DöVLƏt büDCƏSİ
Yüklə 1,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
_______Milli Kitabxana_______ 46 - Büdcə qanunvericiliyində vergilərlə bağlı müddəalar; Büdcə qanunvericiliyi dedikdə “Büdcə sistemi haqqında” 2 iyul 2002-ci ildə qəbul edilmiş qanun, 24 may 2004-cü ildə qəbul edilmiş “Dövlət büdcəsinin təsdiqi və icrası” qaydaları və digər hüquqi-normativ aktlar nəzərdə tutulur. - Vergilər üzrə dövlət təminatlarının və müddətli güzəştlərin verilməsi ilə bağlı müddəalar; Güzəştlərlə bağlı qanunvericilik aktları dedikdə “Kənd təsərrüfatı istehsalçılarına verilən müddətli güzəştlər” və “Fiziki şəxslərin banklardakı əmanətləri üzrə ödənilən faiz məbləğlərindən, habelə qiymətli kağızlar üzrə divident və faizlərdən əldə etdikləri dividentlərin vergidən azad olması” haqda 28 noyabr 2003-cü ildə imzalanmış qanunlar nəzərdə tutulur. - Hasilatın pay bölgüsü haqqında, əsas boru kəməri haqqında və digər bu qəbildən olan sazişlərdə və ya qanunlarda nəzərdə tutulan müddəalar. Hasilatın pay bölgüsü haqqında, əsas boru kəməri haqqında və digər bu qəbildən olan sazişlər və protokollar nəzərdə tutulur. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə vergilər haqqında Vergi Məcəlləsi ilə və ona müvafiq olaraq qəbul edilmiş normativ-hüquqi aktlarla nəzərdə tutulmuş müddəalardan fərqli müddəalar müəyyən edildikdə, həmin beynəlxalq müqavilələrin müddəaları tətbiq edilir. Vergi Məcəlləsində vergilərin müəyyən edilməsi və tutulmasının əsasları maddəsi də öz əksini tapır: • Vergilər haqqında qanunvericilik vergitutmanın ümumi, bərabər və ədalətli olmasına əsaslanmalıdır; • Vergilər iqtisadi cəhətdən əsaslandırılmalıdır; • Hər kəsin konstitusiya hüquqlarının və azadlıqlarının həyata keçirilməsinə maneçilik törədən vergilərin müəyyən edilməsinə yol verilmir; • Azərbaycan Respublikasının vahid iqtisadi məkanını pozan (xüsusilə, Azərbaycan Respublikasının ərazisində malların (işlərin, xidmətlərin) və pul vəsaitlərinin azad _______Milli Kitabxana_______ 47 yerdəyişməsini bilavasitə və ya dolayısı ilə məhdudlaşdıran və ya digər yolla vergi ödəyicilərinin qanuni fəaliyyətini məhdudlaşdıran (yaxud maneçilik törədən) vergilərin müəyyən edilməsinə yol verilmir; • Heç bir şəxs əldə etdiyi mənfəətdən (gəlirdən) vergini bir dəfədən artıq ödəməyə məcbur edilə bilməz; • Vergilər siyasi, ideoloji, etnik, konfessional və vergi ödəyiciləri arasında mövcud olan digər xüsusiyyətlər əsas götürülməklə müəyyən edilə bilməz və diskriminasiya xarakteri daşıya bilməz. Vergi şəxsin dini baxışları, milliyyətindən asılı olaraq tutula bilməz. Mülkiyyət formasından və ya fiziki şəxslərin vətəndaşlığından və ya kapitalın yerindən asılı olaraq vergilərin müxtəlif dərəcələrinin müəyyən edilməsi qadağandır. Azərbaycan Respublikasına gətirilən mallar üçün hansı ölkədən gətirilməsindən asılı olaraq Vergi Məcəlləsinə və gömrük qanunvericiliyinə uyğun olaraq müxtəlif gömrük rüsumu dərəcələrinin müəyyən edilməsi mümkündür (bax.rüsumlar); • Azərbaycan Respublikasının vergiləri yalnız Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən edilir, onların dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi Məcəlləyə dəyişiklik edilməsi ilə həyata keçirilir; • Heç bir şəxsin üzərinə Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən edilən vergilərin xüsusiyyətlərinə malik olan və VM ilə müəyyən edilməyən, yaxud Məcəllə ilə müəyyən edilən qaydalardan fərqli olaraq müəyyən edilən vergiləri ödəmək vəzifəsi qoyula bilməz; • Vergilər haqqında qanunvericilik elə tərzdə formalaşdırılmalıdır ki, hər kəsin hansı vergiləri, hansı qaydada, nə vaxt və hansı məbləğdə ödəməli olduğunu dəqiq bilsin; • Vergi sistemi sahibkarlıq və investisiya fəaliyyətini təşviq etməlidir; _______Milli Kitabxana_______ 48 Bu məqam vergilərin tənzimləyici funksiyasını ön plana çıxarır. Sahibkarlığın təşviqi ilə bağlı 2003-cü ildə qüvvədə olmuş sahələr və regionlar üzrə müxtəlif dərəcələrin tətbiqi buna misaldır. Digər misal kiçik sahibkarlıq fəaliyyətinin təşviq edilməsi üçün VM-nin qüvvəyə minməsi ilə tətbiq edilən sadələşdirilmiş vergidir. İnvestisiya fəaliyyətinin təşviqi ilə bağlı qanunvericilikdə kifayət qədər müddəalar vardır. Misal üçün, xarici vətəndaşların faiz və dividentlərdən əldə etdikləri gəlirləri 10% ödəniş mənbəyində vergiyə cəlb olunur. • Vergilər haqqında qanunvericiliyin bütün ziddiyyətləri və aydın olmayan məqamları vergi ödəyicisinin xeyrinə şərh edilməlidir; • Fiziki və hüquqi şəxslərin vergilərə aid normativ-hüquqi aktlarla azad tanış olmaq imkanı təmin edilməlidir. Gəlirlərdən (mənfəətdən) vergilər 1. Fiziki şəxslərin gəlir vergisi Fiziki şəxslərin gəlir vergisi dedikdə onların il ərzində əldə etdiyi gəlirdən tutulan vergi nəzərdə tutulur. Bu vergi fiziki şəxsin maddi vəziyyəti ilə (bilavasitə) bağlı olduğu üçün verginin ödəyicisi bir sıra hallarda gəlir vergisi ilə bağlı hər hansı bir dəyişikliyi (vergi qanunvericiliyi) ciddi nəzarətdə saxlayır. Ölkədə bu verginin büdcəyə alınması xüsusiyyətləri (o cümlədən büdcədəki payı) fərqli olduğu üçün fiziki şəxslərin gəlir vergisi ilə bağlı Azərbaycan təcrübəsini nəzərdən keçirək. İlk dəfə bu vergi növü Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əsasən 1992-ci ildən tətbiq edilməyə (“Azərbaycan Respublikasında fiziki şəxslərdən gəlir vergisi haqqında” qanun – 31 dekabr 1991-ci il) başlanmışdır. İlk dövrlərdə bu verginin büdcəyə alınması mexanizmi kifayət qədər mürəkkəb idi. Belə ki, gəlir vergisi 4 müxtəlif cədvəl (illik, aylıq, mülki- Yüklə 1,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|