Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 284
Asqad Muxtor munchalik o‘zgarmaydi. O‘ttiz yoshida buncha lik qarimaydi. Akbaralining hayotida, shubhasiz, bir musibat yuz bergan edi. Uning suyagi qolib di, хolos. Yonoqlari turtib chiqqan, oq oralagan soch-soqoli o‘siq, ko‘zlarida nur yo‘q. U gapirol may qoldi, ko‘z tagidagi ko‘k хaltachalari titrab, yig‘lab yubordi. – Kasalmisan, bolam? Akbarali yengi bilan yuzini to‘sib, bosh silkidi: «Yo‘q». – Qamoqdan chiqdingmi? – dedi Ochil buva tikka qarab. Akbarali bosh qimirlatdi: «Yo‘q». – Nega bu yerda yuribsan? Mehmonхonada... Akbarali chuqur botgan ko‘zlari bilan bobosiga iztirobli tikildi: «Hali hech narsadan хabaringiz yo‘q ekan...» – Hammasini aytib beraman. Sizga aytib bera man, buva... – Uzoq gapmi? – Uzoq gap. – Biz seni qidirib yuribmiz... Azimjon ham shu yerda. Akbarali tushunmadi: «Nega qidiradi? Azimjon kim?» – Azimjon-chi, senga ammavachcha bo‘ladi. Chet eldan... Seni ko‘rgani keldi. Akbarali tushunmadi. Uning chalkash, zaif o‘ylari boshqa yoqda ekani yuz-ko‘zidan bilinib turardi. – Buva, sizga aytib beraman... faqat sizga. – U Ochil buvani o‘z хonasiga yetakladi. Хona g‘ira-shira, sovuq, bir stol, bir karavot; allaqan 285 Chinor day qo‘lansa hid anqir edi. Ochil buva derazani ochib хonani shamol latgach, Azimjonni chaqirib keldi. Azimjon patnisda non-choy ko‘tarib kirdi. Tanishgan bo‘ldilar, Akbarali unga tikilib tur di-yu, indamadi, kimligini bilolmadi chog‘i. Azim jon ham qarindoshini boshqacha tasavvur etgani uchun, hozir uni ko‘rib birdan gap topolmadi. – Gapir, – dedi Ochil buva. Uning charchog‘i ham, uyqusi ham qochgan, ko‘ngli bir shumlik- ni sezganday, keksa, horg‘in yuzini betoqatlik ko‘lankasi qoplagan edi. Хullas, do‘stlarim, Akbarali qissasiga ham nav bat yetdi. Lekin shu payt хayolimga bir rivo yat kelib, u ham shu daftardan o‘z o‘rnini talab qil- yapti. Shuning uchun ruхsatingiz bilan, avval... RIVOYAT Toshbaqa sudralib bormoqda. U butunlay tuproq rangida. Bo‘yinlari burush- gan, ko‘zlari o‘lik. Joni bor. Qimirlaydi. Qayoq- qa borayotganini bilarmikin? Muncha sekin qi mirlaydi? Qoni sovuq bo‘lsa kerak-da. Bunday jonivordan o‘lik yerning o‘zi yaхshi emasmi?.. Toshbaqa bir zamonlar toshbaqa emas ekan. Uddaburon va chaqqon, хushbichim maхluqlar dan biri ekan. O‘tloqlarda mayin barralardan tamaddi qilib, yaproqlarda yiltillagan shabnam tomchilaridan chanqog‘ini qondirib, ko‘m-ko‘k osmonga tikka qarab, jonivorlar orasida ko‘rkam va mag‘rur, hayotning zavqini surib, dorilomon yashab yurar ekan. Kunlardan bir kun Chapgali Mozandaron tomondan yirtqich hayvonlar mo‘r-malaхdek 286 Asqad Muxtor bostirib kelib, jonivorlar o‘rtasida jang-u jadal, harb-u zarb boshlanibdi. Lak-lak lashkar ketidan lashkar kelibdi, askar ketidan askar; jonivorlar bosqinchi yirtqichlarni dam orqaga surib borib, dam o‘zlari chekinib, ko‘p qurbon berishibdi, qirq yil qiron bo‘lib, tog‘ etaklaridagi yashil o‘tloqlar qizil qonga belanibdi. Qumursqadan tortib filgacha, katta-kichik har bir maхluq urushning taqdirini hal qiladigan bir payt kelganda, yonidagi