ƏLİ İldirimoğlu daş yağan gün Redaktor: Nadir Məmmədli
Yüklə 10,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
154 Ə li İld ırı m oğ lu Andranik dillənmədi, hesabı içəri verdi. O, alnına qonan milçəyi qovub, dərin fikrə getdi. Eduard Çe burdanidze gözlərini qıyıb müsahibindən soruşdu: – Deyəsən, sizi yordum, yəqin yatmaq istəyirsiniz? Andranik müsahibinin dediklərindən bezikmiş kimi narazı halda: – Xeyr! Yorulmamışam! Sizin erməni xalqı barədə dedikləriniz yuxumu da qaçırtdı, – cavab verdi. – Xahiş edirəm, sözlərimi təhrif etməyəsiniz, mə nim erməni xalqına hörmətim var. Burada söhbət murdar hərəkətləri ilə öz xalqına qarşı xoşagəlməz fi kir yaradan qatı millətçilərdən, nanəciblərdən gedir. Ona görə də rica edirəm, millətlə millətçiləri qarışdır mayın. Mən milliyyətindən asılı olmayaraq bədxah, riyakar, hiyləgər, əməlləri insanlığa sığmayan hər kəsə, hətta doğma qardaşım olsa belə nifrət edirəm. Etiraz etməsəydiniz, bu barədə başqa bir maraqlı ha disə də danışardım. – O nə hadisədir?! – Andranik hövsələdən çıxdı. Görürəm, sinəniz doludur. – Əsəbi halda dilləndi. – Yəqin yenə də bizim əleyhimizə nə isə uydurmaq istəyirsiniz. Açığını deyim ki, qonşu kupelərin birində yer olsaydı, buradan rədd olub gedərdim. Cəfəng sözləriniz məni lap təngə gətirdi. Qınayan olmasaydı, siz Eduard Çeburdanidzenin mənsub olduğu dindən üz döndərib, gəzdirdiyim xaçdan imtina edərdim. Eduard Çeburdanidze təmkinlə: – Nahaq qəzəblənirsiniz, əzizim. Əsəbiləşməyin, – dedi. – Sizi yaxşı başa düşürəm. Doğru söz həmişə acı olur. Görürəm, dediklərimi cəfəng hesab edirsiniz. Ancaq yanılırsınız. Bayaqdan bəri danışdıqlarımın hamısı uydurma yox, təkzibolunmaz tarixi faktlardır. Hərçənd ki, siz andraniklər iftira danışmağa, uydur 155 Daş y ağan gün ma fikirlər yürütməyə adət etmisiniz. Lakin bu cür qeyriinsani keyfiyyətlər mənə yaddır. Bir halda ki, vadar edirsiniz, bircə faktı da deyim, bununla da söhbətimizi bitirək... Eduard Çeburdanidze baxışlarına ciddi ifadə ve rib müsahibindən soruşdu: – Yəqin Üzeyir Hacıbəyov barədə eşitməmiş deyil siniz. Azərbaycanın dahi bəstəkarını deyirəm. Onu bütün dünya tanıyır. – Eşitmişəm! Eləbelə. Ancaq onun barəsində dərin məlumatım yoxdur. Bir də ki türk olandan sonra Üze yir Hacıbəyov nəyimə lazımdır? Bəstəkar olmasın, lap Allahın bacısı oğlu olsun. – Andranik Poqosyan dodağını əyib ikrahla cavab verdi. – Türkün yaxşısına da lənət, pisinə də, – əlavə etdi. Eduard Çeburdanidze kinayə ilə: – Yanlış yoldasınız, dostum. Üzeyir Hacıbəyov sizə lazım olmasa da, mağalyanlara, manukyanlara lazımdır. Heç bilirsənmi ki, Mağalyan onun hesabına Amerikada məşhur incəsənət xadimi kimi adsan qa zanıb, vardövlət sahibi olub?! – Mağalyan kimdir? Onun bura nə dəxli var?! – Andranik sifətini turşutdu. Və onun şübhəli baxışları Eduard Çeburdanidzeyə zilləndi: – Onda diqqətlə qu laq as, o barədə ətraflı danışım. Mağalyanın kim oldu ğunu bil. – Eduard Çeburdanidze sözünə davam etdi. – Üzeyir Hacıbəyov Azərbaycan musiqisinin banisi dir. Təkcə Azərbaycanda deyil, bütün müsəlman Şərqində ilk operanı Üzeyir Hacıbəyov yaradıb. “Ley li və Məcnun”, “Koroğlu” operaları, “Arşın mal alan”, “O olmasın, bu olmasın” komediyaları dünya miqya sında məşhur olan neçəneçə musiqi əsəri Üzeyir Hacıbəyovun adı ilə bağlıdır. Dəfələrlə Stalin dövlət 156 Ə li İld ırı m oğ lu mükafatlarına layiq