Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov
Yüklə 6,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ətraf Mühit üzrə Milli Monitorinq Departamenti (ƏMMMD) tərəfindən 2014-cü il ərzində görülmüş işlər haqqında məlumat.
(təbii fon daxilində) müşahidə edilir. Gəncə-Qazax zonasında gündəlik radiasiya fonunun göstəriciləri aşağıdakı kimi dəyişir: qışda 6-13 mkR/saat, yazda 8-13 mkR/saat, yayda 8-16 mkR/saat, payızda isə 8-14 mkRVsaat. Göründüyü kimi mövsümlər üzrə bu zonada gündəlik radiasiya fonunun göstəricilərində elə də böyük dəyişikliklər baş venuir. Ümumilikdə isə Gəncə-Qazax zonasında gündəlik radiasiya fonu 6-16 mkR/saat arasında dəyişir və təbii fondan kiçik kənaraçıxmalarla müşahidə olunsa da, bunlar mövsümi xarakter daşıyır. Zaqatala-Şəki, Şamaxı-Quba zonasında dağ süxurlarının fıziki-kimyəvi xüsusiy- yətlərindin asılı olaraq təbii fon digər zonalara nisbətən yüksəkdir. Belə ki, bu zonanın gündəlik radiasiya fon göstəriciləri qış mövsümündə 7-23 mkR/saat, yaz mövsümündə 7-23 mkR/saat, yay mövsümündə 9-23 mkR/saat, payız mövsümündə isə 7-23 mkR/saat olmuşdur. Bu zonada gündəlik radiasiya fonu göstəricilərinin yüksək olmasına baxmayaraq, təbii fon daxilində (7-23 mkR/saat) dəyişir. Mərkəzi Aran zonasmdakı məntəqələrdən daxil olan müşahidə məlumatlarına əsasən bu zonada gündəlik radiasiya fonu mövsümlər üzrə aşağıdakı kimi dəyişir: qışda 6- 16
mkR/saat, yazda 6-17 mkR/saat, yayda 6-17 mkR/saat, payızda isə 6- 17
mkR/saat olmuşdur. Bütün mövsümlərdə bu zonada kiçik amplituda- larda kənaraçıxmalar müşahidə olunur, lakin bunlar mövsümi xarakter daşıyır. Ümumilikdə isə bu zonada gündəlik radiasiya fonu (6-17 mkR/saat) təbii fon daxilində dəyişir. Lənkəran-Astara zonasında gündəlik radiasiya fonu qış mövsümündə 6-17 mkR/saat, yaz mövsümündə 6-18 mkR/saat, yay mövsümündə 6-18 mkR/saat, payız mövsümündə 7- 17 mkR/saat arasında dəyişir. Bu zonada gündəlik radiasiya fonu (6-18 mkR/saat) təbii fon daxilində dəyişir. Təbii fondan cüzi kənaraçıxmalar müşahidə olunsa da, bu mövsümi xarakter daşıyır. Zaqatala-Şəki, Şamaxı-Quba zonasında dağ süxurlarının fıziki-kimyəvi xüsusiyyətlərindən asılı olaraq təbii fon digər zonalara nisbətən yüksəkdir. Atmosfer aerozollarınm ümumi b-radioaktivliyi üzrə müşahidələr ölkənin 11 məntəqəsində (Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Lənkəran, Zaqatala, Şəki, Quba, Naxçıvan, Ağstafa, Ağcabədi və Neft daşlannda) aparılır. Ümumilikdə respublika ərazisində radiasiya səviyyəsi təbii fon daxilində dəyişir
ƏMMMD 2014-cü il ərzində ölkə ərazisində atmosfer havası, yağıntılar, torpaq, səth sulan, o cümlədən ətraf mühitin radioaktiv çirklənməsi üzrə monitorinq fəaliyyətini davam etdirib, antropogen təsirlər nəticəsində ətraf mühitdə gedən proseslərin qiymətləndirilməsi və proqnozlaş- dırılmasmı, həmçinin ətraf mühitin vəziyyətinə dair məlumatlar bazasının yaradılmasını həyata keçirib, operativ və rejim məlumatlarını hazır
