C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR

60 

 

bulanması,  qusma,  sayıqlamalar,  «özündən  gctmə»  ola bilər.  Qarında  çox  kəskin  və  üzücü 

tenezmlərlə  müşayiət  olunan  ağrılar  meydana  çıxır.  Defekasiya  tezləşir,  20-50  və  daha  çox, 

saymaq belə olmur. Nəcis öz xarakterini itirir, az miqdarda selikli-qanlı kütlədən ibarət olur, bəzən 

ət suyunu xatırladır. Halsızlıq, adinamiya, hipotoniya, taxikardiya qeyd edilir. 

Dəri,  selikli  qişalar  quru  olur.  I-II  günün  axırlarında  kolloptoidal  vəziyyəl  yaranır.  Tenezm  və 

spazm bağırsağın parezi ilə əvəz olunur. Qarında köplük, anusun açılması, qeyri-iradi defekasiya 

baş verir. Qanda leykositoz - 12-15 x 10

9

/1, mütləq və ya nisbi ncytrofilyoz, kəskin sola meyllik, 

hətta cavan formalı elementlər belə ola bilər. Neytrofıllərin toksiki dənəvərliyi qeyd edilir. EÇS-

30 mm/s. Si-dikdə zülal, eritrositlər ola bilər. 

Dili  quru,  ağ-boz  ərplə  örtülür.  Yoğun  bağırsağın  kəskin  ağrılı  olması 

palpasiyanın aparılmasına belə mane olur. Rektoromonoskpopiyada selikli qişada fıbrinoz iltihab, 

çoxlu qansızmalar və nekroz sahələri qeyd edilir. Fib-rinoz ərplərin və nekroz kütlələrin qopması 

nəticəsində  ləng  sağalan  xoralar əmələ  gəlir.  Xəstəliyin  qızğın  dövrü  5-10  gün  davam  edir. 

Sağalma ləng olur. Yoğun bağırsağın infıltrasiyası, ağrıları 3-4 həftə çəkir. Selikli qişanın normal-

laşması 2 aydan artıq uzanır. 

Son dərəcə ağır forma - xəstəlik qəflətən, çox qızğın başlayır. Temperatur 

şiddətli üşütmə-titrəmələrlə 40-41°C-dək və daha artıq yüksəlir. Ağır toksikoz 

əlamətləri olur. Bu fonda kolit əlamətlər meydana çıxanadək xəstədə ITŞ, bəzən isə İTE inkişaf 

edə bilər. 

Son illər xəstəliyin ağır formaları daha çox qeyd edilir. Bu baxımdan Flexner 2a 

serovan xüsusi yer tutur. Belə ki, xəstələrin 0,5%-də yoğun bağırsağın total zodələnməsi, tək-tək 

hallarda  isə  nazik  bağırsağın  da  zədələnməsi qeyd  edilir.  Yoğun  bağırsaqda  xəstəliyin 

dövrlərindən  asılı  olaraq  kataral-fib-rinoz,  fıbrinoz-xoralı,  hemorragik,  fleqmanoz-nckrotik 

dəyişikliklər  və  yayılmış  xoralar  qeyd  edilə  bilər.  Nazik  bağırsaqda  çox  vaxt  kataral-fibrinoz 

iltihab inkişaf edir. Xəstələrin əksəriyyətində ağır disbakterioz baş verir. 

Aşağıda  kolitik  variantın  kliniki  olaraq  xarakterizə  edən  cədvəl  verilmişdir. 

(Cədvəl 1.) 

Qastr o enlerokolit i k variant- adətən Zonne etiologiyalı olur. Qısa inkubasion 

dövrlə, qida toksikoinfeksiyası tipində keçir və kəskin 

başlayır. Ümumi toksikoz, qastroenterit və susuzlaşma əlamətləri ilə xarakterizə olunur. Xəstəliyin 

ilk  günləri  hələ  kolit  əlamətləri  qeyd  edilmir.  Xəstəlik  üşütmə,  t°-un  38-39°C-dək  yüksəlməsi, 

mədə  nahiyyəsində  ağrı,  mədə  bulanması  ilə  başlayır.  Dəfələrlə  təkrarlanan  qusmalar  olur.  Bir 

qədər  sonra  qurul-tular  və  bütün  qarına  yayılmış  ağrılar,  defekasiyaya  imperativ  çağırışlar 

meydana çıxır. İfrazat çox duru, açıq-sarı və ya yaşıl rəngdə, həll olmamış qida qalıqları, nadir 

hallarda selik qarışığı ilə olur. Obyektiv müayinədə susuzlaşma əlamətləri də qeyd edilə bilər. Bu 

zaman  üz  cizgiləri  kəskinləşir,  gözlər  çuxura düşür.  Dəri  və  selikli  qişalarda  quruluq  olur. 

