Dərslikdə təbiətdən istifadəyə dair bir çox məsələlər, konsepsiyalar
Yüklə 12,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ekoloji özəlləşdirmə fondu özəlləşdirilən obyektlərdə təbiəti mühafizə amillərinin nəzərə alınması və ekoloji ekspertiza aparılması sayəsində yaradıla bilər. Həmin fondun formalaşma mənbələri aşağıdakılar ola bilər: - müəssisənin yeni sahibinin ona əvəzsiz verilən təbiəti mühafizə obyektlərinin qiyməti; - müəssisə balansmda olan təbiəti mühafizə obyektləri üzrə amartizasiya aynmaları; - məqsədli faizsiz kreditlərin vəsaitləri; - təbiəti mühafizə ehtiyaclarına nəzərdə tutulan məqsədli maliyyə vəsaitləri. Ekoloji fondlara daxil olan vəsaitlərin daha da effektiv formalarının axtarışı bir vaxtlar bir sıra regionlarda ekoloji bankların (ekobanklar) yaranmasına səbəb oldu. Belə banklar Saratovda, Bakıda, Permdə və başqa şəhərlərdə fəaliyyət göstərirdi. Bütövlükdə, ödəmələrin və xüsusi fondların vəsaitlərinin istifadəsinin təhlili göstərir ki, təbiəti mühafizə tədbirlərinin maliyyələşdirilmə məbləği, ümumiyyətlə, ekoloji situasiyam sabitləşdirmək üçün kifayət deyildir. Əksər hallarda, tətbiq edilən ödəmələr rəmzi xarakter daşıyır və heç də öz vəzifələrini yerinə yetirmirdi. Bir sıra ölkələrdə ekoloji fondlardan təbiəti mühafizə istiqamətli obyektlərin tikintisinə təxminən 25 % vəsait xərclənirdi. Rusiyada, eləcə də Azərbaycanda xalq təsərrüfatında gəlirin 90,%-i təbii-resurs sahələri hesabına əldə edilirdi. Bu gəlirin həmin səviyyədə qalması və artması üçün onun müəyyən hissəsi təbii ehtiyatların bərpasına, artırılmasına və təbiəti mühafizəyə yönəldilməlidir. Bu gün isə təbiəti mühafizə fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi tamamilə qeyri-qənaətbəxşdir. Belə ki, həmin maliyyələşdirmənin həcmi ümumi daxili məhsulun 1 %-dən azdır. Ancaq ətraf mühitə dəyən zərərin həcmi, məsələn, Rusiyada ümumi daxili məhsulun 8 %-ni, Azərbaycanda isə 10-15 %-ni təşkil edir. Bütün dünyada təbiəti mühafizə xərcləri iri kompaniyalar və firmalar tərəfindən artı 130 rılsa da, dövlətlərin payı bu maliyyələşdirmədə yüksək olmalıdır və bir çox ölkələrdə yüksəkdir (35-90 %). 8.2. Ekoloji sığorta Ekoloji fəlakətlərin sayı ildən- ilə artır və müvafiq olaraq iqtisadi ziyanın həcmi də artmaqdadır. Fəlakətlərin nəticələrinin ləğv edilməsi hiss ediləcək dərəcədə maliyyə vəsaiti tələb edir. Yüksək risk şəraitində həmin ziyanın azaldılması üçün zəmanət lazımdır. Bu zaman əsas rolu ekoloji sığorta oynamalıdır. Ekoloji sığorta hüquqi şəxslərin, vətəndaşlarm gərgin ekoloji vəziyyəti şəraitində yarıtmaz nəticələrin aradan qaldırılmasında əmlak mənafelərini qorumaq və seçmə tədbirlərin həyata keçirilməsini təmin etməlidir. Gözlənilməz çirlklənmə hallarımn payı ümumi halların 30 %-dən çoxunu təşkil edir. Ekoloji sığorta sığortalamanm elə bir xüsusi kateqoriyasıdır (növüdür) ki, sığorta edən təşkilat sığorta olunan obyektə çirklənmə nəticəsində gözlənilmədən dəyən ziyamn əvəzini qismən və ya tamamilə ödəyir. Ekoloji sığorta bütün tərəflərin maraqlannı özündə əks etdirir. Onlar aşağıdakılardır: - sığorta edənlərin fəaliyyəti vasitəsilə bütün əhalinin maraqlarını təmsil edən dövlətin fəaliyyəti; - üçüncü şəxs adlandırılan tərəflərin (fiziki və hüquqi) maraqlarının gözlənilməz qəzadan zərər çəkmələri; - müəssisələrin özlərinin (sığorta olunanlann) yəni, təbiət istifadəçiləri, onların tərəfindən və günahları ucləntından çirklənmə baş verməsi; Bu prosesdə əhalinin və dövlətin maraqlarım sığorta edən-sığorta təşkilatı lisenziya əsasında təmsil edir. Ekoloji sığorta üçüncü tərəfin zərərini ödəmək üçün məcburi sığorta olunan (çirkləndirən) tərəfin marağını ödəmək üçün könüllü həyata keçirilmişdir. Ekoloji sığortanın məqsədi ondan ibarətdir ki, qəza, qəsdən olmayan çirkləndirmənin kompensasiya edilməsinə 131 zəmanət təminatı verir və əlavə maliyyə mənbəyi kimi vəsaitin toplanmasına şərait yaradır. Beləliklə, ödənişli təbiətdən istifadə sistemi ilə ekoloji sığorta arasında hansısa qarşılıqlı əlaqə mövcud olur. Ekoloji sığorta «Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanununda təsbit edilmişdir. 2002-ci ildə isə «Məcburi sığorta haqqında» qanun qəbul edilmişdir. Rusiyada könüllü sığorta haqqında hələ 1992- ci ildə nümunəvi əsasnamə təsdiq edilmiş, qaydalar hazırlanmış və 1994-cü ildə bir sıra regionlarda eksperiment aparılmışdır. Ekoloji sığortanın başlıca mahiyyəti ondan ibarətdir ki, əsas prinsipə üçüncü şəxslərin ziyamnm maksimum qarşısının alınmasına; sığorta olunanın iqtisadi marağının, şəxsi ehtiyatların qorunub saxlanması kimi təmin edilməsi və gələcəkdə fəaliyyət göstərməsinə; sığorta edənin səğorta kompensasiy- asım minimuma endirmək, yaranmış maliyyə ehtiyatlanm təbiəti mühafizə tədbirlərinə yönəltmək prinsipinə riayət olunsun. Sığorta kompaniyası sığortanın könüllü növü üzrə, qəfildən, qeyri-qəsdən və gözlənilmədən çirklənmə nəticəsində üçüncü şəxslərə dəyəcək ziyandan mülki (əmlak) mühafizənin sığortasını təmin edir. Sığortanın obyekti mülki (vətəndaşlıq) məsuliyyətin riskidir. Həmin risk fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən mülki qanunvericilik normalarına müvafiq olaraq sığorta olunana elan edilən əmlak iddiasıdır. Ekoloji sığorta sisteminin əsas göstəriciləri aşağıdakılardır: - sığorta riski; - sığorta məbləği; - sığorta haqqı; - sığorta tarifləri. Ekoloji risk sığorta hadisəsinin və ya itkisinin baş- vermə ehtimalı ilə əlaqədardır. Sığorta riski qəzalar haqqında məlumatlar kütləsi əsasında ehtimal nəzəriyyəsi vasitəsilə 132 Yüklə 12,54 Kb. Dostları ilə paylaş:
|