bildirirdi: "Britaniya rohborliyi
a ltın d a
lazımi
surotdo
təşkil o lu n m u ş v ə gcniş maliyyoloşdirilon Rusiy;ı uei't
sonayesi B ritaniya imperiyası üçün doyorli goliı
maııbnyj
ola bilər".98
D o q q u z ay ərz in d o (1918-ci ilin
d e k a bn i i d a n
19J9-eu
ilin a v q u s tu n a q o d o r) ingilislər to ro iin d o n B a k ıd a n 113,5
milyon m a n a tlıq , 30 milyon p u d a q o d ə r n e ft çıxarılıb.
İngilislorin B a k ıd a n a p a rdığı b ü tü n n e ft m ə h s u lla rın a
heç bir aksiz rü s u m la rı qoy u lm u r
v ə o n la r yubandı-
rılm a d a n buraxılırdı. T o m s o n A z ə rb a y c a n C ü m huriyyəti
D om ir
Yolu
işçilorinə
ingilis
zab itlərin in
y ükünü,
hom çinin
q a t a r d a
g e d ə n
za m a n
o n la rın
sən ə d lə rin i
yoxlamağı q a d a ğ a n etdi.
B u n d a n
b aşq a ,
ingilislor
A z orbayca n
h ö k u n ıətin in
üzorino B akının, hom do on ların olindo o la n ticarət
lim anının maliyyəloşdirilm osini q o y m u şd u . B ü tü n bunlar
yerli h ö k u m ə tin o ld u q c a ağır vəziyyətinə ş ə h a d ə t edirdi
vo bu vəziyyət,
şübhəsiz, daxili m ü x alifətin fəallaşm ası
ilo d a h a da çotinloşdirilirdi. A rtıq noyabrın 17-də axşam,
m ü tto fiq q o şu n la rın ın
Bakıya goldiyi gün, R u s Milli
Ş urasının üzvlori M .P odşibyakin, Y .Sm irnov, V.Baykov
vo A .L e o n to v iç özlorini şəhorin osl sahibləri kimi q əlom ə
vcrmoyo çalışıraq, g e n e ra l T o m s o n u n qob u lu n a tolosir-
dilor. "Vahid vo bölünm oz Rusiya"nın t ə r ə f d a r la r ı kimi
çıxış e d ə ro k , k a d e tl o r öz a d la r ın d a n və E rm ə n i Milli
Şurasının a d ın d a n lap əvvoldon g ü m a n edilon koalisyon
h ö k u m o tin d o iştir a k d a n im tina e td ilo r. R u s k a d e tlə rin in
tokobbürlü şüarı belo idi: "Rusiya v ah id vo b ö lünm əzdir,
A zorbaycan o n u n torkib hissosi olub v ə o la ra q qalacaq".
L akin g e n e r a l - q u b e r n a t o r a B akıdakı siyasi vəziyyətlərlo
tanış o lm aq ü çü n bir n e ç ə gün k ifay ə t idi ki, k a d e tlə rin
A zorbaycan C ü m h u riy y o tin in guya bir n e ç ə yüz siyasi
fırıldaqçılarının
u y durm ası
olduğu
h a q d a
iftiralarını
tokzib
etsin.
T o m s o n
qeyd
ed ird i
ki,
"F.Xoyskinin
hökum oti
ö l k ə d o
fəaliyyot
g ö s tə rə n
y e g a n ə
rnülki
hakimiyyot
o la r a q
qalır".
İngilislərdə
"onlara
səm im i
köm ok
e d o n lo rd o n
biri"100 a d la n d ırd ıq la rı A z orbayca n
baş naziri h a q q ı n d a yüksok fikir form a la şm ışdı.
QEYD LƏ R
§ 1. Birinci dünya müharibəsinin başa
çatması dövründə böyük dövlətlərin
Azarbaycan uğrunda mübarizəsi
1. И с к е н д е р о в M .C . И з истории борьбы ко м м у н и с
ти че ской п а р т и и А з е р б а й д ж а н а за победу С оветской
пласта. Б а к у , 1958, с.345.
2. Л л о й д Д ж о р д ж Д. В о е н н ы е м ем уары ,
t
.VI, с.98.
3. T h e T im es, 1926, July 10.
4.
С о л о в ь е в
О.Ф.
В ел и к и й
О к т я б р ь
и
его
п р о ти в н и к и . М о с к в а , 1966,с .222-223.
5.
Л ю д е н д о р ф
Э .
Мои
в о сп о м и н а н и я
о
в ойн е
1914-1918 гг. М о с к в а , т.1, с.200.
6 . П а п и я Т . П о л и т и к а Г ерм а н и и в З а к а в к а з ь е
1918 г. Т б и л и с и , 1971, с.58-59.
7. Т а м ж е .
8 . Т а м ж е .
9. Б о р ь б а , 1918, 22 ию ня.
10. H o sən o v С. A zorbaycan beynolxalq münasibotlor
sistem indo. 1918-1920. Bakı, 1993, s.101.
11.
A R D A , f.894, s.10, iş 30, v.2.
12. Y e n o o r a d a ,
f.970, s.I, iş 7,v.52-53.
13.
Y e n o o r a d a ,
f.894, s.10, iş 30,
v.2.
14. Y e n o o r a d a ,
f.970, s.I 1, iş 153,
v.4.
15. Б о л ь ш е в и к (ж у р н а л), 1938, N 2, с.ЗО.
