158
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
SSRİ Kinematoqrafiya Komitəsinin sədri Bolşakova
göstəriş verilir ki, “Arşın mal alan” filmi yüksək səviy
yədə çəkilib bütün dünya ekranlarında nümayiş etdi
rilsin. Ağır döyüş getdiyi bir dövrdə “Arşın mal alan”
filminin çəkilişi üçün dövlət büdcəsindən beş milyon
manatdan artıq vəsait ayrılır. Əsər 1945ci ildə ekran
lara buraxılır. Beləliklə, mağalyanların, manukyanla
rın iç üzü açılır...
Eduard Çeburdanidze nəfəsini dərib özünü cəm
ləş dirərək:
– Bax, mənim kupe yoldaşım, dediyim haqq söz
lərə görə xaçından imtina etmək istəyən din qarda
şım, – dedi. – Bu cür rüsvayçı faktlar məgər birdir,
beş dir?! Hansını deyim?! Sözümün canı odur ki, adam
eybinə kor olar... Amma sizlər... Erməni faşizmini
darmadağın eləyib, Hitlerin kürəyini yerə qoyan So
vet hökuməti kimi nəhəng bir dövlət üçdörd nəfər
fitnəkar erməninin öhdəsindən gələ bilmirdi. Az qalıb
ki, ayı və ulduzları da öz adınıza çıxıb erməniləş dirə
siniz. Düzünü deyəndə niyə acığınız gəlir?! Deyilən
lərə görə, bəzi erməni cızmaqaraçıları iddia edir ki,
guya Amerikanı ilk dəfə ermənilər kəşf eləyib... Eşi
dəndə bişmiş toyuğun gülməyi gəlir.
Eduard Çeburdanidzenin qaşları çatıldı:
– Məni qınama, dostum, din qardaşım, nə etməli,
xislətim belədir. Düz söz gələndə saxlaya bilmirəm.
Yeri düşəndə deməliyəm. Həmişə də dilimin bəlasını
çəkirəm. Ona görə də rica edirəm, məni bağışla, hör
mətli Andranik Poqosyan! – Eduard Çeburdanid
ze axırıncı kəlmələri kinayə ilə dedi.
Andraniki tər götürmüşdü. O, müsahibinin dediyi
sözlərin təsirindən, rinqdə ağır nokaut alan özündən
müştəbeh boksçunun vəziyyətinə düşdü və ağzını
159
Daş y
ağan gün
açıb Eduarda qarşı narazılığını bildirmək istəyəndə,
kupenin qapısı açıldı. Vaqon bələdçisi başını içəri sa
lıb, tələsik və həm də tələbkar bir səslə:
– Vətəndaşlar! Vətəndaşlar! Şəhərə çatmışıq! Artıq
vağzaldayıq! Hazırlaşın! Hazırlaşın! – deyib qarşı
qar şıya oturmuş sərnişinlərdən cavab gözləmədən
yan kupelərə keçib, eyni sözləri dönədönə təkrar
etməyə başladı.
Andranik nə demək istəyirdisə, sözü ağzında qal
dı. Onlar tələmtələsik yıryığış eləyib ağızucu xuda
hafizləşdilər və birbirinin üzünə baxmadan yumşaq
kupeni tərk etdilər.
* * *
Qatardan düşən əlidolu sərnişinlərin və onları qar
şılamağa gələnlərin səsküyündən ağız deyəni qulaq
eşitmirdi. Andranik insan axınının arasından keçib av
tomaşın dayanacağına tərəf yönəldi. Yan qapıları da
madama olan, mavi rəngli minik maşınının arxasında
dayanan otuzotuz beş yaşlı sürücünün baxışlarından
hiss olunurdu ki, müştəri axtarır və yaxından ötüb
keçənlərə “Hara getmək istəyirsiniz? Maşın boşdur,
buyurun əyləşin, aparım!” – deyə müraciət edirdi. An
dra nik ona yanaşaraq:
– Əyləşmək olar? – soruşdu.
– Buyurun, buyurun, əyləşin, – sürücü onu maşına
dəvət etdi.
Sürücü rus dilində sərbəst danışırdı. Andranik isə
rusca bir neçə söz bilirdi. Ancaq danışılanı azmaz
başa düşürdü. O, sürücünün bazburuduna, təmkinli
davranışına, buğdayı sifətinə, qara qaşgözlərinə
zəndlə nəzər yetirib özözünə düşündü: “Rusa oxşa
mır, gəlmə adamdır, ya erməni olar, ya da azərbay
canlı”. Və öz dilində soruşdu:
160
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
– Ara, hayes, turkes?
