Azərbaycan Milli Kitabxanası

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
217 
 
əlyazmalar satılırdı. Səmədzadə buradan bir neçə qiymətli kitab aldı. 
Xamnəlilər hər yerdə bizimlə idi. 
Bizi evlərə qonaq çağırırdılar. Biz ancaq Xanmənin dadlı,  ətirli 
meyvələrindən yeyə bildik. 
Axşam düşdüyündən Xamnəli qardaşlarımızdan həsrətlə ayrıldıq. Yol boyu 
düşünürdüm, xəyalımda Xamnə meydançasında gah balaca Mirzə  Fətəlini 
uşaqlarla oynayan görürdüm, gah böyük, dahi ədibin ucalan heykəlini seyr 
edirdim. 
 
Oktyabr 1962 
 
ƏZİM ƏZİMZADƏ 
 
Əzim  Əzimzadə  təsviri  İncəsənətin yüksək zirvələrində özünə  əbədi yer 
tutmuş qüdrətli, sözün əsl mənasında xalq rəssamıdır. 
Böyük rəssamın şöhrəti bütün varlığı ilə xalqa, vətənə bağlılığından, onlara 
böyük istedadıyla xidmət etməsindən irəli gəlmişdir. 
Şəxsən  ınən  Əzim  Əzimzadəni Molla Nəsrəddin və digər gülgü 
məcmuələrimizdəki əsərlərilə tanıyırdım. 
O zaman bir ailə tapmazdın ki, Əzimzadənin çəkdiyi rəsmlərə baxıb 
dərindən, ürəkdən gülməsin. Keçmiş dövrdəki fırıldaqçı din nümayəndələri, 
bəylər, mülkədarlar, qolçomaqlar, qoçular, canilər, xalqın həyatını  zəhərləyən 
bu müzürr insanlar onun fırçasından çıxan  əsərlərlə  şiddəti zərbəyə, atəşə 
tutulurdular. O zaman Cəlil Məmmədquluzadə (Molla Nəsrəddin) və Sabirlə 
yanaşı  Əzim  Əzimzadənin adı da hörmətlə  və  məhəbbətlə  çəkilirdi. Xalqın 
gözünü həqiqətə açmaqda, əzablara dözmüş zəhmətkeşlərdə qanlarını soranlara 
qarşı qəzəb, nifrət oyandırmaqda Əzimzadə də çox mühüm bir rol oynamışdır. 
O dövrdə bu, sənətkar üçün böyük qəhrəmanlıqdı, fədakarlıqdı. 
Əzimzadə ilə  əyani 1925-ci ildə "Kommunist" qəzeti redaksiyasında tanış 
oldum. 
Əzimzadə  qəzetin növbəti nömrələri üçün beynalxalq məsələlərə, 
məişətimizdəki kəsirlərə aid karikaturalar, şarjlar çəkirdi. 
Bizim "Gənc qızıl qələmlər ittifaqı" həmin vaxtda kommunist qəzetinin 
klubunda fəaliyyət göstərirdi.  Əzimzadəni ilk dəfə  Nəriman Nərimanov adına 
Sənaye Texnikumunda oxuduğum zaman filarmoni- 
  

