Kiş 2012 / sayi 60 01-18 bilig
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
• Demircan, XV-XVII. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Hâkimiyetinde Limni Adası Manastırlarının Durumu • 106 • bilig KIŞ 2012 / SAYI 60 26. Manastırın bulunduğu yer ile ilgili olarak defterde her hangi bir açıklama mevcut değil- dir (BOA Td. nr. 434: 81/b-82/a). 27. Manastır-ı Diyonsiyo der karye-i Vinyadis. Mezkûr karyede ruhbanlar oturur. Zirâat itdük- lerinin öşrin virürler. (BOA Td. nr. 434: 82/a). Vinyadis köyüne yalnızca bu defterde ve manastır kayıtları arasında tesadüf edilmektedir. 434 numaralı defterde Diyonsiyo adıyla anılan bu manastırın daha erken tarihli iki defterde Phalia köyünde bulunduğu yukarıda ifade edilmişti. 28. Manastır-ı Ayo Pavlo der kurb-ı karye-i Vinyadis. Mezkur karye kurbunda Ayneroz ruhbanları mütemekkin olub zirâat itdüklerin öşrin virürler. (BOA Td. nr. 434: 82/a-82/b). Bu manas- tır kaydı hakkında da Diyonsiyo için ifade edilen hususların geçerli olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca bu manastır kaydında, burada Athos keşişlerinin yaşadığı belirtilmektedir. 29. Manastır-ı Kutlumus. Keşişler oturur. Zirâat itdüklerinin öşrin virürler. (BOA Td. nr. 434, v. 82/b). 30. Hâsıl-ı aşar-ı karye-i mezbure (Mozoros/Moudros) ma’ manastır-ı Vatoviti der kurb-ı karye-i m. (BOA Td. nr. 434, v. 85/b). 31. Hâsıl-ı an manastır-ı Plato. (BOA Td. nr. 434: 101/a). Kayıt hakkında, söz konusu manastır isminin adanın diğer defterlerinde bulunmadığı bilgisine yer verilebilir. Ancak Plato isminin, 25 numaralı defterdeki Platy köyünün (Karye-i Plati) ismiyle benzerlik taşıdığı da görülmektedir (BOA Td. nr. 25: 17). 32. Manastır-ı Palyanbelo. Keşişler oturur. (BOA Td. nr. 434: 40/a). 33. Manastır-ı Lavra. Keşişler oturur. (BOA Td. nr. 434: 40/a). 34. Manastır-ı Dapay. Keşişler oturur. (BOA Td. nr. 434: 40/a). 35. Öte yandan defterdeki gelirlerin kaydedilme şekli bu duruma sebep olmuş olabilir. Defterde vergi geliri padişaha ait köyler ile vergi geliri kaptanpaşaya ait olan köyler ayrılmış ve yalnızca vergisi padişah adına toplanan köylerin ve manastırların gelirleri kaydedilmiştir. Vergi tahsilâtı- nın kaptanpaşa için gerçekleştirildiği köylerin ise yalnızca reayası kaydedilmiş ve bu köylerin vergi gelirlerine yer verilmemiştir. Buna bağlı olarak da koyun vergisinin padişah ile kaptanpaşa arasındaki paylaşımını gösteren listede, kaptanpaşa hassı olduğu açıkça anlaşılan manastırlar def- terin içinde, yani köylerin reayaları ve gelirleri ile birlikte kaydedildikleri kısımda yer almamıştır. Kısacası defterdeki kayıt üslubu, geliri kaptanpaşaya tahsis edilmiş olan manastırların gelirlerinin tam olarak tespit edilmesine mani olmaktadır. Heath Lowry, Limni’deki Pantokrator manastı- rına bağlı metohun vaziyetini tahlil ettiği çalışmasında koyun vergisine ait 307 numaralı defter- deki listenin “tuhaf” bir durumu meydana getirdiğini, çünkü normalde doğrudan hazineye ay- rılan koyun vergisi gelirinin bu listeyle birlikte Limni Adası özelinde “ilk defa” kaptanpaşa ile padişah arasında bölüşüldüğüne dikkat çekmektedir. Tarihçi, incelediği 6 mufassal tahrir defte- rinden (Td. 25, 75, 434, 307, 490 ve 724) 5’inde koyun vergisinden bahsedilmediğini bildir- mektedir (1997: 260-261). Halbuki bu çalışmada da sık sık müracaat edilen