Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov

-

 

NH3(mq/l) 

-

 

oksigen

-02

 (mq/

1

) 

Əsas ionlar: 

-

 

xlorid - C1 

-

 

sulfat - SO

42

 

-

 

hidrokarbonat - HCO

3

 

-

 

kalsium - Ca2+, 

-

 

maqnezium - Mg2+,3+ 

-

 

natrium + kalium - (Na++ +K+) 

-

 

ionların cəmi - ei (mq/

1

) 

-

 

ümumi codluq - (mq-ekv/

1

) 

• oksigenin 5 günlük biokimyəvi sərfi 

-OBS

5 

Biogen maddələr: 

-

 

ammonium ionu 

-

 

nitrit ionu 

-

 

nitrat ionu 

-

 

mineral azotun cəmi (mqN/1) 

-

 

fosfatlar 

-

 

ümumi fosforun cəmi (mqF/1) 

-

 

silisium ionu -Si (mq/1) 

-

 

dəmir Fe2+, Fe3+ və ümumi (mq/1) 

Spesifik çirkləndiricilər: 

-

 

neft və neft məhsulları 

-

 

fenollar 

-

 

səthi aktiv sintetik maddələr-SASM (mq/1) 

-

 

davamlı üzvi çirkləndiricilər (mkq/1) 

Ağır metallar(mkq/l): 

-

 

qurğuşun-Pb 

-

 

mis-Cu 

-

 

nikel-Ni 

-

 

vanadium-V 

-

 

stibium-Sb 

-

 

molibden-Mo 

-

 

kobalt-Co 

-

 

alüminium-Al 

-

 

qalay-Sn 

-

 

manqan-Mn 

-

 

titan-Ti 

-

 

bismut-Bi 

-

 

xrom-Cr 

-

 

sink-Zn 

575 

---

-

 

civə-Hg 

-

 

kadmium-Cd 

-

 

ağır metalların cəmi 

2.  Qanunvericilik  və  metodologiya.  Səth  sularının çirklənmədən 

mühafizəsi  istiqamətində  fəaliyyət  «Su  Məcəlləsinin  təsdiq  edilməsi 

haqqında»,  «Hidrometeorologiya  fəaliyyəti  haqqında»  Azərbaycan 

Respublikasının Qanunları və bu qanunların icrası ilə əlaqədar hazırlanmış 

«Ətraf mühit və təbii ehtiyatların monitorinqinin aparılması qaydaları 

haqqında»  Əsasnamə  (Nazirlər  Kabinetinin  1  iyul  2004-cü  il  tarixli,  90 

saylı  qərarı  ilə  təsdiq  edilmişdir)  ilə  həyata  keçirilir.  Ölkəmiz  BMT-nin 

sərhəddən  keçən  su  axınlarının  və  beynəlxalq  göllərin  mühafizəsi  və 

istifadəsi  üzrə  Helsinki  Konvensiyasına  qoşulduqdan  sonra  əsas  tranzit 

çaylarımız olan Kür və Araz çaylarında suyun təmizliyinə nəzarət işlərinin 

dövlət  tərəfindən  beynəlxalq  standartlara  uyğun  qurulması  təmin 

edilmişdir.  Belə  ki,  hər  iki  cayda  BMT-nin  AİK-nm  ixtisaslı  ekspertlər 

qrupu  tərəfindən  hazırlanmış  “Transsərhəd  su  axınları  və  beynəlxalq 

göllərin  monitorinqi  və  qiymətləndirilməsi”  üzrə  rəhbər  prinsiplərə 

əsaslanaraq  operativ  monitorinq  işləri  təşkil  edilib.  Kür  çayının  suyunun 

keyfiyyətinə  nəzarət  edən  müasir  cihaz  və  avadanlıqlarla  təchiz  olunmuş 

Qazax  analitik  tədqiqatlar  laboratoriyası  və  Araz  çayının  suyunun 

keyfiyyətinə  nəzarət  edən  analoji  Beyləqan  analitik  tədqiqatlar 

laboratoriyası 2005-ci ildən fəaliyyət göstərir. Analizlər beynəlxalq ISO və 

QOST standartlarına əsaslanan metodikalar üzrə aparılır. Su obyektlərindən 

nümunələr  götürülərək  ilkin  analizlər  yerinə  yetirildikdən  sonra  əsas 

kimyəvi  analizlərin  aparılması  üçün  Ətraf  Mühitin  Çirklənməsinin 

Monitorinqi 

Mərkəzinin 

müvafiq 

laboratoriyasına 

göndərilir. 