Hıçqırma qeyd edilir. Nəbz tezləşir, dolğunluğu, gərginliyi zəif olur. Tonlar karlaşır. A/T düşür. 

Qarında pal-pasiyada kobud qurultular, yoğun bağırsaqda şırıltılar qeyd edilir. 

Xəstəliyin II-III günü yalançı çağırışlar, tenezmlər, qanlı-selikli ishal meydana 

çıxır.  Palpasiyada  gərginləşmiş,  ağrılı  S-vari  bağırsaq  əllənir.  Rekte-romonoskopiyada  kataral, 

kataral-eroziv proktosiqmoidit aşkar edilir. 

downloaded from KitabYurdu.org

---

61 

 

Qastrocntcrokolitik variantın ağırlıq dərəcələri orqanizmin susuzlaşma 

 

 

. Yüngül gedişdə susuzlaşma qeyd edilmir. 

 

 

Dərəcəsi ilə müəyyənləşdirilir ağır gedişdə I-IP-li, ağır gedişlərdə isə ni-IV°-li susuziaşmalar ola 

bilər. 

Cədvəl L 

Kəskin dizentcriyamn kolitik formasının klinik xarakteristikası. 

Əlamətlər 

Yüngül forma 

Orta ağır forma 

Ağır forma 

Temperatur 

Subfebril və ya 

normal 

38-39°C və ya subfebril, 

2-5 gün 

davam edir 

39°C-dən yuxarı 

Həzm sisteminin 

zədələnməsi. 

• 

iştahanın azalması, 

qarına  yayılmayan 

zəif  bünızə  verən 

ağrılar, 

S-vari 

bağırsaq  bir  qədər 

bərkləşmiş,  ağrılı 

olur. 

Nəcis 

xarakterini 

saxlayır, 

3-10 

dəfəyədək 

ola 

bilər. 

Selik qarışığı qeyd 

edilir. 

Mikroskopiya-da 

nəcisdə 

görmə 

sahəsində 

15-

25 leykosit, 

tək-

tək 

eritrositlər 

aşkar edilir. 

Qarında, əsasən sol qalça 

çuxurunda tutma şəklində 

ağrılar. 

Dcfekasi-yaya 

yalançı  çağırışlar.  S-vaıi 

bağırsaq  kəskin  ağrılı, 

gərginləşmiş  olur.  Gündə 

10-25  dəfə  selikli,  qanlı 

nəcis ifrazı 

nəcis 

öz 

xarakterini  itirir,  selikli-

qanlı  kütlədən  ibarət 

olur. Mikroskopiyada  30-

40 

leykosit 

və çoxlu 

eritrosit aşkar edilir. 

Qarnın aşağı hissəsində 

üzücü 

ağrılar, 

dcfekasiyada 

düz 

bağırsaqda 

güclənən 

ağrılar. 

Yoğun 

bağırsaqda,  xüsusən  S-

vari  bağırsaqda  kəskin 

ağrı, gərginləşmə Nəcis 

az  miqdarda  selik-qan-

irin  qarışıq  kütlədən 

ibarət  olur. Defekasiya 

gün  ərzində  25-50  və 

daha artıq. 

Mikroskopiyada  çoxlu 

eritrosit,  leykosit  aşkar 

edilir. 

Ürək-damar sisteminin 

zədələnməsi. 

Büruzə vermir 

Daimi 

olmayan 

taxikardiya. 

Maksimal 

A/T  10  mm.c.süt.  aşağı 

düşməsi.  Baş  gicəllənmə. 

Rənginin avazıması. 

Davamlı  taxikardiya. 

A/T-in 25-30 mm.c.süt. 

aşağı 

düşməsi. 

Təngnəfəslik. 

Dəri 

örtüyünün sianozu. 

downloaded from KitabYurdu.org

---