Islam qəribli
Məhəmməd Hadi və mətbuat
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məhəmməd Hadi və mətbuat
- M. Hadinin “Təzə həyat” qəzetində dərc olunmuş “Avropa, İslam, Mərakeş” adlı məqaləsindən bir parça
- İslam Qəribli
Məhəmməd Hadi və mətbuat
205 rinə olan münasibətini, bu ölkələri əsarəti altında saxlamaq istəklərini kəskin şəkildə pisləyirdi. “Avropa-İslam-Mərakeş. Moizeyi-tarixiyyə” adlı kəskin ruhlu məqaləsində(199, N 207, N 3, 9) Avropa ölkələrinin Şərq barədə yürütdükləri və fərqli yollarla həyata keçrdikləri siyasətin mahiyyətini şərh edən müəllif bildirir ki, müsəlman ölkələrinə başçılıq edənlərin başıpozuqluğu sayəsində “avropalılar islam yerlərinə, islam blədələrinə varis çıxdı, parça-parça etməyə başladı”(199, N 3). Çox keçmədi ki, Əndəlus, Tunis, Əlcəzair, Afrika ölkələrinin bir çoxu, Hindistan, Hindi-Çin, Qoşqar,
M. Hadinin “Təzə həyat” qəzetində dərc olunmuş “Avropa, İslam, Mərakeş” adlı məqaləsindən bir parça Qafqaz, Xivə, Buxara və s. müsəlman ölkələri “Avropanın, o “mədəni-dirrəndə”lərin pənceyi-hərisanəsinə düşüb uduldu. Bundan sonra zahirdə istiqlaliyyət və hakimiyyətini himayə və mühafizə edə bilən dörd islam hökuməti qaldı. Onlar da Türkiyə, İran, Əfqan və Fas hökuməti-islamiyyəsidir”(199, N 3). M.Hadiyə görə bu ölkələr də əslində tam müstəqil deyil, yarımmüstəmləkə şaraitində yaşamaqdadırlar.
Avropa ölkələrinin işğalçılıq siyaətini kəskin şəkildə pisləyən M. Hadi qeyd edir ki, bu dörd ölkənin az-çox müstəqil olmasının səbəbi, əslində bu ölkələrə başçılıq edənlərin İslam Qəribli
206 millətpərəst və ya vətənsevər olmalarından deyil, Avropa ölkələrinin arasındakı ziddiyət və rəqabətdən asılıdır. Bu dörd ölkəni öz aralarında təndürüst bölmək barədə imperialist dairələr qəti qərara gələ bilmədiklərindən, bu ölkələr hələ ki, müstəqilliyini qoruyub saxlaya bilmişlər. Əgər imperialist ölkələr arasında “Kim hansı ölkəyə sahib olacaq?” sualı barədə yekun razılaşma olsaydı, yəqin ki, bu ölkələr də müstəmləkə boyunduruğu altında əzilən digər müsəlman ölkələrinin günüdə olardılar. Müəllifin qənatinə görə, “bu dörd islam hökmdarlığının müstəqilanə yaşaması Avropanın mənafeyi-ticariyyə və iqtisadiyyəsi səbəbindəndir, başqa bir şey deyildir”(199, N 3).
müxtəlif bəhanələrlə bu ölkələrin “daxili işlərinə müdaxilədən və asayişi-ümumiyyəni xələldar etmədən bir dəqiqə olsun belə usanmırlar. Islah adı ilə məmaliki-islamiyyəni əfsad edirlər. Bu da dami-hiylə və dəsisəsədir ki, bunula istər islam, istər mamaliki- islamı seyd və şikar etməyə mədəniyyəti-səyyad bidarları tərəfindən qurulmuşdur”(199, N 3).
Müəllif fikirlərinə davam edərək yazır ki, son zamanlarda avropalıların islam dininə və bu dörd islam ölkəlsinə bəslədikləri kin-küdurət batindən zahirə çıxmaqdadır. Bu dörd islam dövlətinin müstəqilliyini həzm edə bilmədiklərindən, avropalılar artıq sözdən əmələ keçməkdədirlər və “bunların səbr kasələri dolduğundandır ki, açıqdan-açığa bu fikirlərində tutduqlarını işləri ilə izhar edirlər”(199, N 3).
