Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov
Yüklə 6,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (cədvəl 11.6., 11.7.). Cədvəl 11.6 Müxtəlif təyinatlı suda kimyəvi maddələrin YQH, mqA Kimyəvi
- İnsan üçün YQH Bitkilər üçün YQH Artım həddi (dəfələrlə)
- Ekoloji ^normallaşdırma-mahiyyətcə
yeyinti məhsulları üçün kimyəvi maddəlirin yolverilən qatdıq həddi (YQH) işlənib hazırlandı. Toplanan toksikometrik və normativ materiallar nəinki YQH, eləcə də təsirlərin güman olunan təhlükəsizlik dərəcəsinə (TGTD) keçidin əsasını qoydu. TGTD əsas etibarı ilə heç də YQH-dən geri qalmayaraq, əksinə ondan daha səmərəli məna kəsb edir. YQH və TGTD-nin işlənib hazırlanmış və təsdiq edilmiş mənalar insanın tərəfindən istehsal olunan sintetik kimyəvi maddələrin hamısını tamamitlə əhatə etməməsinə baxmayaraq, ətraf mühitə atılan sənaye və nəqliyyat tullantahrmı əsaslı surətdə əhatə edir. YQH haqqında ən ətraflı tədqiqatlar məşhur rus alimi, toksikoloq N.V.Lazarev (1895-1974) tərəfindən aparılıb. Lakin 1988-ci ildə akademik Q.Y. Sideronko ekoloji yüklərin
irəli sürüb və onun limitləşdirilmiş göstərici hesab olunmasını və ekoloji-gigiyenik normativlər adlandırılmasını təklif edib. İnsan və bitkilər üçün su ehtiyatlarının və atmosfer havasının zərərli kimyəvi maddəlirinin YQH mənaları arasında xeyli fərqlər vardır.
Ammonyak 2,0 0,005 40:1 Anilin
0,1 0,0001 1000:1 Mis
1,0 0,001 1000:1 Sikloheksanol 0,5 0,001 500:1 Sikloheksanon 0,2 0,0005 400:1 Sink
1,0 0,01 100:1 Cədvəl 11.7 Atmosfer havasında insan və bitkilər üçün təhlükəli və zərərli Kimyəvi maddlər İnsan üçün YQH Bitkilər üçün YQH Artım həddi (dəfələrlə) Kükürd oksidləri 0,5 0,02
25:1 Azot oksidləri 0,4 0,02
20:1 Ammonyak 0,2 0,05
4:1 Metanol
1,0 0,2
5:1 Benzol
1,5 0,1
15:1 595 Müasir elmi-tədqiqatların nəticələri sübut edir kı, ekololoji norma- laşdırma zamanı əsasən ekosistemlərdə, eləcə də təbii sularda və torpaqlarda zərərli kimyəvi maddələrin konsentrasiya fonunun artması nəticəsində yaranan dəyişikliklərə xüsusi önəm verilməlidir.
funksiyalarının başlıca qarantı olan ətraf mühitə antropogen təsirlərin reqlamentindən ibarətdir. Hazırda ekoloji- gigiyenik normativlərin elmi cəhətdən əsaslandırılmış surətdə işlənib hazırlanması özünün başlanğıc mərhələsinə yenicə qədəm qoymasına baxmayaraq, su ehtiyatlarının və atmosfer havasının bu sahədə tədqiqedilməsinə dair daha fundamental işlər aparılıb. Ətraf təbii mühitin mühafizəsinin idarə olunmasının marketinq mexanizmi, əsasən, bazar münasibətlərinə əsaslanır. Hazırda idarəetmənin aşağıdakı metodları mövcuddur;
inzibati tənzimləmə-istehsalçı fınnalar üçün uyğun nonnativ standartların və məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsi, təbiətdən istifadə proseslərinə bilavasitə nəzarətin həyata keçirilməsi; • istehsal müəssisələrini təbiətdən istifadəyə sövq edən iqtisadi stimulların tətbiqi;
ekoloji vergilər və çirklənmələrə görə xüsusi ödəmələr sisteminin tətbiqi;
xüsusi təzminat ödəmələrinin tətbiqi. Ekoloji menecment sistemində çirklənmələrə görə vergi və ödəmələrə xüsusi diqqət yetirilir. Onlar dolayı təsir mexanizmi rolu oynayaraq, tullantı və axmtılara, ilkin resursların istifadəsinə, son məhsula və texnologiyaya görə ödəmələr şəklində tətbiq olunur. Ödəmələr nəinki vurulmuş sosial-iqtisadi ziyana, estetik, mənəvi və irsi ziyanlara uyğun olmalı, həm də diğər göstəricilər əsasında müəyyənləşdirilməlidir. Məsələn, təbii
mühitin assimilyasiya potensialının iqtisadi qiymətləndirilməsi əsasında: hər hansı bir ağacın kəsilməsi zamanı onun oduncağının və digər bilavasitə keyfiyyətləri ilə yanaşı, ağacın karbontutma, oksigenvennə, iqlimtəmizləmə, toztutma, torpaqqoruyucu, estetik və s. digər dolayı dəyərlərinin iqtisadi qiymətləri də nəzərə alınmalıdır. Çirklənməyə görə bu tip vergi və ödəmələr sistemi çirkləndirici üçün öz biznes strategiyasını seçərkən geniş azadlıqlar verir. O, fəaliyyətini iki qütb arasında - tullantıların təmizlənmə dərəcəsi və qalıq tullantılarına görə ödəmə əsasında quracaqdır. Əgər təşkilat ətraf təbii mühitin mühafizəsi sahəsinə az vəsait xərcləyərsə, ondan tutulacaq vergini minimuma endinnək üçün tullantıların miqdarını azaltmağa məcburdur. Hesab olunur ki, təşkilat tullantıları elə bir optimal həddə qədər azaldacaq ki, əlavə təmizləmə xərcinə tələb olunan vəsait ödəmə 596 Yüklə 6,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|