Hacı Nərimanoğlu turan aşiqləri
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
Qafqaz Universiteti, Türk Dili və Ədəbiyyatı Kafedrasının müəllimi Erdal Karamanın “Azərbaycanda Bir Türk Məzarı” adlı məqaləsindən bir hissəni burada həm Türk Mehmetciyinin, Türk Şəhidinin, həm də Nuru Paşanın obrazı, Azərbaycan sevgisi olduğu üçün bu başlıq altında verməyi borc və gərəki sayıram. Sadə, təbii, təsirli olmaqla yanaşı, həm də real tarixi fakta söykənən mənbələrdən olduğu üçün (forum.azeri.net/azerbaycanda-bir-turk-mezari). “Türk ordusu, Bakı və digər bölgələrdəki döyüşlərdə yüzlərlə şəhid verdi. Bu cəbhələrdən birisi də Şamaxıdır. Şamaxı yaxınlarında şəhid olan bir Türk zabitinin yaralanmasından şəhid olmasına qədər keçən müddət zərfində müxtəlif duyğulu anlar yaşandı. Şamaxı ətrafında gedən döyüşlərdə şəhid olan, bu əsgərin adı bəzi qaynaqlarda İzzət, bəzi qaynaqlarda da Qadir kimi bilinir. Əsgərin dastanı dövrümüzə qədər söylənilir. Rütbəsi mayor olan əsgərin şəhid olmasını Əlfayim Əziz, “Azadlıq naminə” adlı kitabında belə yazır: İzzət Bəy, Aşot adındakı bir düşmənin atəş açması nəticəsində yerə yıxılır. Ağır yaralanan mayorun köməyinə ətrafda yaşayan insanlar gəlirlər. Əsgərimiz yaralananda orada olan Gülsabah adlı bir qadın, hadisəyə əvvəlindən bəri şahid olur. Başörtüsünü çıxarıb əsgərin yarasını bağlamaq istəyir. İzzət Bəy: “Bacım qolumdan möhkəm tut, mən mərmini çıxardım” deyir. Mərmini çıxardır. İzzət bəy, Gülsabahdan cibindəki dəsmalı çıxartmağı istəyir. Gülsabah dəsmalı İzzət bəyə verir. Mərmini dəsmalın içinə qoyduqdan sonra, İzzət Bəy: “Hər şey qaydasındadır, yaramı bağlamağa ehtiyac yoxdur. Qanım bu torpağa axsın.” deyir. Halsız halda yerdə uzanan İzzət bəy, silah səslərinə ayılır. Türk ordusu gəlib çıxır. Əsgərlər İzzət bəyi vuran əsgəri həmin döyüşdə vururlar. Ordunun gəlməsinə İzzət bəy çox sevinir. Qarşısında Nuri Paşanı görüb həyəcanlanır. Nuri Paşa İzzət bəyin yanına yaxınlaşır, İzzət bəyin başını dizlərinə qoyur. Artıq İzzət bəy son anlarını yaşayır. Nuri Paşaya: “Paşam bir Türk paşasının dizləri üstündə can vermək mənim üçün böyük bir şərəfdir.” deyir. Nuru Paşa: (onu təsəlli etmək üçün) “Sən yaşayacaqsan, daha çox zəfər qazanacaqsan” cavabını verir. Ancaq, İzzət bəy son anlarını yaşadığını hiss edir. Əldən düşmüş halda uzanan mayorun ətrafında hər kəs diz çökür, Şeyx Muhsin Quran oxumağa başlayır. İzzət Bəy vətənindən minlərlə kilometr uzaqda ölüm-qalım savaşı verən soydaşlarına kömək etməyin hüzurunu yaşadığı anlarda sakit bir halda oxunan Quranı dinləyir. Orada olan insanlar bu səhnə qarşısında duyğularına hakim ola bilməyib gözyaşları axıtdıqlarına şahid olunur. İzzət Bəy, bir an doğrulur və yanındakılardan haqlarını halal etməsini istəyir. Cibindəki dəsmalı çıxarıb Nuru Paşaya: -Paşam! Atam, Anadoluda torpaqlarımızı qorumaq üçün vuruşurdu və ağır yaralandı. Vücuduna dəymiş mərmini güclə çıxardıqdan sonra, yanındakı silahdaşlarına, “Bu mərmini oğluma verin, mən vətənim üçün qəhrəman kimi vuruşdum, ölkəm üçün canımı verirəm. Ona deyin məni yaralayan bu mərmini yanında gəzdirsin və bunu iki etsin” deyir və vücudundan çıxan mərmi ilə ekiz qardaşlar kimi görünən şəhadət nişanlarını göstərərək: -“Paşam! Atamın vəsiyyətini yerinə yetirdim. Onun söylədiyi kimi mərmini iki etdim. Hələ mərminin üzərindəki qanım qurumadı. Siz də bu mərmini alın oğluma verin, ona atasının da qəhrəman kimi vuruşduğunu sonra şəhid