Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

277 
 
Və yaxud başqa bir məqalədə jurnalist Londonda 
marixuan çəkməyə icazə verildiyi barədə yazır və oxucuları 
Brikstonda (Londonun məhəlləsi) aparılmış eksperimentin 
nəticələri ilə tanış edir. Burada 1 il ərzində marixuan 
çəkənləri ölkənin hər yerində olduğu kimi həbs etməmiş, 
onlara yalnız xəbərdarlıq etmişlər. Təbliğat məsələləri üzrə 
mütəxəssislər bu cür yazıları dolayısı yolla marixuanın 
reklamı kimi qiymətləndirirlər. 
Misal gətirdiyimiz başlıqların və tekstlərin məzmunu 
göstərir ki, bu publikasiyalar KİV-də narkogen informasiya 
xarakteri daşıyır və jurnalistlər özləri belə “reklam” və 
“təbliğat” anlayışlarının izahı  məsələlərində peşəkar 
deyillər.  
1999-cu il iyunun 18-də qəbul olunmuş “Narkotik va-
sitələrin, psixotrop vasitələrin və prekursorların qanunsuz 
dövriyyəsinə qarşı mübarizə haqqında” Azərbaycan 
Respublikasının qanunu 2006-cı il iyunun 18-də yenidən 
işlənilərək, "Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və 
onların prekursorlarının dövriyyəsi haqqında" qəbul 
olunmuş və qüvvəyə minmişdir. 
 
Yuxarıda deyilənlərdən aşağıdakı  nəticələrə  gəlmək 
olar:  
 
1.
 
KİV narkomaniya problemini və narkomaniyaya 
qarşı mübarizə mövzusunu lazımi səviyyədə  və birmənalı 
şəkildə işıqlandıra bilmir. Bu zaman sistemsizlik, problemin 
qoyuluşunda və  şərhində  səthilik mühahidə olunur, 
problemə yanaşma isə kompleks xarakter daşımır. Bir qayda 
olaraq, KİV materialları hansısa bir rəsmi tədbirdə 
narkomanların sayı barədə açıqlanmış statistik rəqəmlərdən 
ibarət olur.  
2.
 
Narkomaniya probleminin həllinə peşəkarlıq baxı-
mından aidiyyəti olan mütəxəssislərin: həkimlərin, psixo-
loqların, pedaqoqların, hüquq-mühafizə orqanları əməkdaş-
278 
 
larının yazıları demək olar ki, çap olunmur. Narkomaniyaya 
qarşı mübarizə haqqında materialların  əksəriyyətinin 
müəllifləri jurnalistlər özləridir. Onlar isə əksər hallarda bu 
sahədə xüsusi tibbi biliyə malik deyillər, narkomaniya ilə 
mübarizə  məsələlərini tənzimləyən qanunvericiliyi və s. 
bilmirlər 
3.
 
KİV konkret təcrübənin , nəzəriyyə  və  təlimlərin 
təbliğinə yer ayırmır, bu cür yazıların sayı olduqca azdır. 
Həmin yazılarda isə müsbət təcrübə haqqında yayılan in-
formasiya yalnız yerli və ya regional xarakter daşıyır. 
4.
 
Jurnalistlər  əksər hallarda narkomaniya ilə bağlı 
vəziyyət haqqında etibarlı  məlumatlara malik deyillər. Bu 
isə  həm jurnalistlərin özləri arasında, həm də jurnalistlərlə 
narkomaniyaya qarşı mübarizə aparan hüquq-mühafizə  və 
dövlət orqanları arasında təcrübə  və informasiya 
mübadiləsinin lazımi səviyyədə olmaması ilə əlaqədardır.  
5.
 
KİV-də  bəzi materiallar çap olnunr ki, onları 
narkotik vasitələri, psixotrop maddələri və prekursorları, 
müvafiq həyat tərzini gizli şəkildə  təbliğ  və qanunsuz 
reklam edən yazılar kimi qiymətləndirmək olar. Bu cür 
təbliğat materiallarının hüquqi təsnifatını müəyyən edən 
kompleks yanaşma isə hələlik tam işlənib hazırlanmamışdır. 
KİV-in çıxışlarını hüquqi cəhətdən dəqiq qiymətləndirmək 
üçün isə lazımi peşəkarlıq keyfiyyətlərinə malik 
mütəxəssislər yoxdur.  
 
Bütün bu amillər ictimai antinarkotik fikrin 
formalaşdırılması sahəsində KİV-in səmərəli fəaliyyəti üçün 
vahid informasiya məkanı yaradılmasını çətinləşdirir.  
Eyni zamanda, təhlillər göstərir ki, narkomaniya 
haqqında yazan jurnalistlər jurnalist sənətkarlığı 
baxımından yaxşı  səviyyədədirlər. Onlar yaxşı  məqaləlr 
yaza bilərlər, lakin bu problemin nə üçün baş verdiyini tam 
dərk və təhlil edə bilmirlər. Ona görə də bu problemlə bağlı 
yaza bilən peşəkarların hazırlanması olduqca vacibdir. 

