140
Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM
N
t
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
xüsusnda (hökmləri tətbiq edərkən) cinayətkarla ra mər həmətiniz
gəlməsin” buyurulması bunun açıq bir dəlili dir.
(Nur, 2)
İslam, namaz, oruc, zəkat kimi ibadətlərdə belə mötə dil
dav ranmağı əmr edir. Bu səbəbdən bezginlik verəcək dərə cə də
ifrat ibadət həyatını doğru qəbul etmir”.
105
Eyni şəkildə Al lah-Tə-
ala infaq (sədəqə) xüsusunda mötədil olmağı əmr edərək be lə bu-
yu rur:
“Nə əldən çox bərk ol, nə də əlini tamamilə açıb israfçı lıq et.
Yoxsa həm qınanarsan, həm də peşman olarsan!”
(əl-İsra, 29)
“Onlar (mallarını) xərclədikdə nə israfçılıq, nə də xəsis lik
edər, bu ikisinin arasında orta bir yol tutarlar”.
Abdullah bin Amr (r.a.) belə rəvayət edir: Mən:
“Allaha and olsun ki, yaşadığım müddətcə gündüzləri müt ləq
oruc tutb, gecələri də ibadətlə oyaq keçirəcəyəm” deyə qərar ver-
miş dim. Bu sözüm Peyğəmbərə (s.ə.s) xəbər verildi. Bun eşi dən
Allah Rəsulu (s.ə.s) mənə:
“Bunları deyən sənsənmi?” deyə soruşdu. Mən də Ona:
“Anam atam sənə fəda olsun ya Rəsulallah! Bəli, mən be lə de-
mi şəm”, dedim. Peyğəmbərimiz belə buyurdu:
“Sən buna güc çatdıra bilməzsən. Həm oruc tut, həm if tar et,
həm yuxunu al, həm də ibadət et! Şübhəsiz ki, sənin üzərin də bə də-
ninin də haqqı vardır, gözlərinin haqqı vardır, xanımının haq qı var-
dır, qonaqlarının haqqı vardır. Övladlarının da sənin üəzrində haq qı
var dır. Hər aydan üç gün oruc tut; çünki hər yaxşılığa on misli əcir
və savab vardır. Bu isə bütün zamanı oruc ilə keçirmək kimi dir”.
(Bax. Buxari, saum, 55, 56, 57, Təhəccüd 7, Ənbiya 37, Nigah 89; Müslim, Siyam
181-193)
Ən mühüm olan şey, insanın acizliyini idrak edib niyyəti ni sə mi mi
tutması və ixlas ilə hərəkət etməsidir. Rəsulullah (s.ə.s) bir gün:
“Orta yolu tutun, dosdoğru olun. Bilin ki, heç biriniz əmə li sa yə-
sin də qurtuluşa çatmaz”, buyurmuşdur. Yanındakılar:
“Siz də qurtula bilməzsiniz, Ya Rəsulallah?” deyə heyrət lə so-
ruş dular. Rəsulullah (s.ə.s) da:
105
Bax. Buxari, Saum, 55, 57, Təhəccüd 7, Enbiya, 37, Nikah, 1, 89; Müslim,
Sıyam 181-193; Əbu Davud, Saum, 55/2428.
141
N
o
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
“Bəli, mən də xilas ola bilmərəm!... ancaq Allah-Təala rəh mət və
kərəmi ilə bağışlasa onda qurtula bilərəm”, cavabını ver di.
(Müslim,
Münafiqun 76, 78; Buxari, Riqaq 18, Mərda 19)
Bu mənada müsəlmanlar heç bir mövzuda ifrata varmadan or ta
yol ilə getməyi bacarmalıdırlar. Bu səbəblə Allah-Təala “Muham məd
Üm məti” üçün belə buyurmuşdur:
“(Ey müsəlmanlar!) Beləliklə də, sizi (ədalətli və seçil miş) bir
ümmət etdik ki, insanların əməllərinə (qiyamətdə) şa hid ola sı-
nız..,”
(əl-Bəqərə, 143)
6. Haqq və Ədalət Dinidir
Allah-Təala mütləq ədalət sahibidir. Zülm əsla ona isnad ed ilə
bilməz. Onun gözəl adlarından (əsmaül-hüsna) birisi də, əda lət sa-
hibi və ədalətin məhz özü mənalarına gələn əl-Adl adıdır.
106
Bu sə-
bəb lə bəndələrində tam bir ədalət və haqpərəstlik tələb edir. Al lah-
Təalanın bu arzusu, ən son göndərdiyi din olan İslamın hökmlərin də
açıq bir şəkildə görünür. Qurani-Kərimdə belə buyurulur:
“Allah sizə əmanətləri öz sahiblərinə qaytarmanızı və in-
san lar arasında hökm etdiyiniz zaman ədalətlə hökm etməni zi
əmr edir.