koyun vergisi liste- leri Lowry tarafından bulunmadığı bildirilen 75 (BOA Td. nr. 75: 68) ve 434 (BOA Td. nr. 434: 39/b-40/a) numaralı defterlerde de bulunmaktadır. Ayrıca, 25 (BOA Td. nr. 25: 1-72) numaralı defterde köy hâsıllarında bulunan koyun vergisi gelirlerine; 490 (BOA Td. nr. 490: 92), ve 141 (KKA Td. nr. 141: 28/b) numaralı defterde toplu biçimde tahsil edilen gelirler ara- sında rastlanmakta, yani bu defterlerde koyun vergisi listelerine değil adadan toplanacak toplam • Demircan, XV-XVII. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Hâkimiyetinde Limni Adası Manastırlarının Durumu • 107 • KIŞ 2012/ SAYI 60 bilig koyun vergisine dair meblağın kaydına tesadüf edilmektedir. Heath Lowry’nin yalnızca 307 numaralı defterde koyun vergisine ait listenin bulunduğunu ifade ederken Gelibolu Sancağı’na ait kayıtları havi defterlerde sadece Limni’yle alakalı kısımları dikkate aldığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla diğer defterlerde de benzer listelerin bulunduğunu tespit edebilmek için, mufassal tahrir defterlerinin tam olarak gözden geçirilmesi gerekmektedir. Zira 75 ve 434 numaralı def- terlerdeki söz konusu koyun vergisi listeleri Limni Adası’nın kayıtlarının bulunduğu sayfalarda (BOA Td. nr. 75: 137-196 ve nr. 434: 73/a-110/a) yer almamaktayken, 307 numaralı defter sadece Limni’ye ait kayıtları havi olduğu için koyun vergisi listesi adanın kayıtları arasında geç- mektedir. Bu dönemde adada yürütülen hayvancılık hakkında ayrıca bakınız (Demircan 2010: 71-96) Son olarak Heath Lowry’nin 307 numaralı defterdeki Pantokrator metohundan tahsil edilen koyun vergisine ilişkin “adet-i ağnâm” şeklinde okunması gereken kaydı, “öşr-i ağnam” biçiminde transkribe ettiğine değinilebilir (1997: 272). 36. Manastır-ı Petri. Nâm-ı diğer Simo Petro. (BOA Td. nr. 307: 81). Bu metohun ismini bağlı olduğu Athos manastırı Simono Petra’dan aldığı anlaşılmaktadır. 37. Manastır-ı Pandokralo. Tâbi-i m. (BOA Td. nr. 680, s. 8). 38. Manastır-ı Diyonso. Der karye-i Vinyadis. Tâbi-i mezbûr. (BOA Td. nr. 680, s. 8). 39. Manastır-ı A Pavlo. Der kurb-ı karye-i Vinyadis. Tâbi-i mezbûr. (BOA Td. nr. 680: 8). 40. Manastırhâ-i der cezîre-i mezbûr 21347. (BOA Td. nr. 680: 5). 41. Mahalle-i Karakal. (BOA Td. nr. 25: 4; nr. 75: 137; nr. 434: 73/a; nr. 307: 88; nr. 490: 146; nr. 702: 104; KKA, TD, nr. 141: 53/b; BOA Td. nr. 724: 96). Kaynaklar I. Basılmamış Kaynaklar A. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) 1. Tahrir Defteri Tasnifi (Td.): BOA Td. nr. 25; nr. 75; nr. 307; nr. 403; nr. 434; nr. 490; nr. 680; nr. 702; nr. 724; nr. 800. B. Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadîme Arşivi (KKA) 1. Tahrir Defteri Tasnifi (Td.): KKA Td. nr. 121; nr. 141; nr. 180. II. Basılmış Kaynaklar Adrados, Francisco Rodriguez (2005). A History of the Greek Language. From Its Origins to the Present. Boston: Brill. Barkan, Ömer Lütfi (1943). XV ve XVII inci Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları. I. Cilt: Kanunlar. İstanbul: İs- tanbul Üniversitesi Yay. Barker, Ernest (1995). Bizans Toplumsal ve Siyasal Düşünüşü. Çev. Mete Tunçay. Ankara: İmge Yay. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi (2000). İstanbul: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay. Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|