olduğunu deyin, bu mərmiləri üç etməsini söyləyin.” deyir. Son sözlərini söyləyən İzzət Bəy vurulduğu yerdə dünyaya gözlərini yumur. Yerli camaat və türk əsgərləri İzzət Bəy yaralananda onu Şamaxıya aparmaq istəyir, ancaq o həmən yerdəcə dəfn edilməsini vəsiyyət edir. Onun vəsiyyətindən sonra öz vətəni olaraq gördüyü torpaqlara, Şamaxı yaxınlığındakı Acıdərədə dəfn edilir. O gündən bu günə qəbrin adı “Türk məzarı” kimi yad edilir. Türk məzarı ilə əlaqədar araşdırmalarımızda qarşımıza Bəxtiyar İsmaili (Türkcanlı) çıxmaqdadır. Bu şəhid məzarı ilə Dr. İsmailinin adı sanki eyniləşmişdir. Onun söylədiklərinə görə sonradan işğalçılar məzarı bir neçə dəfə ləğv etmək istəyirlər. Buna çalışanlar hökumət nəzdində hərəkət etsələr də istəklərinə nail ola bilmirlər. Dəfələrlə müxtəlif təhriflərə uğrasa da xalq tərəfindən təmir edilir. Qəbir daşı ilk dəfə Şamaxı qəsəbəsi yerli hökumət nümayəndəsi tərəfindən tikdirilir. Bu xeyirxah insan 1928-ci ildə həmən xeyirxahlığına görə öldürülür. Qəbrə xalqın sahib çıxması ilə yanaşı şairlər də şerləri ilə öz vəfa borclarını yerinə yetirmişlərdi. O dövrdə rejimin təzyiqinə görə şəhid əsgərə kifayət qədər diqqət yetirmədiklərini, bu duyğularını qəlblərində saxladıqlarını Azərbaycanlı şair Qabil bu misralarla dilə gətirir: Türkün qəbri Qədim Şirvan yollarının Üstündədir. Azərbaycan torpağının, Altında yox, Sinəsində, Köksündədir, Qollarının üstündədir. Mən bu qəbrin dövründə Yetmiş bir il lal olmuşam, Kar olmuşam, Yetmiş bir il Bu kiçik bir zaman deyil Bu qəribin Muzdaribin Bu əsgərin Bu yavərin Şəhid ruhu, Şanlı ruhu hüzurunda Xəcalətdən xar olmuşam. Türk sözünü, Türk adını Dilimizə gətirmək də cinayətdi. Türkün qəbri Həsrət qaldı. Anaların bacıların İsti gözyaşına Gözyaşını bulud sıxdı Yağış yağdır başdaşına Türkün qəbri həsrət qaldı Anaların bacıların Ağısına. Buna rəva görmərəm heç Düşmənimin də düşməninə. Türkün qəbri həsrət qaldı Anaların bacıların qara matəm libasına. Sonrakı dövrdə qərib qalan qəbrə xalqın diqqəti davam etmiş, ətrafını Şamaxılı, Məhəmməd adlı bir sürücü düzəltmişdir. Daha sonra eyni şəkildə Şamaxılı Babaxan Rzaxanov adlı başqa bir sürücü də məzarın ətrafına dəmir düzəltdirmişdir. Babaxan 1964-cü ildə tutulur, dindirildikdən sonra altı gün saxlanılır, o dövrdə Türkiyə ilə Sovet İttifaqı arasındakı əlaqələrin yumşalması nəticəsində Babaxan azadlığa buraxılır. Sonrakı dövrlərdə Bəxtiyar İsmailinin (Türkcanlı) oğlu Atilla tərəfindən təmir edilən qəbrə Türk bayrağı da həkk olunur. Məzarın başına bu misralar yazılır: Bir Türk qəhrəmanındır bu məzar, Gör necə yer ilə yeksan eləyibdir haqzar, Qafqaz İslam yolunda eyləyib zinhar canın Ərsəni hərb içrə bir aslanındır bu məzar. Xalq tərəfindən məzar, tez-tez ziyarət edilir. Bəxtiyar Vahabzadə “Tənha məzar” şerindən bir neçə misranın yazıldığı lövhə ilə birlikdə yolçuların yanından keçəndə görə biləcəkləri yerə asdırması ilə yanaşı məzarın ətrafını da düzəltdirir. Vahabzadənin yolçulara səsləndiyi şeir belədir: Yolun kənarında tənha bir məzar Üstündə nə adı var nə soyadı. Ey yolçu, maşını saxla bu yerdə Soruş kimdir yatan tənha yerində. O bir Türk zabiti qəhrəman, mətin Doğma qardaşına yardıma gəldi. Qırğına tutulan millətimizin Haqlı savaşına yardıma gəldi. Uzaqdan hay verib sənin səsinə Gəldi, gəldi dönmədi öz ölkəsinə. Düşmən səflərini, o soldan sağa Biçib dəstəsi ilə cəbhəni yardı. Yüklə 1,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|