görülüb. Vaxtilə Mağalyan ona yol tapmışdı. Üzeyir Hacıbəyovun qılığına girib bir musiqiçi kimi onunla əlaqə yaratmışdı... Ancaq sonra dan Üzeyir Hacıbəyova xəyanət etdi. Mağalyan yaşa dığımız on doqquzuncu yüz illiyin birinci yarısında Amerikaya mühacirət etdikdən sonra orada Üzeyir Hacıbəyovun “Arşın mal alan” operettasını öz adına çıxıb. Əsəri erməni operasının şah əsəri kimi təqdim edib və onun müəllifi şəxsən Mağalyanın özü olduğu barədə Amerikaya car çəkib. Utanıbqızarmadan ermə ni artistlərindən ibarət truppa yaradıb. Üzeyir Hacıbəyovun “Arşın mal alan” operası Mağalyanın adı ilə Amerikanın bir çox səhnələrində tamaşaya qo yulub. Həmin illərdə erməni incəsənətinin incisi kimi NyuYorkda “Arşın mal alan”ın not kitabı nəşr edilib. Kitabın üz qabığında Üzeyir Hacıbəyov yox, Mağal yanın adı yazılıb. Bəli, bu, danılmaz bir həqiqətdir. Onda az qala bütün Amerika əl çalırdı ki, ermənilərin Mağalyan kimi dahi, əlçatmaz musiqiçisi zühur olub. Əhsən belə musiqi xadiminə!! Bu minvalla Mağalyan “Arşın mal alan” operettasından əldə etdiyi gəlir he sabına külli vardövlət sahibi olur. Özünə təmtəraqlı ev alır. Binanın fasadında “Arşın mal alan” yazdırır. Mağalyan bu cür əyri yolla varlandıqdan sonra kome diyanı ekranlaşdırmaq hüququnu kinorejissor Ruben Manukyan adlı başqa bir erməniyə satır. Beləliklə, erməniləşmiş “Arşın mal alan” filmi Manukyanın adı ilə ekranlara buraxılır. Amerika və İran şəhərlərinin divarlarını bəzəyən afişalarda musiqi müəllifi Kuşne rev, ssenari müəllifi Manukyan, rejissor Tiqranov ya zılır. Qısası, Üzeyir Hacıbəyovun “Arşın mal alan”ı bir qrup erməni fırıldaqçısının girovuna çevrilir. 157 Daş y ağan gün Eduard Çeburdanidze sərt baxışları ilə Andranik Poqosyanı təqib edərək: – Axırı da, bilirsən də necə qurtardı?! – Müsahibinə yoxlayıcı sual verdi. Andranik Poqosyan dillənmədi. Eduard Çeburda nidze söhbətinə davam etdi: – Axırda da vaxtilə Üzeyir Hacıbəyovun orkes trində violonçel çalan Okorkov Amerikaya köçəndə, bütün bu həngamələrdən xəbər tutur və məktub vasi təsilə əhvalatı olduğu kimi Üzeyir Hacıbəyova çatdı rır. Belə bir ağlasığmaz xəbər operettanın əsl müəllifi olan Üzeyir Hacıbəyovu bərk sarsıdır. O, məsələni Azərbaycan hökumətinin başçılarına bildirir. Və SSRİ xarici işlər naziri Molotova ərizə ilə müraciət edir. Molotovun köməkçisindən cavab gəlir ki, Sovet İttifa qı müəlliflik hüquqlarının müdafiəsi üzrə beynəlxalq sazişi imzalamamışdır. Üzeyir Hacıbəyovun müəllif lik hüququ barədəki tələbinin həlli imkanımız xaricin dədir. Nəhayət, Üzeyir Hacıbəyovun “Arşın mal alan” operettasının xaricdə bir qrup fırıldaqçı tərəfindən erməniləşdirilməsi əhvalatı Stalinə çatdırılır. Sən de mə, Stalin hələ 1938ci ildə Azərbaycan incəsənəti ongünlüyündə “Arşın mal alan” tamaşasına baxıb və bu əsərə heyran olub. Hətta Stalin deyib ki, “Arşın mal alan”a inqilabdan əvvəl də baxmışam. Yaxşı xatirim dədir, onda operettanın ürəyəyatan mahnıları Gür cüstanda dildəndilə düşmüşdü. Stalin düşünür ki, okeanın o tayında fəaliyyət göstərən şirkətlərə nəyi isə qadağan etmək bir qədər müşkül məsələdir. Odur ki, öz əsərimizi özümüz kinolaşdırıb dünya ekranları na buraxaq. Qoy bütün kürreyiərzə əyan olsun ki, “Arşın mal alan”ın əsl yaradıcısı kimdir? Belə də edi lir. Böyük Vətən müharibəsinin qanlıqadalı illərində Yüklə 10,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|