Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov
Yüklə 6,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 11.5.6. Atmosfer havasının və uşaq əhalisinin sağlamlığı haqqında gigiyenik monitorinq sistemi.
- Gigiyenik monitorinq mərkəzi (GMM).
- (şəkil 11.6).
- (ümumitoksik, allergiki, hematoksik, genetik, metabolitik, nevroloji, psixoloji, onkoloji, dermatoloji və s.)
- 11.6 Təbii ətraf mühitin keyfiyyətinə nəzarət və idarəetmə üsulları 11.6.1. Təbii mühitin
Monitoriqnin gedişi zamanı toplanan infonnasiyalar icra edici və qanunvericilik orqanına təqdim olunur. Burada əsas məqsəd ölkənin müxtiəlif bölgələri və ərazilərində əhalinin, ekoloji təhlükəsizliyininin təmin olunması, dövlətin ekoloji siyasətinin optimalllaşdırılması və reilazasiyasından ibarətdir.
Ayn-ayn
regionlarda və ərazilərdə yerləşən şəhərlərdə və digər yaşayış məntəqələrində texnogen tullantıların havaya, torpağa və su ehtiyatlarına neqativ, zərərli təsirlərin arealının gündən-günə genişlənməsi və təhlükəli, əlverişsiz məcra alması ətraf mühitdə baş verən ciddi dəyişikliklərin müşahidə və müayinə edilməsi zərurətini gündəmə gətirir. Ərazilərində texnogen çirkləndirici həddindən çox güclü olduğu böyük şəhərlərdə ətraf mühit amillərində (su, hava, torpaq) ksenobiotiklərin (kənar maddələrin-qnonnada ətraf mühitdə müşahidə edilməyən kimyəvi birləşmələr, məsələn sintetik pestisidlər, kimyəvi çirkləndiriilər-
olduqca potensial zərərli təhlükə mənbəyi sayılır. Həmin şəhərlərdə ekoloji böhran və təhlükələrin ekstremal situasiyalarında əhalinin həyatının və sağlamlığının əlverişli, səmərəli müdafəsini təmin edən sistem çox vacib sayılır. Bu funksiyanı yerinə yetirən ən başlıca alət isə gigiyenik manitorinqin infomıasiya- analitik sistemindən ibarətdir. Bu sistem ətraf mühitin insan sağlamlığına təsirlərini müşahidə edən, qiymətləndirən və proqnozlandıran, ətraf mühitin idarə edilməsini optimallaşdıran və əhalinin ekoloji təhlükəsizliyini təmin edən ən etibarlı bir sistemdir. Həmin monitorinq sisteminə dünya üzrə ən qabaqcıl nümunə və təcrübə kimi Sankt-Peterburq Dövlət Pediatrik Tibb Akademiyasında Çerepovtsa şəhərinin, qara metallurgiya mərkəzi kollektivinin «Ekologiya və insan sağlamlığı uğrunda gigiyenik monitorinqin vasitə və üsulları» adlı hazırladığı monitoriq sistemini göstənnək olar. Bu monitorinq sistemi atmosfer havasının və uşaqların sağlamlığının qorunub saxlanması və mühafizəsi sahəsində olduqca mütərəqqi və səmərəli vasitə sayılır. Gigiyenik monitorinq sistemi atmosfer havasının yerüstü təbəqəsinin və uşaq əhalisinin vəziyyəti barədəki bütün infonnasiyaları toplayan müəssisə və təşkilatları funksional olaraq birləşdirən iki əsas blokdan «Atmosfer
həyata keçirilir və idarə olunur. Bütün lazımi informasiyaların toplanması, çatdırılması, riyazi işlənməsi və analizi
kompyüter texnikası və xüsusi tətbiqi proqramlar paketi vasitəsilə avtomatlaşdırılmış rejimlə həyata keçirilir. Gigiyenik monitorinq mərkəzi (GMM). Dövlət Sanitar Epidemioloji Nəzarət mərkəzində (DSENM) yerləşir, xüsusi hazırlanan məlumat bazasından istifadə olunmaqla daxil olan informasiyaların proqram üzrə analizini və qiymətləndirilməsini aparır