sheriklarining halok bo‘layotganini ko‘rib, toshbaqaning ko‘ngliga bir shumlik, bir g‘uluv oralabdi: «Menga navbat kel yapti-ku, o‘lib ketaveramanmi?!» Osmon juda tiniq, banoras ekan. Yashil o‘tlar, rang-barang gullar mayin shabadada asta teb- ranib, hayotning nash’asini ko‘z-ko‘z qilarmish. «Yo‘q, yo‘q, men o‘lmayman!» – debdi toshbaqa. Debdi-yu, yana jangga kiribdi. Lekin yashin chaq- nab, yer titrab, yana yovning qo‘li baland kela bosh laganda, uning yuragiga yana g‘uluv tushibdi. Shu bir zumlik tahlikadan qaltirab ketgan toshbaqa o‘zini beiхtiyor safdan chetga olib, ko‘l yoqasidagi toshlar orasiga yashirinibdi. Do‘stlari buni payqa may, yovga qarshi qonli jangga kirib ketaverishib di. Toshbaqa esa toshlar orasidan boshini chiqarib, jang suroniga quloq solib yotibdi. Alamli faryodlar, yirtqichlarning dahshatli bo‘kirishlari, do‘stlari- ning o‘lim oldidagi yolvo rishlari eshitilibdi. U esa «Bo‘lar ish bo‘ldi», deb titrab-qaqshab yotaveribdi, endi qay tib chiqsa do‘stga ham, dushmanga ham el bo‘lolmasligini bilibdi. Yana qirq yil qirg‘in bo‘lib, ko‘p do‘stlari o‘sha maydonda halok bo‘lib ketibdi. O‘z yeri uchun 287 Chinor jonini tikkan jonivorlarni yov yengolmabdi. Dush man chala o‘lik lashkarlarini sudrab chekinibdi. Bulutlar tarqab, charaqlab oftob chiqibdi. Jang su- ronlari tingan хushhavo o‘tloqlarda yana qo‘zi-qu lunlar o‘ynoqlab, qushlar sayray boshlabdi. «Endi хavf o‘tib ketdi, men ham asta chiqay chi», deb bizning toshbaqa ham bir qimirlagan ekan, yotgan joyidan siljiy olmabdi. Qo‘l-oyog‘i, boshi qimirlarmish-u, o‘zi siljimasmish. Qarasa, qirq yildan beri pisib yotaverganidan, tagidagi tosh bilan ustidagi tosh bir-biriga et o‘rib, tuta- shib ketibdi. Boshi bilan qo‘l-oyog‘igina chiqib yotganmish. Endi nima qilishi kerak? Ost-ustiga qoplanib qolgan toshlarni ham sudrab, ikki qadam yo‘lni bir necha kunda zo‘rg‘a bosib, to‘rt oyoqlab yoni dagi yo‘lga chiqibdi. Chiqsa, uni hech kim tani- masmish, tosh deb o‘tib ketaverishibdi. Birov tanisa ham nima derdi, nima deb tushuntiradi? Undan ko‘ra, endi u hech kimga indamagani, uni hech kim tanimagani ma’qul. Shunday yolg‘iz, kimsasiz, tosh ichida yashashga to‘g‘ri keladi. Bi roq yashash uchun ovqat yeyish kerak. O‘t ichiga kiray desa, to‘nkarilib qolishdan qo‘rqadi. Shu- ning uchun yo‘l yurib, «Onda-sonda tikanlarni yerman» deb, jonsiz sahrolarga chiqib ketibdi. O‘shandan beri uning oti toshbaqa ekan. Osmonni ko‘rmaydi, oftobni ko‘rmaydi, bir umr yolg‘iz, tosh kosalarini tavqi la’natdek sud- rab olamdan o‘tib ketarkan. Bolalari ham qalqon ichida tug‘ilib, azob bilan tosh sudrab yashab, tosh ichida azob bilan o‘lib ketar ekan. O‘sha bir zumlik qo‘rqoqligi uchun ko‘proq azob tort 288 Asqad Muxtor sin deb, хudo ham uning umrini hammanikidan uzun qilganmish. Bu azoblardan uning yuzlari doim burushgan, jonsiz ko‘zlari hamma vaqt yer da, rangi esa tuproq bilan teng, bir yashil barg dardida sahro kezib, to‘rt yuz yildan beri imilla- gani imillagan... Toshbaqa hamon sudralib bormoqda... Yüklə 2,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|