16. Д о к у м е н т ы п о истори и гр аж д а н с к о й войн ы в
С С С Р , т.1, с.289-290.
17. Т а м ж е .
18. A R D A , f.970, s.l, iş 7, v.51.
19. Y e n ə o ra d a , v.41-45.
20. Y e n o o ra d a , v.53.
21. Y e n o o ra d a , v.51.
22. Y e n o o ra d a , s.3, iş 38, v.4.
23. Y e n o o ra d a .
24. Y e n o o ra d a , s.l, iş 7, v.37-38.
§ 2. Azarbaycamn istiqlaiiyyəti və ərazi
bütövlüyü uğrunda müharibənin başlanması.
Osmanlı ordusunun Bakıdakı düşm m
qüvvəhrin məhv edilməsində köməyi
25. A R D A , f .1061,
s . l ,
iş 95, v.59.
26. R F D A ,
f.l,
s.2, iş 8, v.417.
27. Н а д ж а ф о в Б . И с т о р и я а р м я н с к о г о н а ц и о н а л и з
м а в З а к а в к а з ь е в к о н ц е X IX - н а ч а л е X X в . Б ак у ,
1994, с.75.
28. R ə su lz a d ə M .Ə . A z ə rb a y c a n C ü m h u riy y əti, s.37-38.
29. А зе р б а й д ж а н , 1918, 13 н о я б р я .
30. Т а м ж е .
31. A R D A , f.894, s.2, iş 88, v .I.
32. Y e n ə o ra d a , v.1-3.
33. Г рузи я, 1919, 18 я н в а р я .
34. A R D A , f.970, s.2, iş 1, v.13.
35.
A sK e ri m ecm ua,
1934, N 34,
c.6.
36. JIa p u ie М . У ч а с т и е Т у р ц и и в м и р о в о й
в о й н е.
с.420.
37. Б о р ь б а , 1918, 30 и ю н я.
38. A R D A , f.970, s .l, iş 7, v.43.
39.
Л уд ш вей E . Т у р ц и я в го д ы п ер в о й м и ро вой
в о й н ы . М о ск ва, 1966, с.219.
40.
М ад ато в
Г .А .
П о б ед а
с о в е т с к о й
в л аст и
в
Н а х и ч е в а н и
и
о б р а зо в а н и е
Н а х и ч е в а н с к о й
А С С Р .
Баку, 1967, cçh.52.
41. A R D A , f.970, s .l, iş 7, v.43.
42. Y e n ə o ra d a , v.51.
43.
A sK e ri m ecm u a,
N 34, 1934, c.19-20.
44. Б о р ь б а, 1918, 30 и ю н я.
45.
A sK e ri m ecm ua,
1934, N 34, c.27.
46. Y e n ə o ra d a , s.24.
47. Б о р ьб а, 1918, 4 и ю л я .
48. Т а м ж е , 20 и ю л я .
49. Т а м ж е .
50. Д ар аб ад и П .Г . В о ен н ы е п ро бл ем ы п оли ти ческо й
и стории А з е р б а й д ж а н а н а ч а л а
XX
в ек а . Баку, Э лм ,
1 9 9 1 , С .1 1 7 .
51. A z ə rb .E A T a rix İn s titu tu n u n elm i arxivi, f.l, s.9,
i.ş 47, v.22.
52. Y e n ə o ra d a .
53. Б о р ь б а , 1918, 20 и ю ля.
§ 3. Azərbaycan Cümhuriyyəti hakimiyyəti-
nin Azərbaycanın bütün ərazisinda
bərqarar edilməsi
54.
M irzə
B ala
M əm m əd z əd ə.
A zərbaycan
milli
h ə rə k a tı. B ak ı, 1992, s.99.
55. И с к р а , 1918, 14 августа; З а р я , 1919, 14 м а я.
56. R ə s u lz a d ə M .Ə . A zərb aycan C üm huriyyəti, s.40.
57. Y e n ə o ra d a .
58. А зе р б а й д ж а н , 1918, 10 д ек а б р я .
59. R ə s u lz a d ə M .Ə . A zərbay can C üm huriyyəti, s.41.
60. Д е н с т е р в и л . Б р и т ан ск и й и м п ери ализм в Б аку
и П е р си и в 1917-1918 гг. Т и ф л и с , 1925, с.163-164.
61. A R D A , f.970, s .l, iş 30, v.I.
62. С в е то х о в ск и й Т . Русский А зербай д ж ан . Х азар,
N
3, с .37.
63. A z ərb ay c an , 1918, 9 d ek a b r.
64. A R D S P İH A , f.276, s.7, iş.253, v.I.
65. M e h m e tz a d e . M . Milli A zerbaycan hareK eti, p.98.
6 6 . А зе р б а й д ж а н , 1918, 19 сен тя б р я .
67. A R D A , f.82, s.2, iş.28, v .la .
68. Y e n ə o ra d a , f.970, s.3, iş 7, v.22.
69. Y e n ə o ra d a .
70. Y e n ə o ra d a , f.894, s.10, iş 47, v .I.
71. A R D S P İH A , f.277, s.3, iş 17, v .I.
72. Ж и з н ь н ац и о н ал ь н о стей , 1918, 9 д ек аб р я .
73. Т а м ж е .
74. A R D S P İH A , f.277, s.2, iş 336 v.34.
75. Y e n ə o ra d a , s .l, iş 1, v.28.
Dostları ilə paylaş: |