– Azərbaycanlıyam, – sürücü ona Azərbaycan
dilində cavab verdi.
– Yaxşı oldu ki, sənin maşınına min dim. Biz bir
torpağın adamıyıq. Mən də Ermənis tandanam. Gorus
rayonunun Kərəvinc kəndindən.
Andranik öz adını, familiyasını olduğu kimi düz
gün deməyə tərəddüd etdi. Qəlbinə qaraltı gəldi ki,
bəlkə bu sürücü vaxtilə Andranikin ordusunun qətlə
yetirdiklərindən birinin nəvəsi, nəticəsi və ya qohum
əqrəbasıdır. Andranik desəm, bu ad ona xoş gəlməz.
Məndən zəhləsi gedər. Ona görə özünü sürücüyə baş
qa cür təqdim etdi.
– Adım Surendir, – dedi. – Suren Ulubabyan.
– Elə mən də o tərəflərdənəm. Tanımamış olmaz
san, Şurnuxu kəndindən. Qabaq Azərbaycana baxır
dı. Sonra Ermənistanın Qafan rayonuna verdilər.
Adım da Fərmandır. – Sürücü cavab verdi. – Çoxdan
Moskvaya gəlmişik, – əlavə etdi. – İyirmi ildir burada
yaşayıram. Taksi şoferi işləyirəm. Pis deyil. Çörək pu
lum çıxır, bəsdir, min bərəkət. Yoldaşım da müəllimə
işləyir. Bir az gec evlənmişik. Uşaqlarımızın ikisi də
körpədir, bağçaya qoyuruq. Düzdür, buralara öyrəş
mişik, ancaq vətənin yerini vermir. Oralardan ötəri
burnumun ucu göynəyir.
– Ara, Pərman, neçə ildir ki, bu müsəlmanlarla
qonşuyuq, onlardan bir pislik görməmişik. Mehriban
dolanırıq. Bu qərib yerdə ki, səni gördüm, şad oldum.
Azərbaycanlıların başına pırlanım. Onlar ki, elə qona
ğı sevirlər, uşaqlarımıza deyirəm ki, yaxşı ki, bu mü
səl manlarla qonşu olmuşuq.
– Mənim də ermənilərə hörmətim var. Bizim taks
motornıy parkda iyirmidən artıq erməni işləyir. Hamı
sıynan dostluq eləyirəm. Xeyirşərimiz birdir. Park da
161
Daş y
ağan gün
azərbaycanlılar da var, ancaq azdır. Mənnən bir yerdə
cəmi altı nəfərik. Böyüyümüz də ermənidir. Muşek
Osipyan. Əsilkökü bizim tərəflərdəndir. Ancaq bura
da doğulubböyüyüb. Təəssübkeş adamdır. Parka təzə
maşın gələndə siyahıya birinci mənim adımı yazır.
Mən də çalışıram, dilim gödək olmasın. Hər ay planı
artıqlamasilə yerinə yetirirəm. Neçə dəfə premiya al
mışam. Maşına da özümünkü kimi baxıram. İşlədiyim
on il ərzində bir dəfə də olsun maşını əzmə mişəm.
Sürücü özü barədə qısa məlumat verəndən sonra
müsahibinə tərəf dönərək:
– Bağışlayın, Suren kirvə, soruşmaq ayıb olmasın,
sizi hara aparmaq lazımdır?
– Pərman kirvə, buralara yaxşı bələdçiliyim yox
dur, hansı qəstinisədə yer tapmaq olar?
– Qəstinisə məsələsi asandır. Məni hər yerdə tanı
yırlar, dostlarım çoxdur. Hansı qəstinisəni deyirsiniz,
aparım.
– “Moskva” qəstinisəsində tanışın var? Bir dəfə
orada qalmışam. Qızımın yataqxanasına yaxındır. Qı
zım burada həkimlik oxuyur, axırıncı kursdadır.
– “Moskva” qəstinsəsində işləyənlərin çoxu məni
tanıyır. Administratorla bir izdaniyada yaşayırıq.
Özünü Suren kimi təqdim edən Andranikin kefi
duruldu və:
– Ara, Pərman, sənin başına pırlanım, – dedi. – Ki,
orada dostuntanışın var, sür “Moskva” qəstinsəsinə.
– Onda əvvəlcə gedək bizə. Evi tanı, uşaqlarla ta
nış ol. Uzun yol gəlmisən, yüngülvarı çayçörəkdən
sonra gedək qəstinisəyə.
Suren:
– Ara, Pərman kirvə, görürəm, yaxşı adamsan, çox
sağ ol, sizə əziyyət olar. Əvvəl qəstinsəyə gedək, son
Dostları ilə paylaş: |