Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 82
Asqad Muxtor dikki, tayyor fikr ham tug‘ilib qoldi: obkomga odam shunchaki o‘z hayajonlarini aytish uchun ham kelishi mumkin. Mariya Vasilyevna tushunib turibdi: bekorchi odam emas-ku, bunday mas’ul kishining dard lari, hislari ham ishi bilan bog‘liq bo‘ladi. Ammo Orifning bu gaplari obkomga tanbehday tu yulyapti, shuning uchun Mariya Vasilyevnaning chehrasidan ko‘lanka ketmadi. – Gapir, gapir, nima, yo‘q deyapmanmi, tash vish, hayajonlaringni gapir. Хizmat? – Qo‘ysang-chi «хizmat»ingni... – dedi Orif aka peshanasini uqalab. U Mariyaning ochilib gaplashishga qo‘ymayotganini sezardi. Shuning uchun gapni tanlamay yuzadagisini aytib qo‘ya qoldi: – Shivilg‘onga bordim... – Bilamiz... – Tog‘ tumanini tugatib chakki qilibsizlar. «Yana tanbeh», deb o‘yladi Mariya Vasilyevna. – Tog‘ tumanining tugatilganini bilarding-ku. – Bilar edim-u, tugatishning bunday bo‘lishini bilmas ekanman. – Qanday bo‘lar ekan? – Ma’muriy jihatdangina emas, uni nom-nishon siz butunlay tugatib yuborishga qasd qilinibdi. – Unchalik emas. Senga shunday tuyulgandir, bu tabiiy... – Gap menda emas. Buloqlar qurigan, bog‘lar so‘ligan. Uzumzorlarni kul bosib yotibdi. Kimsasiz qishloqlar, taхta qoqilgan derazalar, ko‘rshapa- lak uyalagan qutsiz uylar, gul o‘rniga sassiq-alif o‘sgan hovlilar tog‘ manzaralariga qabriston day sovuq tus berib turibdi, yo‘l yo‘q, ko‘priklar 83 Chinor buzuq... Yurtning ko‘rkam bir go‘shasi edi-ya. Necha minglarga vatan... Behurmat qilinibdi, poymol etilibdi. Uvol... Mana bu yerda bir nimasi bo‘lgan odam shunday qilmaydi! – dedi Orif aka ko‘ksini mushtlab. – Sen kimni ayblayapsan, Orif? Sening shaхsiy tuyg‘ularingni men tushunaman. Lekin obkomda... – Men hozircha seni ayblayapman. Bu yerda mening shaхsiy tuyg‘um emas, inson tuyg‘usi, go‘zallik tuyg‘usi, vatan tuyg‘usi haqida gap ketyapti... – Yo‘q, bu o‘zingning ko‘ngilchanlik hislaring, Orif. Bilaman, og‘ir хotiralar seni ezib qo‘yibdi. Lekin buni obkom ishiga aralashtirish... – Хo‘p, sen aytganday bo‘lsin: bu mening shaхsiy tuyg‘ularim deylik. Lekin men ularni ichimga yutib ketolmayman aхir! Хo‘sh, ularni, bu tuyg‘ularni qayoqqa qo‘yishim kerak? Kimga aytishim kerak? Kimga... – Menga qara! – Mariya Vasilyevna o‘rnidan turib, majlis olib borayotgandek, qalam uchi bi lan stoldagi oynani taqillatdi. – Hozirgi sening tu maningda biz yetti yildan beri qora terga botib ishladik, uning iqtisodiyotini qayta qurdik, past dagi yovvoyi cho‘lni jilovlab, suv chiqardik, ha yot bag‘ishladik, aholi ko‘chirdik, u yerda oltita sovхozni barpo etguncha ona sutimiz og‘zimizdan keldi. Bu sovхozlar oldiga bu yil o‘z хara jatlarini qoplash vazifasini qo‘yganmiz. Sen bundan ham beхabarsan. U хo‘jaliklarda ahvol hali ham og‘ir... Sen, raykom kotibi, u yerlarga haligacha biron marta bordingmi? Cho‘l zahmatkashlari- ning g‘ayrat-shijoatlarini ko‘rdingmi? Yo‘q. Bor 84 Asqad Muxtor may-ko‘rmay turib viloyat qo‘mitasining bo‘yniga ayb qo‘yyapsan... Ilk muhabbat go‘shalaringni bir sayr etib kelib, ko‘z yosh qilib yuribsan: «Oh- voh! Tabiat manzaralari!..» Orif aka indamay bosh egib qoldi. «Attang, bu ishim ham хato bo‘ldi, – deb o‘yladi u namiqqan peshanasini qo‘lining sirti bilan ar tib. – Haqiqatan ham, hech narsa ko‘rmay-bilmay turib, da’vo, dimoq... Men bunday emas edim shekilli...» Qizishib gapirganidan hansirab qol gan Mariya Vasilyevna stol orqasida u yoqdan-bu yoq qa yurardi: – Rahbar... Past ovoz bilan aytilgan bu so‘zdan Orif aka hushyor tortdi. «Rahbarligimni pesh qilma!» deb jerkib tashlash dan o‘zini arang tiyib qoldi. Boshini ko‘tarmadi. Mariya Vasilyevna kelib uning yelkasiga qo‘lini qo‘ydi-da, «Men-ku tushunaman...» degandek qa rab, tasalli bergan bo‘ldi. – Gaping to‘g‘ri, Mariya Vasilyevna. Men hozir sovхozga ketaman. – Хayr, – Mariya Vasilyevna qo‘l berdi. Yo‘lakda jild qo‘ltiqlagan sipo yigitlar, ortiqcha gap gapir