layaraq onların yayımlanmasını təmin edib. Atmosfer havasının çirklənməsinin monitorinqi ölkənin 8 iri sənaye şəhərində - Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Mingəçevir, Şirvan, Naxçıvan, Lənkəran və Şəkidə yerləşən 26 müşahidə məntəqəsində həyata keçirilib. Bu şəhərlərdə atmosfer havasının fon tərkibi və hər bir şəhərin spesifik zərərli maddələri üzrə 2014-cü il ərzində 93297 nümunə götümlüb və həmin nümunələr üzərində 18 adda çirkləndirici üzrə 94853 analiz aparılıb. Bakı şəhərində əsas çirkləndiricilərdən toz və fonnaldehidin orta aylıq qatdığı 2,0 dəfə, azot 4-oksidin 1,5 dəfə, hidrogen flüoridin isə 1,8 dəfə YQH-ni (yol verilən qatdıq həddi) keçib. Sumqayıt şəhərində azot 4- oksidin orta aylıq qatdığı 2,25 dəfə, xlorun 2,7 dəfə, hidrogen flüoridin isə 2,2 dəfə YQH-ni keçib. Mingəçevir şəhərində atmosfer havasının tərkibindəki tozun orta aylıq qatdığı 1,3 dəfə, fenolun 1,7 dəfə, Gəncədə hidrogen flüoridin orta aylıq qatdığı 1,2 dəfə, Şirvanda azot 4-oksidin orta aylıq qatdığı isə 1,5 dəfə YQH-ni keçib. Şəki, Naxçıvan və Lənkəran şəhərlərində atmosfer havasının çirklənməsi nonna daxilində olub. Atmosfer yağıntılarının kimyəvi tərkibinin monitorinqi ölkənin 6 bölgəsində - Abşeron yarımadası, Kür-Araz ovalığı. Kiçik Qafqaz, Böyük Qafqazın şimal-şərq, cənub yamacı və Lənkəran zonasında 23 məntəqədə 11 göstərici üzrə (pH, sulfat, nitrat, fosfat, ammonium, xloridlər, kalsium, maqnezium, codluq, elektrik keçiriciliyi və hidrokarbonat ionları) keçirilib. 2014-cü il ərzində götürülmüş 260 yağıntı (yağış, qar) nümunəsi üzərində 2860 kimyəvi analiz aparılıb. Analizlərin nəticələrinə görə yağıntılarda təhlil olunan inqrediyentlərdə hidrokarbonat, xlorid, sulfat, nitrat və kalsium ionlah üstünlük təşkil edib. Səth sularının çirklənməsinin monitorinqi 42 su obyekti üzrə (27 çay, 4 sututarı, 1 liman, 10 göl) 50 müşahidə məntəqəsində keçirilib. Belə ki, bu istiqamətdə detergentlər, neft məhsulları, fenollar, üzvi oksidləşdiricilər, xlor üzvi pestisidlər, ağır metallar, suyun mineral tərkibi üzrə 2014-cü il ərzində götürülmüş 660 su nümunəsi üzərində 13607 analiz aparılıb. Su nümunələri üzərində aparılmış analizlərin nəticələrinə əsasən əksər su obyektlərində bəzi göstəricilər üzrə konsentrasiyalarm YQH-ni keçdiyi məlum olub. Belə ki. Kür çayının Şıxlı-2 məntəqəsində fenollar 3,0 dəfə, Araz çayının Bəhmənli məntəqəsində isə 2,0 dəfə YQH-ni keçib. Su obyektlərində ekstremal və yüksək çirklənmə hallan qeydə alınmayıb. Ölkə ərazisində torpaqların fon tərkibinin, neft məhsulları, pestisidlər və ağır metallarla çirklənməsinin öyrənilməsi məqsədi ilə aparılan monitorinqlər davam etdirilib. 2014-cü il ərzində torpaqların çirklənməsinin monitorinqi zamanı götürülmüş 463 torpaq nümunəsi üzərində 4600 kimyəvi analiz yerinə yetirilib. Bakı, Sumqayıt və Gəncə şəhərlərinin ərazi və ətraf torpaqlarının texnogen (ağır 584 Yüklə 6,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|