Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov
Yüklə 6,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ətraf mühitin qlobal monitorinq sistemi
- Onkoloji və allergik xəstəliklərin, anadangəlmə və irsi patalogiyalarm
- SGM sisteminin informasiya bloku
- Əhalinin yaşayış şəraiti (mühiti): •
- Normativ-məlumat informasiyası: •
sistemlərinin, dəniz fıtoplariktonlanmn, torpaq eroziyalarının, urbanizasiya ərazilərinin, su resuslärının paylanmasının vəziyyəti, atmosferin çirklənməsi haqqında məlumatlar almağa imkan verir. Belə tədqiqatlar zamanı planetin səthinin parlaqlığı ilə torpaqdakı humus və şoranlıq arasında əlaqə müşahidə edilir. Kosmik çəkiliş geobotaniki rayonlaşmaların tədqiqi üzrə geniş imkanlar verir. O, yaşayış sahələri vasitəsilı əhalinin artımını,gece işıqlarının intensivliyi əsasında enerji istehlakml, toz qatları və temperatur anomaliyaları əsasında radio-aktiv parçalanmanı, sututarlarmdakı xlorofilin konsentrasiyasını, meşə yanğınlarının episentrini izləməyə kömək edir. Hazırda beynəlxalq təcrübədə ətraf mühitin monitorinqinin bir neçə sistemi mövcuddur. Ətraf
5 bir-biri ilə əlaqədar olan yarımsistemdən - iqlimin müayinəsi, çirkləndirici maddələrin uzaq məsafəyə apardması, ətraf mühitin, okean və qurunun bərpa olunan resurslarının gigiyenik aspektləri-ibarətdir. Bunlardan başqa, müasir təbiətdən istifadənin və ətraf mühitin mühafizəsinin aktual məsələlərinin öyrənilməsinə istiqamətlənmiş beynəlxalq və milli monitorinq sistemləri də vardır. Son illər, ictimaiyyətin əsas diqqəti müxtəlif ölkələrin iqtisadi həyatının təsirindən əhalinin sağlamlığının əlverişsiz dəyişikliklərə məruz qalmasına yönəldilib. Onkoloji və allergik xəstəliklərin, anadangəlmə və irsi
əlaqələndirilir. Alkoqolizm, narkomaniya və sinir psixoloji səbəblərindən adamların özünə suiqəsd etməsinin sayının get-gedə artması cəmi)^ətdə mürəkkəb sosial-iqtisadi və siyasi problemlərlə əlaqədardır. Ekosistemdə insanın davamlılığını artımıaq üçün idarəetmənin informasiyaya əsaslanan monitorinq sisteminin həyata keçirilməsi lazımdır. Dünyanın regionlarında hazırda mövcud olan mürəkkəb ekoloji və sosial-iqtisadi situasiya xarici mühit amillərinin təsiri ilə əlaqədar olaraq əhalinin sağlamlığının vəziyyəti
tətbiq olunur. SGM sistemi müvafiq olaraq ierarxik struktura malik olmaqla aşağıdakı başlıca subyektlərlə səciyyələnir; -
regional səviyyədə-dövlət sanitar-epidemioloji müşahidələrin aparılması; -
nümayəndəsinin iştirakı ilə monitorinqin aparılması. Monitorinq apanlan zaman aşağıdakı aktual məsələlər həll edilir: -
587 -
əhalinin sağlamlığı ilə əlaqədar olaraq xarici mühit amillərinin təsirinin səbəblərinin aşkar olunması; -
əhalinin sanitar-epidemioloji cəhətdən əlverişli mühitin yaradılması üçün monitorinqin həyata keçirilməsi. Beləliklə, SQGM-in təşkili və inkişaf hər bir ölkədə lokal, regional və qlobal miqyasda əhalinin sağlamlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi aspektində həyata keçirilən ən aktual problem sayılmalıdır. SQGM öz fəaliyyəti üçün insanın və cəmiyyətin xarici ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsinin müxtəlif aspektləri haqqında məlumatların toplanması və qiymətləndirilməsi proseslərinə çox önəmli yer verir. Monitorinq çərçivəsində aşağıdakı müşahidələrin nəticələrinə istinad olunur:
əhalinin sağlamlığı və insanın məskunlaşdığı ərazidə mühitin vəziyyəti, həmçinin bioloji (virus, bakterial, parazitar), kimyəvi, fiziki (səs-küy, vibrasiya, ultrasəs, istilik, ionlaşdırıcı və digər şüalanmalar), sosial (qidalanma, sutəchizatı, məişət, əmək və istirahət şəraiti) və digər amillər haqqında məlumatlar; • təbii ətraf mühitə, o cümlədən atmosfer havasına, yeraltı və yerüstü sulara, torpaq ehtiyatları, antropogen təsirlərin mənbələri, ümumilikdə isə təbiət-iqlim faktlarlarmm mövcud vəziyyəti haqqında məlumatlar;
radiasiyanın vəziyyəti haqqında məlumatlar; • insanın sosial mühiti faktorlarının vəziyyəti barədə məlumatlar; • işçilərin əmək mühafizəsi və şəraiti haqqında məlumatlar; • qidalanmanın strukturu, keyfiyyəti və yeyinti məhsullarının əhalinin sağlamlığı üçün təhlükəsizliyi barədə məlumatlar.
Regional səviyyəli SGM sisteminin informasiya bloku: Əhalinin sağlamlığı: • fiziki inkişafı və funksional vəziyyəti • xəstələnmə • əlillik
• tibbi demoqrafiya Əhalinin yaşayış şəraiti (mühiti): • ərazinin mühiti • qapalı mənzillərin mühiti Sosial-iqtisadi şərait: • iqtisadi kompleks • sosial infrastruktura Normativ-məlumat informasiyası: • məskulaşma məkanının xarakteristikası 588 Yüklə 6,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|