Hacı Nərimanoğlu turan aşiqləri
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- "Qafqaz İslam Ordusunun Komandanı Səadətli Nuru Paşa cənablarına! Komandanlığınız altındakı cəsur Türk əsgərimiz
- “Bakısız Azərbaycan-başsız bədəndir...Bakı, Türklüyün şahbarı üzərində olan, sönməz atəşlərlə yanan bir əməl məşəlidir.”, “1918-ci mayın 28-də Azərbaycanın
- "Paşam, 1918-ci ildə siz bizi mütləq bir ölümdən qurtardınız!"
- Bu vaxta qədər türklərə məhəbbət bəsləyən münəvvər gənclərlə Osmanlı qardaşlarımız arasında olan əlaqələrə rus çinovniklərinin qapısında baş
- “Erməniləri türklərə qarşı təhrik edən rus idarəsinin yüksək vəzifəli məmurları aradan götürüləcəkdi. Bu, “Difai” Partiyasının qərarı idi...”
- “Azərbaycanın istiqlalını qurduq, ancaq saxlaya bilmədik. Əbədi düşmənimiz olan ruslar güc ilə vətənimizi işğal etdilər və
Osmanlı Azərbaycanda çox böyük zəfər qazandı. Türkiyə Qafqazlarda ikinci türk-müsəlman dövlətinin yaradılmasında çox maraqlıydı, həm də Orta Asiyadakı türk qövmünə ulaşmaq üçün bu çox gərəkli idi. Bir unudulmaz müqəddəs məqam da onda idi ki, Bakının azad olunması mübarək bir günə - Qurban bayramına təsadüf etmişdi. Bəli, Bakının işğaldan azad edilməsi üçün tökülən qanlar Azərbaycan və Anadolu Türkünün müştərək tarixinə şərəfli əbədi qardaşlıq səhifəsi olaraq yazılıb. Və onu nə siyasətçilərin nadanlığı, nə insanların cəhaləti, nə də düşmənlərin məkri unutdura bilər. Azərbaycanın hər bir ləyaqətli ovladı Azərbaycan Cümhuriyyətinin baş naziri Fətəlixan Xoylunun 1918-ci il 19 sentyabr tarixli müraciətinə imza atmağa hazırdırlar: "Qafqaz İslam Ordusunun Komandanı Səadətli Nuru Paşa cənablarına! Komandanlığınız altındakı cəsur Türk əsgərimiz tərəfindən Azərbaycanın paytaxtı olan Bakının düşməndən təmizlənməsi münasibəti ilə millətim şəxsinizə və dünyanın ən cəsur və soylu əsgəri olan Türkün oğullarına minnətdar olduğunu ərz etməklə iftixar duyuram". Ondan sonrakı baş nazir və təhsil naziri Nəsib bəy Yusifbəyli də həmin fikri təkrar edir: “...üç kəlmədən ibarət bu cümləni Azərbaycan durduqca hər bir azərbaycanlı türk qəlbində yaşadacaq və təkrar edəcəkdir: Millət Sizə minnətdardır.” Gəlin unutmayaq: Osmanlı Ordusunun şücaəti, general-leytenant Nuru Paşanın yüksək döyüş qabiliyyəti və sərkərdəlik bacarığı olmasaydı, yəqin ki, neft Bakısı indi Rusiyanın bir quberniyası idi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə bunu bilərək yazırdı: “Bakısız Azərbaycan-başsız bədəndir...Bakı, Türklüyün şahbarı üzərində olan, sönməz atəşlərlə yanan bir əməl məşəlidir.”, “1918-ci mayın 28-də Azərbaycanın istiqlalını sözlə elan etdiksə, sentyabrın 15-də biz onu əməllə həyata keçirdik.” "Ey türk xalqı!…Azərbaycan istiqlalını bir dəfə qurdun, bir daha da qurmaq bacarığına maliksən!" Əli bəy Hüseynzadə yazır: "1918-də Azərbaycanı xilas etməklə Anadolu həm də özünü xilas etmiş oldu!". Bu isə Azərbaycan Xalq Komissarları Sovetinin sədri N.Nərimanovun 23 mart 1921-ci il tarixdə Atatürkə yazdığı məktubundandır: "Paşam, 1918-ci ildə siz bizi mütləq bir ölümdən qurtardınız!" Bu sözləri yazan N.Nərimanov yəqin ondan da xəbərdar olmamış deyildi ki, Rusiya və dünya kommunist bolşeviklərinin rəhbəri Lenin Bakı Sovetinin başçısı Şaumyana məxfi teleqramla təlimat vermişdi ki, əgər Bakı rus bolşeviklərinin əlindən çıxıb Türk qoşunlarının əlinə keçərsə, onda Bakının bütün müsəlman əhalisi ilə birlikdə tamamilə məhv olmaq planını hazırla. Şaumyanın cavabı da özünü çox ləngitməmişdi: "Bakının məhv olmaq planı hazırdır." AXC parlamentinin üzvü Rəhim bəy Vəkilov yazırdı: “Bu vaxta qədər türklərə məhəbbət bəsləyən münəvvər gənclərlə Osmanlı qardaşlarımız arasında olan əlaqələrə rus çinovniklərinin qapısında baş əyən qara qəlbli, xəbis adamlar daima mane olmuşlar”. Hüseyn Baykara “Azərbaycan İstiqlal mübarizəsi tarixi” kitabında yazır:: “Erməniləri türklərə qarşı təhrik edən rus idarəsinin yüksək vəzifəli məmurları aradan götürüləcəkdi. Bu, “Difai” Partiyasının qərarı idi...” “Difai” belə də etmişdi, xeyli xainə