Fərhad məMMƏdov tahiRƏ allahyarova
Yüklə 3,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 112 Mərkəzi (Think Tank)” yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış etmişdir (!?). Mərkəzin əsas məqsədlərindən biri “eyni zamanda öz maraqlarına effektiv lobbiçilik edir”- kimi müəyyən edilmişdir. Necə deyərlər şərhə ehtiyac yoxdur. 2 Yaxud da şərh etməyə cəhd etsək, “QHT-lər, ictimai birliklər və fondlar haq- qında Qanunun” 2-ci maddəsində göstərilir ki, QHT-lər siyasi hakimiyyət uğrun- da mübarizə aparmır. Bu baxımdan bəzi qurumlar məhz yalnız siyasi məqsədlərlə məşğul olmaq üçün özlərini “beyin mərkəzi, fikir fabriki” adlandırmağı çıxış yolu hesab edirlər. Aparılan araşdırmalar nəticəsində ABM-lərin vətəndaş cəmiyyətindən fərqli cəhətləri sırasında tədqiqatçıların indiyə qədər qeyd etmədiyi 4 cəhət bizim tərəfimizdən müəyyən edilmişdir: 1. Vətəndaş cəmiyyəti yalnız qeyri-dövlət təşkilatı (QHT) ola bilərsə, ABM-lər həm qeyri-dövlət, həm də dövlət təşkilatları ola bilər. Dövlət QHT-lərə vəsait ayırsa da, onlar fəaliyyətlərində siyasi funksiyalara malik deyillər. ABM-lər isə bu funksiyaya malikdirlər. 2. Vətəndaş cəmiyyəti institutu həm yerli, həm də xarici donordan qrant ala bildiyi halda, ABM-lər yalnız milli maraqlara cavab verdiyi halda özəl və ya xarici mənbələrdən maliyyə dəstəyi ala bilirlər. Hər halda dünya təcrübəsi bunu sübut edir. Dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsinin optimal və stra- teji yollarına dair ideyalar yalnız milli maraqlar baxımından, milli məkan və milli siyasi subyektlər üçün prioritet ola bilər. Xarici ölkədən outsor- sinqin (kənardan ekspert və mütəxəissis cəlb edilməklə layihələrin həyata keçirilməsi) tətbiqinin qeyri-mümkünlüyü də bununla bağlıdır. ABM-lər xa- rici ölkələrlə yalnız dövlətin maraqları çərçivəsində birgə layihələr icra edə və bu layihələr çərçivəsində qismən maliyyələşə bilərlər. 3. Vətəndaş cəmiyyəti institutunun fəaliyyəti bütün istiqamətlərdə açıq, şəffaf olduğu halda ABM-lərin qapalı olan, ictimai rəyə açıqlanmayan analitik fəaliyyətləri də olur. Hətta fəaliyyətinin əhəmiyyətli qismi tamamilə qapalı olan BM-lər də var. 4. Vətəndaş cəmiyyəti qurumlarının sosial funksiyası onların məhsulunun əsasən sosial təbəqələrə ünvanlanmasını şərtləndirirsə, BM-lərinin analitik məhsulu bütövlükdə milli elitalara, xüsusilə də siyasi elitaya hesablanmışdır. Azərbaycanda ABM-lərin təkamül dinamikasının izlənilməsindən əldə edilən mühüm qənaətlərdən biri də budur ki, onlar artıq təşkilatlanma və fəaliyyət prinsiplərində dünyada analoji qurumların meyarlarını, standartlarını tətbiq etməyi gündəmə gətirmişlər. Bu proses ilk növbədə son illər dövlətin bu sahəyə həssas siyasətindən və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ya- 2 http://www.tt-ipd.info/think-thank/?lang=az AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 113 nında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının ölkə qarşısında duran məsələlərin həllində fəal mövqe tutmaq və uyğun təşəbbüsləri yaxından dəstəkləmək cəhdlərindən irəli gəlir. Təbii olaraq, bu mütərəqqi meyillərin fo- nunda Azərbaycanda ictimai birliklər sırasında ABM-lərin hüquqi-qanunverici əsaslarının, statusunun hələ də müəyyən edilməməsi prosesləri ləngidən amilə çevrilir. Bu isə siyasi rəhbərliyin həm demokratik dövlət quruculuğunun təkmilləşməsi, həm də innovasiyalı cəmiyyətə keçid məsələlərinin həlli kimi irəli sürdüyü vəzifələrə adekvat deyil. “QHT sektorunun daha da güclənməsi, daha çox layihələrə imza atması üçün həm də hüquqi baza təkmilləşməlidir. Bu sektorun davamlı inkişafının vacibliyini nəzərə alaraq, Şura “QHT standartları” adlı sənəd hazırlamışdır. Bu sənədin mahiyyəti on- dan ibarətdir ki, bu gün bir təsisçisi olan və ofisi olmayan təşkilat da özünü QHT sayır, böyük ofis və maddi bazaya malik olan təşkilat da. Qanunla onların fəaliyyəti bərabərdir. Bu gün oturuşmuş təşkilatların seçilməsi məsələsi gündəmə gəlib. Bu sənədə görə, standartlar müəyyən olunacaq və QHT-lərə sertifikat veriləcək. Bu ser- tifikata sahib olan təşkilatlar isə daha böyük layihələr həyata keçirəcəklər. Bu tip məsələlər isə, təbii ki, hüquqi bazaya malik olmalıdır”. 3 Təbii olaraq, bu proseslər sadəcə mərkəzlərin adına “araşdırma”, yaxud “be- yin mərkəzi” sözünü əlavə etməkə məhdudlaşmayıb, əslində ölkədə gedən ciddi və mütərəqqi islahatların nəticəsidir. Bununla belə qeyd edilməlidir ki, mətbuatda bəzən beyin mərkəzləri ilə bağlı məlumatlar verilsə də görülən işlər və real fəaliyyət sezilmir. Məsələn, Azərbaycanda gənclər şəbəkəsi və German Marşall Fondu tərəfindən «E-think-tank» («Ekspert») layihəsinin həyata keçirilməsi haqda da mətbuatda məlumatlar verilir. Bu layihələrdə qarşıya “nəhəng” məqsədlərin: “dövlət idarəçiliyi və insan kapitalı, sosial dövlət, azad bazar iqtisadiyyatı, gənclər siyasəti, insan haqları, ətraf mühit, hökumətin səmərəliliyini artırmaq, qərar qəbulunda ekspertlərin rolu, Azərbaycanda şəxsi həyatın toxunulmazlığı və ifadə azadlığı arasında tarazlaşdırılmış siyasətin yaradılması, regionlarda gənclərin ictimai fəallığının artırılması, Azərbaycanda yerli özünüidarənin optimal təşkili və s.- qoyulduğu vurğulansa da ortada konkret nəticələr və ya analitik məhsul görünmür. Son illər Azərbaycanda ABM-nin yaranmasında xarici amillər də fəallıq nüma- yiş etdirməyə başlamışdır. Belə ki, Açıq Cəmiyyət İnstitutu Yardım Fondu (ACİ- YF) qurumu tərəfindən siyasət tədqiqatları və monitorinqin aparılması, hökümətin hesabatlılığının artırılması və vətəndaşların maraqlarının vəkilliyi üzrə fəaliyyət 3 http://www. qhtxeber.az/ news/a-14015.html/ F.Qurbanov. “ QHT sektorunun inkişafında dövlət qədər özəl şirkətlər də maraqlı olmalıdır. Yüklə 3,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|