Azərbaycanin göRKƏMLĠ adamlari
Yüklə 2,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
177 müsəlmanların sünnət olunmağındakı fərqi Hitlerə başa salıb. Bu hadisədən sonra almanlar azərbaycanlıları yəhudi adı ilə güllələməyi dayandırıblar.) Azərbaycanlıların nahaq güllələnməyinin qarşısını almaqda Türkiyə hökumətinin də Hitlerə təsiri böyük olmuşdu. Qüds müftisi Əl-Hüseyn Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin təhriki ilə Almaniyaya gətirildi. Məqsəd Hitlerə anlatmaq idi ki, azərbaycanlılar yəhudilərdən nə ilə fərqlənir. Qüds müftisi bir neçə azərbaycanlıdan «kəlmeyi-şəhadətini» oxumağı tələb edəndə onlar gözlərini döyüb baxırlar. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə hörmətlə müftiyə deyir: - Axı bunlar kəlmeyi-şəhadətlərini haradan bilsinlər? Rus qoyubmu ki, kəlmeyi-şəhadət öyrənsinlər! Almanlar Hitlerin göstərişi ilə əsirlərdən təşkil olunmuş legionlar yaradırdılar. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə legionlar yaradılmasının əleyhinə deyildi. Çünki legionların yaradılması azərbaycanlıların bir yerdə cəmləşməsinə imkan verirdi. İkinci bir səbəb də yenə azərbaycanlıların vəziyyətinin yaxşılaşmağı ilə bağlı idi. Çünki legoinlar yaradılana qədər azərbaycanlıları qruplara bölüb müxtəlif yerlərə göndərirdilər. Kim bilir orada hansı çətinliklərlə qarşılaşırdılar. Bir də Almaniyada həddindən çox hərbi əsirlər var. Yalnız müharibənin başlanğıcından noyabrın 1-ə kimi almanlar tərəfindən iki milyondan çox keçmiş qızıl ordu əsirləri toplanmışdı. Hətta Rozenberq bu rəqəmin 3,6 milyon olduğunu söyləyirdi. Belə vəziyyətdə ayrıca legionun yaradılmasına ehtiyac vardı. Hitler legionlar yaradılmasına 1941-ci ilin sonlarında razılıq vermişdi. Əvvəlcə əsirləri milliyyətlərinə görə ayıran komissiyalar təşkil edildi. 500 – 600 adamı birləşdirən 25 – 30–a yaxın komissiyalar bu işlə məşğul olurdular. 1941–ci ilin dekabr ayında Rozenberq Hitlerə türk legionlarının təşkil edilməsinin vacib olduğunu söyləmişdi. Rozenberqin plan və təklifindən razı qalan Hitler 1941–ci ilin dekabr ayının 22–də rəsmən türküstanlı, gürcü və qafqasiyalı müsəlman legionların yaradılması əmrini vermişdi. Qafqasiyalı müsəlman legoinu sonradan azərbaycanlı və şimali Qafqasiyalı legion olmaq üzrə iki yerə ayrılmış, 1942–ci il baharın sonlarında Volqa tatarlarının legionu təşkil edilmişdir. İlk legionların qərargahı əsasən Polşada yerləşirdi. Azərbaycan legionuna əvvəlcə qrup halında başçılıq edirdilər: Abbas bəy, Atam Əlibəyov, Fətəlibəyli Düdənginski və Fuad Əmircan. Yaradılmış hərbi legionda azərbaycanlıların sayı 70 minə yaxın idi. Azərbaycan legionunda «Boz qurd», «Aslan» kimi batalyonlar vardı. Legionda «Azərbaycanla» yanaşı «Hücum» adlı bir qəzet də çıxırdı. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin Azərbaycan legionunda hörməti çoxdu. Onu sevir, ona inanırdılar təsadüfi deyil ki, həmin vaxtlar legionun orqanı kimi çıxan «Azərbaycan» qəzetində şair Daşqın Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə «Əfəndim» adlı bir şer ithaf etmişdi. Şerdə bütün həmyerlilərinin Rəsulzadəyə səmimi duyğularını verməklə yanaşı, zülm və işgəncəni əldə tutan sovet 178 kommunist rejimini, onun qanlı icrasını, internasionallaşdırma adı altında yürüdülən qəddar ruslaşdırma siyasətini, milli mədəniyyətinə, inkişafına mane olmağını da böyük istiqlal liderinə çatdırıb deyirdi. ...Fətəlibəyli Düdənginski müharibənin ilk illərindən əsir düşmüş və Hitlerə müraciət edib legion yaratmaq istədiyini bildirmişdi. Düdənginskinin bu təklifi əvvəllər şübhə ilə qarşılanmışdı... Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin Düdənginskiyə böyük hörməti vardı. Əsli Naxçıvanın Düdəngə kəndindən olan mayor Fətəlibəyli Moskvada hərbi Akademiyanı qurtarmış, sonra da almanların tərəfinə keçmişdi. Düdənginskinin Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə böyük hörməti vardı. O, Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin azərbaycanlı əsirləri xilas etmək üçün hansı işlər gördüyünü yaxşı bilirdi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə o zaman legionların təşkilindən sonra Berlindəki milli Azərbaycan Komitəsində çalışırdı. Bu komitənin başlıca vəzifəsi milli Azərbaycan davasını alman hökumətinə qəbul etdirmək idi. Çünki Hitlerin Azərbaycan haqqındakı planlarını Məhəmməd Əmin Rəsulzadə qəbul etmirdi. Hitlerin planı belə idi ki, müharibədən sonra Bakı birbaşa Berlinə tabe olunacaq, Azərbaycan xanlıqlar dövründə olduğu kimi əyalətlərə bölünəcək, başda isə almanlar oturacaq. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Hitlerin bu fikri ilə razılaşmır, ona görə də ciddi mübarizə aparıb Azərbaycana müstəqil dövlət hüququ qazandırmaq istəyirdi. Düdənginski Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin çətin bir işlə məşğul olduğunu yaxşı bilirdi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə 1943–cü ilin mayında yazdığı məktubda qeyd edirdi: ―Mərhaba, çox hörmətli Məhəmməd Əmin! Əziz yurdumuz Azərbaycanın yorulmaz hürriyyət mücahidi olan sizi cəbhədəki bütün əsgərlərimiz adından salamlayıram. ...Qəzetimizdə (Berlində çıxan «Azərbaycan» qəzeti) Milli Azərbaycan Komitəsinin təşkil olunduğunu oxudum. Bu məni sevindirir. Biz cəbhədəki əsgərlər şübhə etmirik ki, Milli Komitəmizin başçıları arasında hamımızın sevimlisi, legionumuzun qurucusu Babayev Beydullah olacaqdır. Biz irəlidə də millətimizin hürriyyəti uğrunda fədakarlıqla vuruşacağıq. Cəbhədəki bütün əsgərlərdən salam. Sizə yaxşı sağlamlıq arzulayırıq. Sizin : A. Düdənginiski Fətəlibəyli‖ Fətəlibəyliyə o sonralar da hörmətlə yanaşıb, xətrini istəyirdi. İkinci dünya müharibəsindən sonra mayor Fətəlibəyli Münhendə amerikalıların xərci ilə təsis edilən «Qurtuluş» radiosu Azərbaycan şöbəsinin şefi oldu. Azərbaycanın ağrılarını radio dalğalarında bütün dünyaya çatdırdı. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1954–cü ildə vəhşicəsinə qətlə yetirilən vətənpərvər həmyerlisi haqqında bu sözləri yazacaqdı: Yüklə 2,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|