---

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
218 
 
yada Sabirin xatirəsinə həsr edilmiş ədəbi, bədi gecədə səhnədə gördüm. 
Bu gecədən toplanan pullar Sabir kitabxanasının zənginləşdirilrnəsi üçündü. 
Budur, Əzimzadə səhnədə göründü. Gurultulu alqışlar altında salondakılara 
hörmətlə baş  əydi. Kiçik taxta lövhəyə kağızlar yapışdırıb bir göz qırpımında 
kömürlə sovet hökumətinin düşmənlərinin Makdonaldın, Petenin, Çemberlenin, 
Qolçaqın, Kerenskinin, qeyrilərinin eybəcər  şəkillərini çəkir və salondakıların 
gülüşləri altında qızğın alqışlanırdı. 
Əzim  Əzimzadənin mədəniyyətimizin hər sahəsindən yaxşı dostları vardı. 
Yazıçılardan və jurnalistlərdən Cəlil Məmmədquluzadə (Molla Nəsrəddin) 
Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Mahmud Səid Ordubadi, Seyid Hüseyn Sadiq, 
Əli Nəzmi, Nemət Bəsir, Məmmədəli Sidqi, Xəlil  İbrahim,  Əsəd Tahir, 
artistlərdən Hacıağa Abbasov, Mirzəğa Əliyev, Abbas Mirzə Şərifzadə, İsmayıl 
Hidayətzadə, Hüseynqulu Sarabski, Sidqi Ruhulla, partiya və dövlət 
xadimlərindən Ruhulla Axundov, Həbib Cəbiyev və başqaları onun sənətinə 
çox yüksək qiymət verirdilər. 
Əzimzadəni tez-tez nəşriyyatlarımızda, qəzet və  jıırnal redaksiyalarında 
görmək olardı. 
Onun fırçası bir gün də bikar qalmırdı. O İllərin kitablarında, qəzəl və 
jurnallarında Əzimzadə fırçasından çıxmış əsərlərə rast gəlirdik. 
Əzimzadənin gənc yazıçıların iclaslarında iştirakı da yadımdadır.  O vaxt 
Əzimzadə  mənim  şarjımı  çəkmişdi. O, gülərək deyirdi ki, "səndə  nə isə var, 
şarja yaman çətin gəlirsən". 
Həmin illərdə  Əzimzadə  mənə öz əksini bağışladı.  Şəklin altında  ərəb 
əlifbasilə bu sözlər yazılmışdır: "Gələcəyimizin parlaq örnəyi, kommunizm 
qurıüuşumuzda böyük ümidlər verəcək Süleyman yoldaşa xatirə. Bakı. 5 may 
1927-ci il". 
Bu mənim üçün Əzimzadədən ən gözəl, əziz xatirədir. Mən onunla "Maarif 
və  mədəniyyət" jurnalının katıbi olduğum zaman da tez-tez yaxından 
görüşərdim. 
Yadımdadır, Seyid Hüseyn Sadiq jnrnalımız üçün "Bir küçənin tarixi" adlı 
bir hekayə yazmışdı. Hekayədə Bakı varlısı, qoçusu Hacı Aslandan bəhs 
edilirdi. 
Məcmuənin redaktoru Ruhulla Axundov mənə dedi ki, "Hekayə mütləq 
rəsmlərlə getməlidir. Bakının köhnə tiplərini Əzimzadə kimi gözəl bilən ikinci 
rəssamımız yoxdur. Əzimzadəni tap, hekayəni ver 
 

---

____________________Azərbaycan Milli Kitabxanası___________________ 
219 
 
oxusun. Adımdan ona de ki, bundan sonra jurnalımızda fəal iştirak etməlidir". 
Əzimzadə Ruhulla Axundovun xahişini sevinclə  qəbul etdi. Hekayə üçün 
çox orijinal, tutarlı rəsmlər çəkdi. 
Bundan sonra o jurnalımızın fəal iştirakçılarından biri oldu. Biz gənclər bir 
neçə dəfə Əzimzadənin evində qonaq da olmuşuq. 
Bir dəfə  rəssam Rüstəm Mustafayev, Şəmsi Bədəlbəyli və  mən 
Əzimzadəgilə getdik. Süfrə arxasında xeyli söhbətdən, gülməkdən sonra 
Əzimzadə yorğun olduğundan mürgüləməyə başladı. 
Rüstəm Mustafayevin təhrikiylə  Əzimzadənin otağındakı bir albomu 
götürüb aradan çıxdıq. Bu albom Parijdə çox az tirajla çap olunmuşdu. 
Əzimzadə albomun aparıldığını o günün səhəri bilmişdi. O bizi tapdı. Nadır 
albomu geri qaytarmağımızı xahiş etdi. Bir də  əlavə etdi ki, cavansınız elə 
əsərlərə baxmağı sizə məsləhət görmürəm. Üzr istəyib albomu ona qaytardıq. 
Hazırda Şüvəlandakı bağ evimdə Əzimzadənin mənə bağışladığı rəngli bir 
rəsm var. Mən hər zaman o əsərə baxarkən ürəkdən gülməyə bilmirəm. Gənclik 
illərində mən Əzimzadəyə bir şeir ithaf etmişdim. 
Əzim  Əzimzadə Azərbaycan xalqının böyük rəssam oğludur.  Əzimzadə 
yaratdığı əsərlərlə mədəniyyətimizin tarixində şərəfli yerlərdən birini tutur. 
 
Fevral 1970 
 
SÜLEYMAN SANİ AXUNDOV 
 
Uşaqlıq çağlarım sabiq Quba meydanının yuxarısındakı Spasskaya 
küçəsində keçmişdir. 
Quba meydanının yerində indi bağ salınmışdır, küçəmizin aşağı hissəsində 
Dövlət Dram teatrının binası yüksəlir. Küçəmiz isə hal hazırda Qasım 
İsmayılov adınadır. 
Yaşadığımız rayonun keçmişi,  əhalisi indi də yadımdadır. Məhəlləmizdə 
yaşayanların çoxu yoxsullardı. Onlar müxtəlif peşə sahibi kustarlar və 
fəhlələrdi.  Əlbəttə, məhəlləmizdə  tək-tük varlı, dələduz, hətta qoçu da vardı. 
Onların üzündən bir çox ailənin günü qara keçirdi. 
Küçəmizin yuxarısında (şimal tərəfdə) bir məktəb, ondan bir qədər yuxarıda 
polis idarəsı yerləşirdi. Məşhur inqilabçılardan Əli Bayramov 
 
  

---