AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
124
rasiya etmək və rəqabətədavamlı mövqe tutmaq, analitikanın keyfiyyətini
yüksəltmək və s.
daxildir;
7. Kadr resursu, təşkilati resurslar və intellektual resurslar kimi ciddi məsələlərin
müəyyən edilməsi;
8. ABM-lərin kəmiyyət mərhələsindən keyfiyyət mərhələsinə keçməsi, analitik
məhsul bazarında “tələb və təklif” probleminin müəyyən edilməsi, dünyada
rəqabətə- davamlılığının
təşkil edilməsi;
Hələlik isə ölkə miqyasında mövcud olan analitik ABM-ləri üçün kəmiyyət ba-
xımından rəqabət mühiti mövcud olsa da, sağlam rəqabətin aparılması müşahidə
edilmir. Yerli ABM-lərin fəaliyyətinin dəyərləndirilməsi üçün keyfiyyət meyarla-
rına gəldikdə isə, şərti olaraq beş ballıq sistemlə (1-ən aşağı bal; 5 - ən yuxarı bal)
bunları göstərmək olar:
• İnformasiya texnologiyaları ilə işin aparılması və internet məkanında fəallıq -
3 bal;
• Elmlərarası problemlər üzrə tədqiqatların aparılması - 3 bal;
• Tədqiqatların nəzəri-metodoloji əsaslarına riayət edilməsi - 3 bal;
• Dünya siyasi elminin əsas tədqiqat metodlarına və istiqamətlərinə bələd olmaq
- 2 bal;
• Kreativ işləmək qabiliyyəti - 2 bal;
• Təhlillərdə nəzəri və tətbiqi politologiyanı birləşdirə bilmək baçarığı-2 bal;
• Yeni tədqiqat sahələrinin formalaşdırılması - 2 bal.
Bu səbəblərin mövcudluğu yalnız subyektiv olmayıb, həm də obyektiv köklərə
bağlıdır. Siyasi elmin yaşının bir neçə əsr olduğu inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə
yerli politoloji araşdırma ənənəsi, məktəb və mütəxəssislərin mövcud vəziyyəti ölkənin
digər sahələrində müşahidə edilən yüksəliş templəri ilə ayaqlaşa bilmir. Bəzi ekspert
sorğuları da göstərir ki, bu sahədə inkişaf bir sıra problemlərin həlli ilə bağlıdır.
Həmin amillərə aşağıdakılar daxildir:
nəzəri-metodoloji bazanın zəifliyi;
problemlərə
səthi yanaşma;
analitik strukturların kadr korpusunun tərkibinin kifayət qədər səriştəli olma-
ması;
analitik məhsula tələbin olmaması;
elmi yeniliklərin və kreativliyin olmaması;
siyasi təhlil və politologiya sahəsində davamlı ənənə və elmi məktəblərin ol-
maması;
siyasi təhsilin tədrisinin yeni tətbiq edilməsi, tədrisin analitik bazarın forma-
laşmasından özünütəcrid etməsi;
ixtisaslı
mütəxəssis, peşəkar politoloqların çatışmazlığı;
AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
126
Milli məkanda ABM-ləri klassik (Amerkada tətbiq edilən) təsnifatla aşağıdakı
kimi sistemləşdirmək olar:
1. dövlət strukturlarında fəaliyyət
göstərən analitik qurumlar;
2. qeyri-dövlət ictimai siyasət institutları;
3 akademik və universitet əsaslı tədqiqat institutları.
Bir neçə azsaylı partiyayönlü mərkəzin analitik qurumları özlərini bu
mərkəzlərlə identikləşdirmədiyi və fəallığı hiss olunmadığı üçün təsnifatda yer
almamışdır.
Eyni zamanda bu mərkəzlərin özlərini də:
1. məqsədyönlü (özlərini BM adlandıran və BM ilə identikləşdirən) strateji
mərkəzlər;
2. araşdırma layihələrini həyata keçirən BM-lər;
3. intellektual birliklər - kimi qruplaşdırmaq olar.
Birinci qrupa aid olanlar öz profillərini konkret olaraq bildikləri üçün müxəlif
layihələrin təşəbbüskarları və sosial inkişafın mərkəzləri kimi çıxış edirlər. Məhz
buna və peşəkarlığına görə onların ciddi maliyyə problemləri yoxdur. Fəaliyyət
istiqamətləri isə açıq şəkildə ifadə edilmiş sosial-iqtisadi yöndür.
Araşdırma layihələrini həyata keçirən BM-lər aydın strateji məqsədlərə ma-
lik deyil və əsasən, qrant və sifarişlərlə işləyirlər. Belə mərkəzlər xarici maliyyə
manipulyasiyasından etibarlı müdafiə olunmayıb. Eyni zamanda, müsbət cəhətəri
odur ki, müxtəlif sosial problemlərin həllində təcrübə və texnologiyaya, həmçinin
başqaları ilə müqayisədə geniş resurs bazasına malikdirlər.
Burada dünya təcrübəsini nəzərə alaraq, miqyas və səviyyə göstəricisi də
nəzərə alınmaqla müxtəlif təsnifat meyarları tətbiq edilə bilər. Məsələn, BM-ləri
fəaliyyət dairəsinə görə belə qruplaşdırmaq olar:
1. ümummilli səviyyəli siyasi qərarların
həllinə yönümlü;
2. yerli və regional miqyaslı problemlərin tədqiqi ilə məşğul olan;
3. daxili və ya xarici siyasəti tədqiq edən.
Eyni zamanda, tədricən klassik ənənə və təcrübənin mənimsənilməsi və
yeniləşməsi baş verir. İkinci kateqoriyaya aid olan ölkədəki ixtisaslaşmış akade-
mik tədqiqat institutları tam şəkildə siyasi tədqiqatlarla məşğul olmurlar. Onlar
öz tədqiqatlarını nadir hallarda praktiki reallaşdırmağa çalışırlar. Birinci kateqo-
riyaya aid olan məsləkdaşlarından fərqli olaraq bu institutlar akademik statusları
ilə əlaqədar hakimiyyətə çox az təsir göstərmək imkanına malikdirlər. Akademik
institutların apardığı tədqiqatlar, əsasən, nəzəri və uzunmüddətli xüsusiyyətə ma-
likdir. Onların təqdim etdikləri məhsullar birbaşa praktiki əhəmiyyətə malik olma-
dığından dövlət strukturlarının operativ fəaliyyətlərində istifadə edilməsinə mane
olur. Üçüncü kateqoriyaya aid olan BM-lər universitetlərlə bağlıdır Bu qurumlar