Laboratoriyada 50-dən çox göstərici üzrə ildə 17 minə qədər analiz aparılır. 

Suyun  keyfiyyətini  qiymətləndinnək  məqsədi  ilə  analizlərin  nəticələrinə 

əsasən  (6  komponent  üzrə)  suyun  çirklənmə  indeksi  hesablanır.  Suyun 

təmizlik dərəcəsi 7 balhq şkala üzrə qiymətləndirilir. 

Hidrokimyəvi monitorinq proqramı 

l.Həll olmuş oksigen 

2.Oksigenin 5 günlük 

biokimyəvi sərfi (OBS5) 

3.Oksigenin kimyəvi sərfi 

4.

 

Karbon dioksid, 

Nitrit ionu (N02-) 

5.

 

Nitrat ionu (N03-) 

Analiz metodu (üsulu) 

Konduktometrik Şüşə 

qablar metodu 

Titrimetrik bixromat 

Qrissa-ilosvaya reaktivi ilə 

kolorometrik Natrium 

salisilat vasitəsilə 

kolorometrik 

576 

---

ö.Ammonium ionları (NH4+) 

7.

 

Fosfat ionu (P043-) 

8.

 

Ümumi fosfor 

9.

 

İkivalentli dəmir ionu (Fe2+) 

10.

 

Ümumi dəmir 

ll.Silisium 

12.

 

Maqnezium ionu (Mg2+) 

n.Kalsium ionu (Ca2+) 

14.

 

Hidrokarbonat ionu (HC03-) 

15.

 

Ümumi codluq 

16.Sulfat ionu (S042-) 

IT.Xlorid ionu (C1-) 

18.Mis ionu (Cu2+) 

20.

 

Atom absorbsiya, 

21.

 

Natrium, kalium 

ionları (Na+, K+) 

22.Sintetik səthi aktiv maddələr 

23.

 

Fenollar 

24.

 

Neft və neft məhsullan 

25.

 

Xlorüzvi pestisidlər 

26.

 

Hidrogen göstəricisi 

27.0ksidləşmə - reduksiya 

potensialı 

28.

 

Elektrik keçiriciliyi 

29.

 

Rəng 

30.

 

Qoxu 

31.

 

Şəffaflıq 

32.

 

Asılı bərk hissəciklər 

Kolorimetrik hipoxlorid metod 

Kolorimetrik metodla mavi rəngli 

fosfor-molibden kompleksinin əmələ 

gəlməsi 

Kalium persulfatla yanma. 

Kolorimetrik 

Orto-fenantrolinlə kolorimetrik 

Orto-fenantrolinlə kolorimetrik 

Kolorimetrik metodla sarı rəngli 

silisium-molibden kompleksinin 

əmələ gəlməsi hesablama 

Trilon-B (etilen diamin tetraasetat 

turşusunun 2-li natrium duzu) ilə 

titrimetrik Əks titrləmə 

Xromogen qarası ilə titrimetrik 

təyinat, hesablama Qurğuşun 

duzlarının benzoy turşusunun iştirak 

ilə titrimetrik Argentometrik 

Atom absorbsiya, spektroqrafık 

Atom absorbsiya, spektroqrafık 

spektroqrafık 

Atom absorbsiya 

Alov fotometriyası, hesablama 

Metilen göyü ilə kolorimetrik 

Əsasi reakstraksiya kolorimetrik 

İnfraqırmızı sonluqlu kolon, 

xromotoqrafıya 

Qaz-maye xromotoqrafıya 

Potensiometrik 

Potensiometrik 

Konduktometrik 

Kolorimetrik titrləmə 

Orqanoleptik Şrift 

vasitəsi ilə təyinat 

Çəki metodu 

Alınmış monitorinqin nəticələri əsasında transsərhəd çirklənmələr üzrə on 

gündən bir, ümumi su obyektləri üzrə aylıq vəziyyət təhlil olu- 

577 

---