layiq olduğu cəzanı verdi və az sonra rusların buyruğu ilə ermənilər “Difai” liderləri ilə əlaqəyə girib, düşmənçiliyə son verdiklərini bildirdilər. Savaşda açıq ya gizlin fərqi yoxdur, qana qanla cavab verməlisən, əks halda uduzmağa, məğlubiyyətə məhkumsan. Cümhuriyyətimizin qurucularından olan baş nazir Nəsib bəy Yusifbəyli demişdi: “Azərbaycanın istiqlalını qurduq, ancaq saxlaya bilmədik. Əbədi düşmənimiz olan ruslar güc ilə vətənimizi işğal etdilər və istiqlalımıza son qoydular. Müqəddəs ölkəmiz rusların istilası altına keçdi”. Elə bil bu gün üçün deyilib bu sözlər-dövlət müstəqilliyimizin yenidən bərpasının 20-ci ilində də Rusiya hələ də qara əllərini Azərbaycandan çəkmir. Bunu da unutmayaq: Türk qoşunları Bakıya Güney Azərbaycanın ermənilərin bir gündə 10 min günahsız adamı tarixdə misli görünməmiş amansızlıqla qırdıqları Urmiya, Xoy, Təbrizi ingilis işğalçılarından tamam təmizləyib gəlmişdi! Dağıstan müsəlmanlarının çağırışları ilə 13 oktyabr 1918-ci ildə Qafqaz İslam Ordusu Komandanı Nuru Paşa, Quzey Qafqaz Cümhuriyyəti Ordusu Komandanı Yusuf İzzət Paşa və Quzey Qafqaz Cümhurbaşqanı Abdülməcid Çermoy Dərbənddə bir araya gəlib şəhərin bürclərinə Quzey Qafqaz Cümhuriyyətinin yeddi ulduzlu bayrağını ucaltdılar. Türk əsgəri Bakıdan sonra həm də Dərbəndi azad edərək Qafqazda rus işğalına qarşı ən böyük mücadiləni vermiş Şeyx Şamilin də arzu-istəyini yerinə yetirmiş oldular. Bakıda, Təbrizdə, Dərbənddə Türkə yenilən həm də bir ovuc ermənini silahlandırıb qızışdırıb əliyalın müsəlman türk əhalisinin üstünə saldıran Rusiya, Böyük Britaniya, Avtraliya, Kanada, Yeni Zelandiya... idi. Xislətində həmişə xainlik, məkr gizlənən erməni tarix boyu rus, ingilis, fransızın əlində alət, zopa olub-həm özlərinə, həm də Türkə saysız bəlalar gətiriblər. Osmanlı ordusunun Qafqazda başladığı möhtəşəm hərbi, siyasi, milli dövlət quruculuğu işlərini İstanbuldan gələn acı bir xəbər bütün planları ilə birlikdə alt-üst etdi: Qafqaz İslam Ordusu “Devlet-i Aliyə”nin imzaladığı “Mondros Mütarekesi” nin tələbi ilə geri çağırıldı. Qəhrəman Nuru Paşa bir müddət daha Qarabağda qalıb rus qırmızı bolşevik ordusuna qarşı üsyanlar təşkil etdi, lakin sonucda çarəsizcəsinə Anadoluya döndü. Geridə əziz xatirələri əbədi olaraq yaddaşlarda qaldı. Qafqaz müsəlmanları hər zaman bir qurtuluş simvolu olan Nuru Paşanı və əlbəttə, bu Qurtuluşun ideya rəhbəri olan Ənvər Paşanı rəhmətlə anmaqda davam edəcəklər. Məhəbbət qarşılıqlı olanda əsil xoşbəxtlik və səadətə apara bilir. Azərbaycanın başbilənləri nə qədər ağır günlərdə olsa da, həmin dövrlərdə ölüm-qalam savaşı aparan Osmanlıya, Anadoluya öz əsgəri və maddi yardım əlini uzatmışdı. Zəngəzur qartalı Sultan bəy Sultanov və qardaşı-AXC-nin ilk hərbi naziri Xosrov bəyin təşəbbüsü ilə bir süvari dəstəsi düzəldilərək Laçın, Zəngəzur, Naxçıvan dağlarından keçməklə Qarsa yola salınmışdı. Hacı Zeynalabdin Tağıyev o illərdə Türkiyənin nicatı bizim nicatımızdır, məhvi bizim məhvimizdir, düşüncəsi ilə Anadoluya yardım üçün "Qardaşlıq köməyi" adlı bir yardım kampaniyası başlatmış, çox gərəkli, sanballı yardım düzənləmişdi. Və bir də heyf ki, bizim övladlarımız məktəblərdə, dərsliklərimizdə Hüseyn Cavidin "Türk əsirləri", Salman Mümtazın "Ənvəriyyə", "Öyün, millət", Ümmügülsümün “Yolunu gözlədim”, Məhəmməd Hadinin "Şüheda- yı hürriyetimizin ervahına ithaf", "Kahraman türk askerlerine", Əhməd Cavadın "Şəhidlərə", Nazim Hikmətin "Şəhidlər" və sair kimi şeirlərindən, tariximizin qanlı-qadalı səhifələrindən xəbərsiz, içlərində türk sevgisi olmadan böyüyürlər. “Nuru Paşa” adı Bakıdakı Türkiyə səfirliyinin binasındakı salonda əbədiləşib hələ ki. Və həmin 15 Sentyabr günü milli bayramlarımız sırasında öz layiqli yerini tutmayıb hələ. Və bir də Bakıda hələ də Ənvər Paşanın, Nuru Paşanın adına bir küçə, xiyaban, abidə yoxdur, təəssüflər... Türk Şəhidlərinə Xalq Məhəbbətinin İfadəsi Azadlıq! Öylə nazlı afət ki, qan tökülməyincə üzə gülməz o işvəkar! Hüseyn Cavid Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|