---

279 
 
Sağlam həyat tərzinin və  zərərli adətlərlə mübarizənin 
dövlət səviyyəsində təbliği şox zəifdir. 
 
Bu istiqamətdə hansı addımları atmaq olar? 
 
1.
 
Antinarkotik mövzuda yazan şəxslərin (fiziki və 
hüquqi) lisenziyalaşdırılması  və onlara lazımi kömək 
göstərilməsi vacibdir. Çünki, bunsuz antinarkotik və 
narkogen informasiyanı bir-birindən seçmək üçün stimul 
yoxdur. 
2.
 
Jurnalistika fakültələrində (məsələn) “Narkoepide-
miya jurnalist nəzarətinin obyekti kimi” seçmə  fənninin 
tədrisi məqsədəmüvafiq olardı. 
3.
 
Hər bir inzibati subyektdə ictimai antinarkotik 
fikrin formalaşdırılması  və bu işlə müntəzəm məşğud olan 
peşəkar məmurlar olmalıdır.  
 
Narkomaniya probleminin həlli sahəsində KİV-in və 
jurnalistlərin vəzifələri 
 
Kütləvi informasiya vasitələri və kütləvi 
kommunikasiya vasitələri ictimai fikrə  təsir imkanlarına 
görə narkotiklərin qanunsuz yayılması  və onlardan sui-
istifadə təhlükəsinə qarşı mübarizədə güclü birləşdirici amil 
rolunu oynaya bilər. Jurnalist ictimaiyyəti, narkomaniya 
probleminə aidiyyəti olan hər bir jurnalist öz peşə 
fəaliyyətində aşağıdakı prinsiplərə riayət etməlidir:  
 
1.
 
Narkotiklərin qəbulu və onların qanunsuz 
dövriyyəsi mövzusunu işıqlandırarkən ölçülüb-biçilmiş  və 
dəqiq müəyyənləşdirilmiş yanaşmaya riayət etməlidir; 
auditoriya qarşısında istənilən növ narkotiklərin qəbuluna 
və onların qanunsuz dövriyyəsinə  mənfi münasibət 
formalaşdırmalıdır. 
2.
 
Ardıcıl  şəkildə belə bir fikir formalaşdırılmalıdır 
ki, narkotiklərdən istifadə  mənəvi azadlıq və  sərbəstlik 
deyil, əksinə narkomanın mənəvi zəifliyidir. 
280 
 
3.
 
Narkotiklərə alternativ olaraq gənclər arasında 
sağlam həyat tərzi və idman fəal surətdə təbliğ olunmalıdır. 
4.
 
Narkotiklərin leqallaşdırılması 
(əgər varsa) 
məsələsi kütləvi şəkildə müzakirə olunmamalıdır.  
5.
 
Narkomaniyanın cəmiyyətdə, xüsusilə  də  gənclər 
arasında yayılmasının təhlükəli nəticələri barədə veriliş  və 
məqalələrdə sistemli və ardıcıl 
şəkildə 
təbliğat 
aparılmalıdır. 
6.
 
Peşə  fəaliyyətində narkotiklərin birbaşa və ya 
dolayı  təbliğini jurnalist etikası anlayışı ilə bir araya 
sığmayan hal hesab edən hüquqi, əxlaqi-mənəvi normalar 
rəhbər tutulmalıdır. 
7.
 
Narkomaniyadan müalicə ilə bağlı həqiqətdənuzaq 
nəticələrin  əldə olunması barədə pullu xidmət təklif edən 
tibb müəssisələri (klinikalar) haqqında informasiyaların 
yayılmasından imtina olunmalıdır. 
8.
 
Narkotik asılılıqdan tez və asan yolla qurtarmağa 
inam yarada bilə yoxlanılmamış materiallar tələm-tələsik 
qəzet səhifələrinə çıxarılmamalıdır. 
9.
 
Dəqiq dərk edilməlidir ki, narkomaniya problemi 
uşaqlar və yeniyetmələr üçün daha kəskindir. Bu da onların 
sözügedən bəladan daha zəif mühafizə olunmaları ilə izah 
edilir və onlar repressiya obyekti deyil, reabilitasiya 
subyekti kimi təbliğ olmalıdırlar.  
10.
 
Gənclər üşün  əyləncəli tele və radioveilişlər və 
yaxud kütləvi mətbuat üçün publikasiyalar hazırlanarkən 
həytlarında narkotiklərdən asılılıq və «narkotiklə bağlı 
yaradıcılıq uğurları» olan şəxslər tok-şoularda və 
məqalələrdə  qəhrəman və ya «ulduz» kimi təbliğ 
olunmamalıdırlar. 
11.
 
Narkoticarətdən  əldə olunan gəlirlər kütləvi 
müzakirə olunmamalı  və narkobiznesin maliyyə-iqtisadi 
tərəfləri açıqlanmamalıdır.  

---