Fərhad məMMƏdov tahiRƏ allahyarova

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
129
Üçüncüsü,  məhsulu  bu  və  ya  digər  siyasi  qrupa  (siyasi  partiya,  blok  və  ya 
birlik) satmaq. Bunu əsasən seçkilər və PR-lə məşğul olan “beyin mərkəzləri” 
həyata keçirirlər. 
ABM-lərin meyarlarından biri də müxtəlif təşkilatların özünü “beyin mərkəzi” 
kimi identikləşdirmək, fəaliyyətini onun timsalında qurmaq arzusu, seçimidir. 
 
3.8. Azərbaycanda dövlət yönlü, universitetlərin və partiyaların 
nəzdində fəaliyyət göstərən Araşdırma və Beyin Mərkəzləri 
Qeyd  etdiyimiz  kimi,  ölkəmizdə  tədqiqat  və  təhlil  xarakterli  apaşdırmalar 
aparan dövlətyönlü strukturlar uzun tarixə malikdir. Analoji qurumlar da praktiki 
olaraq Avropada “fikir fabrikləri”nin siyasətin müstəqil subyektinə çevrilməsi ilə 
eyni vaxtda (XX əsrin 50 – 60-cı illərində)  yaranmağa başlamışdı.      
Müstəqillik  illərində  dövlət  və  hökumət  orqanları  yanında  geniş  şəkildə, 
demək olar ki, istisna olmadan analitik-məsləhət strukturları yaradılmışdır.  Ana-
litik məhsulların istifadəsi, ekspert müzakirələrinin keçirilməsi, qərarların alter-
nativ  həll  variantlarının  təhlili  ənənəsi  və  mədəniyyəti  formalaşmaqdadır.  Eyni 
zamanda, onların sırasında yalnız de-yure deyil, həm də de-fakto olaraq  fəaliyyət 
göstərənlər fərqləndirilməlidir.  
Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyinin Təhlil və Strateji 
Araşdırmalar İdarəsi  (XİN TSAİ) 
Müstəqil Azərbaycan  Respublikasının  Xarici  İşlər  Nazirliyinin  strukturunda  
fəaliyyət göstərən Təhlil və Strateji Araşdırmalar İdarəsi  mühüm  qurumlardan 
biridir.  İdarənin  rəisi  Elman Ağayevdir.  Rəsmi  internet səhifəsi:  http://mfa.gov.
az/index.php-dir. Xarici İşlər Nazirliyinin Təhlil və Strateji Araşdırmalar İdarəsi 
(XİN TSAİ) -nin fəaliyyətinin  təşkilati-hüquqi və texnoloji əsasları, maliyyələşmə 
və kadr siyasəti bir sıra ənənəvi başa düşülən analitik strukturların fəaliyyətindən 
fərqlənir. XİN TSAİ  tərkibində olduğu  qurumun nəzdində fəaliyyət göstərdiyi üçün
öz funksiyasını «Xarici İşlər nazirliyi haqqında Qaydalar», Nazirliyin fəaliyyətini 
tənzimləyən    digər:  normativ-hüquqi    sənədlər,  rəhbərliyin  sərəncamları  və 

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
130
təlimatları əsasında həyata keçirir.
  İdarənin kadrlar  korpusu ilə təminatı, ştat  cədvəli məsələləri, büdcə vəsaiti 
ilə  təmin  olunması  və  maddi-texniki  təchizatı  məsələləri  də  XİN  rəhbərliyinn 
səlahiyyəti  çərçivəsindədir.  XİN  TSAİ  öz  işini  rəhbərlik  tərəfindən  müəyyən 
edilən ümumi və xüsusi  vəzifələr çərçivəsində  qurmaqla, müvafiq olaraq, yerinə 
yetirilmiş fəaliyyətin nəticələri haqda  rəhbərliyə mütəmadi olaraq hesabat verir.  
XİN TSAİ tərəfindən hazırlanan  analitik məhsul «açıq» və «qapalı» olmaqla 
müxtəlif  təyinata  malikdir.  Belə  ki,  «qapalı»  məzmunlu  materiallar    XİN-nin  
mərkəzi  aparatının  və  ona  tabe  olan,  xaricdə  fəaliyyət  göstərən  müəssisələrin, 
eləcə də, Azərbaycan Respublikasının  digər dövlət strukturlarının və idarələrinin  
xidməti istifadəsinə təqdim edilir.
İctimaiyyət üçün «açıq» olan analitik  məhsul və kütləvi  istifadə üçün nəzərdə 
tutulmuşdur.  Bununla    belə  həmin  materialların  ictimaiyyətə    təqdimatı  da 
Nazirliyin müvafiq  insatansiyaların ilə razılaşdırılır və təsdiq edilir.  XİN TSAİ-
nin  fəaliyyətində    ictimai    istifadə  üçün  nəzərdə  tutulan  materiallara:  XİN-nin  
«Diplomatiya aləmi» (World Of Diplomacy) elmi-analitik jurnalı, informasiya-
analitik bülleteni, ilin yekunlarına dair  pres-relizlər,  müxtəlif mövzuda keçrilən 
forumlar üçün  məruzələr və təqdimatlar. eləcə də digər informasiya xarakterli 
nəşrlər aiddir.   
Azərbaycan  Respublikasının    Xarici  İşlər  Nazirliyinin  Təhlil  və  Strateji 
Araşdırmalar  İdarəsi    həm  ölkədə,  həm  də  xaricdə  mövcud  olan  həm  dövlət, 
həm  də  qeyri-dövlət  yönlü  araşdırma  mərkəzləri  ilə,  təşkilatlarla,  institut  və 
fondlarla qarşılıqlı əməkdaşlıq münasibətləri qurmuşdur. Bu əməkdaşlıq müxtəlif  
formalarda-  qarşılıqlı  məlumat  mübadiləsinin,  ortaq  tədbirlərin,  konfrans  və 
dəyirmi  masaların  təşkilində,  «Diplomatiya  aləmi»  elmi-analitik  jurnalında  
məqalələrin nəşr edilməsində öz əksini tapır.
Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyinin 
Baş Təşkilat-İnspeksiya İdarəsi
   
  Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Təşkilat-İnspeksiya 
İdarəsi  6 iyun 2001-ci il-də yaradılmışdır. Rəhbəri Daxili Işlər Nazirinin müavini, 

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
131
polis general-mayoru Fazil Quliyevdir. 
Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  30.06.2011-ci  il    tarixli  Fərmanı 
ilə   «Azərbaycan Respublikasının Daxili Işlər Nazirliyi haqqında Əsasnamə»si 
təsdiq edilmişdir. Əsasnamənin 3.1.2-ci bəndinə əsasən Daxili Işlər Nazirliyinə 
cinayətkarlığın vəziyyətinin təhlili, kriminogen durumun operativ və uzunmüddətli 
proqnozlarının hazırlanması və bu əsasda müvafiq dövlət hakimiyyəti orqanlarına 
ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsi, cinayətkarlıqla mübarizənin səmərəliliyinin 
artırılması və səlahiyyətlərinə aid olan digər məsələlər barədə təkliflərin verilməsi 
vəzifəsi həvalə edilmişdir.
Bu istiqamətdə Nazirliyin xidmətlərinin, daxili işlər orqanlarının fəaliyyətinin 
əlaqələndirilməsi (Mərkəz kimi) Baş Təşkilat-Inspeksiya Idarəsi tərəfindən həyata 
keçirilir. Təşkilati-analitik iş və planlaşdırma funksiyaları Nazirliyin aparatında və 
ərazi polis orqanlarında eyni adlı qurumlara həvalə edilmişdir.  
Baş  Təşkilat-Inspeksiya  Idarəsinin:  Analitik  iş  şöbəsi,  Inspeksiya,Nəzarət-
əlaqələndirmə şöbəsi, Ştat xidməti, Metodiki bölmə- şöbələri mövcuddur.   
Baş Təşkilat-Inspeksiya Idarəsinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır:  
-    respublikada,  onun  ayrı-ayrı  bölgələrində,  daxili  işlər  orqanlarının  xidmət 
istiqamətləri və sahələrində əməliyyat şəraitinin  kompleks təhlili, fəaliyyətin 
səmərəliliyinin artırılması üzrə təkliflərin hazırlanması; 
-    idarəçilik mexanizminin təkmilləşdirilməsi, nazirliyin aparatının xidmətlərinin 
tabelikdəki orqan və hissələrə təsirinin yüksəldilməsi üzrə görülən tədbirlərin 
təşkilati təminatı. Daxili işlər orqanlarının fəaliyyətində qabaqcıl təcrübənin 
öyrənilməsi və yayılması; 
-    kompleks  tədbirlərin  hazırlanması  və  icrasının  təşkili,  nazirliyin 
xidmətlərinin, hüquq-mühafizə fəaliyyətinin əsas yönümlərində hərəkətlərinin 
əlaqələndirilməsi; 
-   Nazirliyin  aparatının  xidmətlərində,  daxili  işlər  orqanlarında  kompleks, 
inspektor,
nəzarət və məqsədli yoxlamaların keçirilməsi, əməli köməkliklər göstərilməsi, 
həvalə olunmuş vəzifə və funksiyaların faktiki icrasına nəzarət edilməsi. Bununla 
əlaqədar  əməliyyat-xidməti  fəaliyyətin  bütün  sahələri  üzrə  müvafiq  sənəd  və 
materialların tələb olunması və öyrənilməsi;   
-    Azərbaycan  Respublikasında  əməliyyat  şəraiti  (fövqəladə  hadisələr,  ağır 
cinayətlər və s.) haqqında məlumatların toplanmasının təşkili, onların təhlili, 
bunun əsasında Nazirin idarəçilik qərarlarının hazırlanması və onların icrasına 
nəzarət; 
-    Daxili  Işlər  Nazirliyi  sistemində  strukturun  təkmilləşdirilməsi  və  inkişaf 
etdirilməsi  üzrə  təkliflərin  işlənib  hazırlanması.  Təşkilati-ştat  fəaliyyətinin 

---