövsiyə edir. Əsərdəki “Səttar xana”, “Bakı-Təbriz”, “Ziya Sədrin xatirələrindən”, “Seyid Cəfər Pişəvəriyə”, “Səfərxan Qəhrəmaniyə”, “Mərziyə Uskuyiyə”, “Səməd Behrəngiyə”, “Əzizə Cəfərzadəyə”, “Savalan”, “Səhənd”, “Ərk qalası”, “Balaş Azəroğlu- na”, “Əbülfəz Elçibəyə”, “Bütövlük məramı” və s. bölümlərdə Azər- baycan tarixinin müxtəlif zaman kəsimləri milli düşüncə kontekstində gələcək nəsillərə ötürülür. Poemanın son bölümü “İran cəlladlarına xitab” adlanır. “Unutmayın sizləri gözləyən Qiyamət gününü Təbriz- də” [6, s. 214] misralarıyla xəbərdarlıq edilir. İkiyə bölünmüş Azər- baycanın mərkəzi hesab edilən Təbriz şəhərinin bütövlük simvoluna çevriləcəyinə inam yaradır. Bu poemada əksini tapan tarixi və ictimai-siyasi hadisələrin bədii inikası çağdaş dövr poemalarının əksəriyyətində özünü göstərir. Belə ki, vətənimizin ikiyə bölünməsi, torpaqlarımızın itirilməsi, XX əsr boyu soydaşlarımızın öz yurd-yuvalarından didərgin salınması yazarların mütəmadi olaraq müraciət etdikləri mövzulardandır. Bu çətinliklərin bədii ifadəsi digər janrlarda olduğu kimi poema janrında da təzahür edir. Köçürülmə və qaçqınlıq mövzusunda qələmə alınmış əsərlərə Xasay Qərvəndlinin “Didərginlər”, Kəmaləddin Qədimin “Köç”, Musa Urudun “Bu dəstə hara gedir” poemalarını nümunə göstərə bilərik. Musa Urudun “Bu dəstə hara gedir” poeması “Etiraf” adlı sərlövhə ilə başlayır. Əsərin “Hüseyn kişi” adlanan ikinci bölümü onun vətənin tarixi kimi keşməkeşli həyatından bəhs edir. Şair qəh- rəmanının durumunu belə bir mübaliğəylə canlandırır. “Ağlaya bil- mədi... əlacsızlıqdan ömrü boyu ağladığı ağlamaq çıxmışdı yadından Ağlamağın hər üzünü tanıyan adam möhtac qalmışdı bir hönkürtüyə” [7, s. 68]. Sonrakı bölmə “Bu dəstə hara gedir” adıyla təqdim olunur. Bu hissədə on səkkizinci ildən üzü bəri yetmiş ildə başımıza gətirilən bəlalardan, qırx yeddinci il köçürülməsindən bəhs olunur. Növbəti 117 hissə “Üzü didərginliyə”, son bölüm isə “Didərgin qəbri” başlığıyla verilib. Narxanım ananın 35 yaşlı oğlu Fəxrəddin həm kar, həm də lal idi. Ananı balasını xilas etməyə çovğun, boran, yoxuş, yarğan qoy- murdu. Ana taqətdən düşüb qar üstə yıxılıb qalanda oğluna dəstədən geri qalmamağa, yoluna davam etməyə işarə edir. Lakin əlacsız oğlu anasının əllərini toqqasıyla öz ayaqlarına bağlayıb dəstənin arxasınca sürünməyə başlayır. Dağın zirvəsində, tanrıya ən yaxın yerdə Fəx- rəddinin ürəyi partlayır. Bu müsibətin ağrılarını şair belə qələmə alır: Yüklə 2,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|