axınının formalaşmasında iştirak edən müəssisə və təşkilatların inzibati əlaqə sxemi (S.V.Alekseyev və b., 2002). Həmin sistemin tətbiqi aşağıdakılara zəmin yaradır: • atmosfer havasına sənaye müəssisələri tərəfindən atılan tullantıların çirkləndirici maddələrin zərərli təsirlərindən əhalinin, xüsusilədə uşaqların mühafizə olunması istiqamətinə yönəldilən idarəedici qərarların qəbul edilməsi;
nəzarət qruppu rayonunda (şəhərdə) uşaqların xəstələnməsi və atmosfer havasının çirklənmə dərəcəsi arasındakı möscvd əlaqəni müəyyən etmək məqsədilə təxirəsalınmaz, təcili və uzunmüddətli müşahidələrin aparılması;
uşaq kollektivlərində profilaktika tədbirlərinin istiqamətinin seçilməsində və müvafiq səmərəli, rasional müalicə işlərinin
aparılmasında mühüm əhmiyyətə malik olan uşaq əhalisinin sağlamlığına ciddi (ümumitoksik, allergiki, hematoksik, genetik, metabolitik, nevroloji, psixoloji, onkoloji, dermatoloji və s.) təsir göstərən antropogen faktorların xaraktreinin düzgün və dəqiq qiymətləndirilməsi; • şəhərin müxtəlif rayonlarında atmosfer havasını çirkləndirən başlıca antropogen mənbələrin kompleks qiymətləndirilməsi;
əlverişsiz və neqativ təsirlər göstərən meteoroloji şəraitin qısamüddətli proqnozunun hazırlanması;
atmosfer havasının və uşaq kontigenrtləri sağlamlığının vəziyyəti üzrə yüksək infonuasiyalar bazası məlumatlarının formalaşması. Ekoloji siyasətin formalaşması, həyata keçirilməsi və özünü doğrultması üçün sosial- gigiyenik monitorinqin düzgün, ardıcıl, mütəmadi və məqsədyönlü istiqamətdə aparılması çox böyük əhəmiyyət kəsb edir və ejcoloji idarəetmənin formaolaşdığmı sübut edir.
hazırda mövcud olan ekoloji situasiya göstərir ki, ekoloji fəlakətlər və kataklizmlər nəticəsində ayrı-ayrı dövlətlərə dəyən iqtisadi zərər və əhalinin sağlamlığı üçün yaranan risksiz bu sahədə bütün planet üçün vahid, daimi və heç bir ziddiyyət təşkil etməyən yanaşma üsullarından istifadə olunması günün ən təxirəsalınmaz, müasir və ən ümdə tələbidir. 1996-cı ildə ABŞ-da ekoloji problemlərin həlli üçün 190 mlrd, dollar pul xərclənib. Güman edilir ki, XXI əsrin sonuna kimi hər ildə bu mbləğ, təxminən 7% artarılacaq. Yer kürəsi ölkələrində ekoloji problemlərin həlli üçün sərf olunan məsrəf ümumilikdə 400 mlrd, dollar təşkil edir. Lakin ətraf mühitin antropogen çirklənməsinin qarşısının alınması üçün bu məbləğ heç də qənaətbəxş deyil. Hazırda əhalinin sağlamlığı və həyat fəaliyyəti üçün riskin azaldılmasının bir neçə yolları mövcuddur. 1970-ci ildən başlayaraq təbiəti mühafizə siyasətinin bir növü kimi əhalininsağlamhğmın qorunması əsas problem olaraq ön plana çəkilmişdir. Ehtimal olunurdu ki, bu müdafiə üsulu təbii ətraf mühitin müxtəlif komponentlərlə çirklənməsinin (çirkləndirici maddələrin xarakteri nəzərə alınmaq şərtilə) nonualaşdınlması hesabına həyata keçirilməlidir. Sabiq SSRİ məkanında 1922-ci ildə ilk dəfə olaraq 3, 1925-ci ildə isə 10 əsas reqlamentləşdirilmiş gigiyenik normativ qəbul edilib, 1940-cı ildə əvvəlcə atmosfer havası, sonralar isə təsərrüfat-içməli su təchizatı, balıqçılıq su hövzələri, torpaqlar və 594 Yüklə 6,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|