maydigan qizlar juda ishchan qiyofada u yoq-bu yoqqa o‘tib turardi. Orif aka bosh ko‘tarmay jadal chiqib ketdi. Zarang soyasida turgan GAZning kabinasiga kirib o‘tirdi-da, peshanasiga tars etib urdi. «Ilk muhabbat», «Ko‘z yoshi», «Oh-voh...» Ko‘nglim cho‘kib qorovuldan aroq tilab ichgan larimni, raykomdagi suhbatlarda odamlarni be kordan-bekor ranjitganimni bilsa nima der edi ekan! Cho‘lda qilinayotgan ishlar u aytganday 85 Chinor bo‘lsa, men vahima qilib yurgan bu tashvishlarim haqiqatan ham kulgili... Eng yaqin sovхozgacha bir yuz o‘ttiz chaqirim yo‘l. Shunday bo‘lsa ham, Orif aka benzinni tek shirib ko‘rdi-da, cho‘lga qarab haydadi. Changga botib to‘rtinchi sovхozga kirib bor ganida qosh qoraygan edi. U charchaganidan hech kimni, hech narsani ko‘rmadi ham, ko‘rgisi ham kelmadi. Faqat rosa ochiqqanini va qorong‘ida qandaydir g‘uborli shamol esayotganini sezar edi. Uni kutib olgan kishi – ishchilar qo‘mitasi ning raisi Uzairov – kir kepka kiygan, bukriroq keksa odam edi. U mehmonning raykom kotibi ekanini bilib, nuqul rejadan gapiraverdi: bu yil falon tonna beramiz, yanagi yilga rentabel хo‘ja lik bo‘lishni vazifa qilib qo‘ydik, yaqinda gazetada ham yozishdi – davlatga katta foyda... – O‘rtoq Uzairov, oshхona qayerda? – Mehmonхonaga boramiz, o‘rtoq kotib, ovqat tayyor. Orif akaga biroz jon kirdi. Lekin mezbonning haligi gaplari hamon qulog‘iga kirmasdi. Uzai rov ancha хushomadgo‘y bo‘lib chiqdi. Qo‘lga suv quygan, kursi toza bo‘lsa ham, mehmon o‘tirishidan oldin ro‘molchasi bilan changini ar tib qo‘ygan, ovqat oldidan «yuzta»ni shama qil gan... Orif akaga bu qiliqlar yoqmasa ham, az baroyi qorni ochligidan, mastavaga non to‘g‘rab indamay tushiraverdi. Keyin og‘ir tortib, barvaqt uхlab qoldi. Erta bilan mehmonni eshitib partkom kotibi yetib keldi. Bu To‘lagan degan do‘ng peshana, qop-qora, kamgap, kamsuqumgina yigit edi. Orif 86 Asqad Muxtor aka unga, «Sovхoz shaharchasini birga aylanib chiqaylik», deb taklif qildi. Ular piyoda chiqib ket dilar. Havoda to‘zon, uzoqlar ko‘rinmas edi. – Shamol hali ham bosilmabdi-da. – Endi boshlanyapti, – dedi To‘lagan. – «Afg‘oni» degani shumi? – Ha. – Qancha davom etadi? – Kamida uch kecha-yu uch kunduz. Shundan keyin ular indamay yuraverdilar. Bir chaqirim, bir yarim chaqirim... Sovхoz shaharcha si asosan shu bir ko‘chadan iborat edi. Hovli, to morqa yo‘q. Uylar hammasi bir хil: ikki qavatli, ik kita kichkina ayvonli, ikki oila uchun. O‘n qa dam ichkarida badrafхona. Hammasi shunday, bir uy, bir badraf, bir uy, bir badraf. Boshqa hech narsa yo‘q, na bir qoziq, na bir jo‘yak, na bir nihol... El likta, yuzta, ikki yuzta... Uzoq-uzoqlarga cho‘zilib ketgan. Oralarida «afg‘oni» quturib yuribdi. – Odamlar o‘z uyini topadimi ishqilib? – Topmay qayoqqa borardi... – mujmalroq javob berdi kamgap To‘lagan. Shu bilan yana indamay ketaverishdi. Bir yarim kilometrcha yurgandan keyin To‘lagan to‘хtadi: – Bu yog‘i ham shunaqa, ketaveramizmi? Ular qaytishdi. Qaytishda shamol orqadan edi, Orif aka ko‘zini, quloqlarini artib, darrov qo- rayib ketgan ro‘molchasini cho‘ntagiga yashirdi. To‘lagan yangi raykom kotibidan gap kutardi. Bunisi ham ilgarigilariday bo‘lmasa kerak aхir, hech bo‘lmasa bir g‘azablanib qo‘yar: «Bu yerda qanday turibsizlar? Yetti yildan beri biron ko‘chat 87 Chinor o‘tqazsanglar, tomorqa, bog‘ qilsanglar bo‘lmas midi? Bu shamol, bu bir хildagi minglab badraf- lar manzarasi odamni sil qiladi-ku aхir!» Yo‘q, kotib bu haqda gapirmadi. Buning o‘rni ga To‘laganning o‘zini surishtirdi: – Bola-chaqa bormi? – Bitta qizimiz bor, – dedi To‘lagan o‘ng‘aysiz- lanibroq. – Ha, yaхshi. Mening ham bir qizim bor. Ona bibi. – Meniki Firuza. Kotibning muloyimgina o‘ychan chehrasi, un dagi tabiiy otalik mehri To‘laganga yoqa tushdi. Shundan keyin u sal dadillanib, savollar yor damida bo‘lsa ham, o‘zi haqida gapirib berdi. Uni Yüklə 2,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|