(ən-Nisa, 58)
İslam, insanın özü və qohumlarının əleyhinə olsa belə ədalə tlə
ilə hökm verməyini əmr edir. Ayeyi-kərimədə belə buyurulur:
“Ey iman gətirənlər! (Şahidliyiniz) sizin özünüzün, ata-
ana nızın, yaxın qohumlarınızın əleyhinə olsa belə, əda lət dən
möhkəm yapışan Allah şahidi olun! (Əleyhinə şahid lik edə cə yiniz
şəxs) istər dövl
ətli, istər kasıb olsun, hər halda Al lah on ların hər
ikisinə (sizdən) daha yaxındır. Nəfsinizin istəyi nə uyub haqdan
üz çevirməyin! Əgər dilinizi əyib büzsəniz və ya (doğ ru şəhadət
verməkdən, yaxud ümumən şahidlikdən) bo yun qaçırsanız, (bilin
ki) Allah etdiyiniz işlərdən xəbərdar dır”.
(ən-Nisa, 135)
Buradan da məlum olduğuna görə, insanın üzərinə dü şən və-
zifə “Kiminsə tərəfini tutmaq” deyil, ona necə əmr edilibsə, o şə kil-
də ədalətə riayət etməkdir. Çünki Allah-Təala bəndələri üçün nə yin
faydalı və nəyin zərərli olduğunu daha yaxşı bilir və onlara hər kəs-
dən daha yaxın bir mövqedədir.
106
Tirmizi, Dəavat, 82/3507.
İslamin Başlıca Xüsusiyyətləri
142
Əbədi Yol Xəritəsi İSLAM
N
t
İP
Ə
KYOLU N
ƏŞ
R
İYY
AT
I
İslamın gətirdiyi bu ədalət anlayışı ilə cinayətin şəxsili yi qa nu-
nu cəmiyyətdə yerləşdirilmiş, beləcə cinayətkarı sırf qəbi lə qo hum-
baz lığı ilə müdafiə etmək, bir nəfərin etdiyi yanlış bir əmələ görə
iki qə bilənin bir-biri ilə müharibə etməsi və uzun illər davam edən
qan da vaları sona çatdırıldı. Bundan başqa İslam, günahkarı tap-
maq vəzifəsini fərddən alıb dövlətə həvalə etmişdir.
107
Bu hökm o
gün kü şəraitdə ədalətin bərqərar edilməsi baxımından başlı-başına
bir inqilab mahiyyətindədir.
Rəsulullah (s.ə.s) bir gün:
“Qiyamət günü kölgəyə qaçan sabiqun kimdir bilirsiniz mi?” de yə
soruşdu. Əshabi-kiram da:
“Allah və Rəsulu daha yaxşı bilir” dedilər. Peyğəmbəri miz (s.ə.s)
də:
“ Onlar, özlərinə haqq verildiyi zaman qəbul edənlər və on lar dan
haqq tələb edildikdə bunu comərd şəkildə verənlər və in san lar haq-
qında hökm verərkən özləri haqqında hökm verirmiş ki mi dav ra nan
insanlardır”, buyurdu.
(Əhməd, VI, 67, 69)
İslama görə başlıca dialektika və ya qarşıdurma, za lım lar və
zülmü müdafiə edənlərlə adillər və ədaləti müdafiə edən lər ara-
sın dadır. Qurani-Kərimdə, “Zalımlardan başqasına düş mən-
lik yoxdur” buyurulur.
108
(Qeyd edim ki Bəqərə 192 ci ayədə be lə
de yilir: Əgər onlar (vuruşdan və Allaha şərik qoşmaqdan) vaz
ke çər lərsə, şübhəsiz, Allah bağışlayandır, rəhm edəndir!) İn-
san haq larına hörmət edən, istər müsəlman olsun, istər olmasın,
onun la müsəlmanların bir cəmiyyətdə yaşaması mümkündür. An-
caq, bir müsəlman zülm edir və insan haqlarına riayət etmirsə, ona
qar şı çıxmaq da bir vəzifədir. Bu mənada sosial səviyyədə biz və
di gərləri arasında ayrıseçkiliyin qarşısına alacaq məhək daşı zülm
və ədalətdir.
109
Peyğəmbərin (s.ə.s) dövründə zahirən mü səl man
kimi görünən Tumə bin Übeyrik oğurluq etmiş və oğurladı ğı zi re-
hi bir yəhudinin evinə aparıb orada gizlətmişdi. Zireh yəhu di nin
evində tapıldıqda, onu Tumənin gətirdiyini deyir, ancaq ye nə də
bu cinayət onun üstündə qalır. Allah Rəsulu (s.ə.s) Tumə nin and
içməsinə və qəbiləsinin şahidliyinə baxaraq yəhudinin haq sız ol du-
107
Bax. Mədinə Vəsiqəsi, 25/b, 31, 36/b, 40, maddələr; Prof. Dr. Muhamməd
Həmidullah, Vəsaiq, 1-7.
108
əl-Bəqərə, 192.
109
Prof. Dr Rəcəb Şəntürk, İnsan Haqları və İslam, səh. 22.
Dostları ilə paylaş: |