Avropa
ölkələrinin Şərqə yönəlik işğalçılıq və soyğunçuluq siyasətini Mərakeşin timsalında aydınlaşdıran müəllif qeyd edir ki, Şərq ölkələrini ram etmək üçün Avropanın imperialist dövlətləri heç nədən, hətta insanları kütləvi şəkildə qırmaqdan belə çəkinmirlər. Fikrini əsaslandırmaq üçün o yazır: “Bu sözümüzü isbat və təsdiqə Fransanın Mərakeş səhneyi- tamaşasında oynadığı faciəli rollar bir bürhani-cəlidir. Fransa bura əvvəlcə əsləhə və əczayi-məşğələ göndərib asayişi-ümumiyyəni xələldar eylədi. Sonra da qonşuluq, daha doğrusu istila bəhanəsilə Məhəmməd Hadi və mətbuat
207 əsgər və səfaini-hərbiyyə göndərib icra qıldığı vəhşəti- mədəniyyətpəsəndanə və ümum aləmi-islamı dağidari-yəs etdi. Kimsəsiz, zavallı müsəlmanlar!”(199, N 3).
Mərakeşin düçar olduğu fəlakətin səbəbini Fransa və İngiltərədə görən M. Hadi bildirir ki, Mərakeş - bu müsəlman ölkəsi xristian ölkələri olan Fransa və Almaniya arasında gedən rəqabətin qurbanı oldu. Çəkişmələr onunla nəticələndi ki, “Almaniya bir para əməl və məqsədlərinə nail olub işin içindən kənara çəkildi. Fransa dövləti isə yolu açıq, meydani xali görüb öz arzusuna kamali-sühulət ilə müvəffəq oldu... Mərakeş dövləti ticarət və rəqabət meydanında məğbun və düçari-xəsarət oldu. Avropalıların bərəkəti sayəsində bir məqama gəldi ki, onlardan iznsiz heç bir işə iqdam etməyə haqqı yoxdur...Ümurati- daxliyyəsindən bir əmrə şüru edəcəyi təqdirdə əcnəbilərdən müsaidə istənilir. Əcəba,bu da yaşayışmı?”(199.N 3).
Zahirdə riyakarcasına müsəlman ölkələrinə, islam dinində olan insanlara məhəbbət bəslədiklərini iddia edən , əslində quduz canavar kimi bu ölkə və xalqları parçalamağa hazır olan Qərbin istilaçılıq siyasətinin insanlıq fəlsəfəsi ilə bir yerə sığmadığını bildirən M.Hadi başqa müsəlman ölkələrini də Mərakeşin düçar olduğu fəlakətlərdən dərs almağa çağırır. Bir mütəfəkkir olaraq “o sadəcə imperialist dövlətlərin artıq bir ölkədə törətdikləri qanlı faciələri təsvir etməklə kifayətlənmir, hadisələrin başqa ölkələrdə də təkrarlana biləcəyi təhlükəsini onların nəzərinə çatdırır”(11, 235) və yazır: “Hər kəsin gözləri varsa, görsün. Öz şüunati- daxiliyyəyi-moizeyi-haliyəsinə baxsın. Əks təqdirdə Mərakeşin düçar olduğu bəla və müsibətə giriftar olacağı azadeyi-iştibah bir həqiqətdir. Nə acı həqiqət, nə böyük müsibət!”(199, N 9).
M. Hadi açıq şəkildə bidirir ki, Avropanın imperialist qüv- vələrinin qarşısına real bir güc çıxarılmayınca vəziyyət beləcə davam edəcək . Akademik Məmməd Cəfərin çox haqlı olaraq qeyd etdiyi kimi, “Hadiyə görə, Şərq xalqlarını müdafiə etmək, onları müasir mədəniyyət yollarına salmaq lazım idi ki, qəsbkarlıq seli qarşısında, ayaqlar altında qalıb payimal olmasınlar”(387, 4).
Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|