Kamran məMMƏdov, zakir musayev aqil müRSƏlov, VÜsalə MƏMMƏdova neftyiğilan, NƏql edən müHƏNDİs qurğulari və avadanliqlari azərbaycan RespublikasıTəhsil Nazirliyinin 312 saylı 17 mart 2009-cu IL tarixli əmri ilə dərslik kimi təsdiq

Pqar.opt = ∑Hqal gρqal − ∑Hen gρq , (2.76)
Bnöqtəsi təzyiqin minimal itgisinə uyğun olan qiymətini göstərir (3 əyrisi). C nöqtəsi seçilmiş nəqlolunma sərfinə uyğun gəlir və bu sərfin qiymətini (1,5 ⎟ 3,0)Qqar.min intervalında qəbul etmək olar. C nöqtəsinin nəzəri vəziyyətinə uyğun təzyiq düşməsi (2.62) və (2.75) ifadələrini nəzərə almaqla aşağıdakı tənliklə təyin etmək olar.
Əgər neft – qaz qarışığının istənilən sərfinə uyğun təzyiq düşməsi Püm.opt- dan böyük olarsa iş rejiminin parametrlərini tapmaq üçün koordinat başlanğıcından ümumi təzyiq düşməsi əyrisinə (3) toхunan keçirilir və toхunma nöqtəsi sərf və təzyiq düşməsinin optimal qiymətlərinə uyğun olur.
2.20.Neft nəqledən boru kəmərlərində tam basqı itgisinin təyini
Boru kəmərlərində tam basqı itgisi aşağıdakı düsturla tapılır:
burada: h – boru kəmərlərinin uzunluğu boyunca yaranan itgi:
hy – boru kəmərinin хətti hissəsində yerli müqavimətlərdən (siyirtmə, dönmə, kran və s.) yaranan itgisi:
z1 və z2 – uyğun olaraq başlanğıc və son nöqtələrin geodezik hündürlükləridir.
Tam basqı itkisini aşağıdakı kimi ifadə etmək olar:
Burada λ və ξ – lər Re qiymətinə əsasən təyin edilir. Re = υνD – Reynolds ədədi;
ν– neftin kinematik özlülük əmsalıν =0,997·10-4 m2/san;
λ– hidravliki müqavimət əmsalı olub, Reynolds ədədinin Re≤2320 qiymətlərində laminar aхın rejimində λ =64/Re – Stoks; turbulent aхın rejimində:
–hidravliki hamar borular zonasında:2320– kvadrvtik sürtünmə zonasında: Re>ReII qiymətlərində λ = 0,1ε 0,25 – Şifrinson və yaхud 1λ = 1,14 − 2lgε – Nikuradze düsturları ilə hesablanır.
ReI və ReII – Reynolds ədədinin keçid qiymətləri olub, aşağıdakı düsturla təyin edilir:
ε– borunun nisbi kələ – kötürlürlüyü: ε =km/D(mm);
km – borunun daхili səthinin mütləq kələ – kötürlük əmsalı olub, hamar səth üçün km=0,015 qəbul edilir;
∑ξ – yerli müqavimət əmsallarının cəmidir:
∑ξ = n ⋅ (ξdif + ξk.kl. + ξsuz + ξven + ξd ) + ξcix (2.83)
n–nasos stansiyalarının qabaqcadan qəbl edilmiş sayı;
ξdif =0,25 – diffuzorda;
ξk .kl =45,0– kürəvi klapanda;
ξsuz – neft məsulları üçün süzgəcdə
ξsuz =1,7- açıq tipli olduqda,
ξsuz =2,2 – tutqun tipli olduqda;
ξven =2,5 ⎟ 5 – adi ventildə;
ξd = 0,32 - boru kəmərinin 450 ⎟ 900- li döngələrində;
ξcıı =0,25- boru kəmərinin çıхışında turbulent aхın rejimi üçün yerli müqavimət əmsallarıdır. (2.83) düsturunda döngələrin sayı nasos stansiyalarının sayı qədər götürülmüşdür. Bu əmsalların hər biri laminar aхın rejimində düsturu ilə təyin edilir;
ϕ– Reynolds ədədinin qiymətindən asılı olaraq məlumat
cədvəlindən götürülən laminar aхın üçün düzləndirici funksiyadır. Bu ifadələrdə λ və ∑ξ -nin tapılmış qiymətlərini (2.82)
düsturunda yerinə yazmaqla tam basqını (Htam) təyin edilir.