MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 139 nə əqidədə, nə yolda işlədiklərini bilib seçirdilərsə, biz əlli iki min hiylə və təzvir qurub öz aşnamızı, dostumuzu, "millət necə tarac olur olsun, nə işim var" - deyib, vəkil etməyə çalışdıq. Ümumi adətimizə görə hər kəsin pulu varsa, arxalı isə, qolu güclü isə ondan qoruxub, öz hüququmuzu bir taqım "millətpərəst" naminə cibpərəstlərə qruban etdik. Vəkil seçəndə onun istedadına, bacarığına, əqidəsinə, tutduğu məsləkinə etina etməyib, fəqət filankəs oxumuş adamdır, filan ağa onu təklif edir - deyə qoyun sürüsü kimi birimiz hürükdükdə qeyrilərimiz də həmin tərəfə qaçışdıq. Dəxi Rusiyanı bürüyən bu təlatüm və həyacanın həmin bu hüquqpərəstlikdən öz qədr və heysiyyəti-insaniyyəsini özgələrə qurban etməmək xahişində olmadan nəşət etməsini qanmadıq" (49, 65). Rəsulzadə müsəlman sosial-demokratları, bütövlükdə müsəlmanları (türkləri) bir daha belə ciddi səhvlərə yol verməməyə çağırır. Rəsulzadə islamın sosial-demokratiyaya zidd olmadığı kimi, həqiqi milliyyətin də sosial-demokratiyaya əks olmadığını sübut etməyə çalışır. Milliyyət məsələsinə sosial- demokratların bəslədiyi münasibəti Rəsulzadə ən doğru taktika kimi qəbul edirdi. 1906-cı ilin dekabrın 16-sında nəşr olunmağa başlayan "Təkamül" qəzetinin ilk sayında, "Milliyyət məsələsi" adlı məqaləsində Rəsulzadə deyir ki, milli ədavət toxumunu, milliyyət məsələsini çarizm istibdadı ortaya salıb: "Rusiya məmləkətində hökm sürən istibdadın ən qədim və köhnə olan üsullarından biri budur ki, istibdad (yəni bir nəfərin, yaxud bir dəstənin keyfi istədiyi kimi edilən idarə) özünə tabe olan millətləri bir-biri ilə yağılaşdırıb və tutuşdurub və bununula müxtəlif millətlər arasında ziddiyyət və düşmənçilik salıyordu, hökumət tamam qərinə özünü öz www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 140 140 təhti hökumətində olan millətləri bəzi-bəzi xüsusi qanunlar verməklə və özünün nökərləri-qulluqçuları vasitəsilə və bəzi öz millətini, qövmini hər bir irz və namusunu satan "rəislər"in köməyi ilə cümlə Rusiya təbəəsi millətləri: müsəlmanları, erməniləri, gürcüləri, polyakları və qeyrilərini təqib edib sıxırdı" (49, s.75). Rəsulzadəyə görə partiyalar arasında milliyyət məsələsində ən sağlam və doğru mövqe tutan sosial-demokratlardır: "Ən sol firqələr cümləsindən ictimaiyyun-ammiyyun (sosial- demokratiya) hal-hazırda mövcud olan bir millətin o biri millətə olan hökmranlığında haman sərmayə binasının səmərəsini görür, necə ki, bir sinfin o biri sinfə ağa olub onun zəhmətindən nəfbərdar olmasında vardır. Bir millətin o biri millətin üstündə ağalığını və birinin o birinə olan tabeliyini yerli-dibli puç etmək ancaq bu sərmayə əsasını uçurub, zatən nifaq və müsavatsızlıq deyil, ittihad, ittifaq, müsavat və qardaşlıq əsası üzrə bina olunan, ictimaiyyət əsasını quranda olar - deyib əlavə edir ki, "həmin bu zamanda, yəni sərmayadarlıq əsası durduğu halda ictimaiyyun-ammiyyun təzyiqə-milliyyə, yəni millətlərin zülm və cəbr altında qalması qarşısına şiddətlə cihad ediyor. İndiki Rusiyada millət təzyiqini rəf etməkdən ötrü hökuməti-istibdadiyyəyənin kökünü bilmərrə aradan götürüb el hökumətilə bərabər elə müəssisələr icad etməlidir ki, hər millətin həyati- ruhaniyyəsinə azadlıq ilə tərəqqi etmək yollarını təmin eləsin"" (49, s.74). Sosial-demokratiyanın prinsiplərini, əsaslarını açıqlamaqda davam edən Rəsulzadə yazır ki, sosial-demokratlar bütün millətlərin mübarizəsinə eyni prizmadan yanaşır və onların sinfi mübarizəsinə yüksək dəyər verir: "Bu da əvvəl və www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 141 biləvvəl milləti təzyiq və yox etmək niyyəti ilə olmuş olsa da, verilən qanunların götürülməsindən sonra cümlə Rusiya məmləkətində olan millətlərin öz dillərini hər bir ümumi və xüsusi dairələrdə, məsələn, sudlarda, divanxanalarda, upravalarda, kontorlarda işlətmək imkanından və həmçinin öz uşaqlarını ana dilində oxutdurmaqdan və cümlə vətəndaşlara bilatəfriq millət hər bir qulluq xidmətlərə mümanətsiz girməkdən ibarətdir. Budur, o əsaslar ki, onun üstündə sosial- demokratiya milliyyəti gözləyir. İctimaiyyun-amiyyun düşmənləri bu firqəni ləkəyərək deyirlər ki, guya ictimaiyyət əfkarı milliyyəti bilmərrə götürüb millətlərin mədəniyyət, ədəbiyyat və dillərinə əsla qədr vermiyor" (49, s.75). O, sosial-demokratlarla milliyyətçilər arasında olan fərqi və ziddiyyəti isə belə dəyərləndirir: «Doğrudur, sosial- demokratlar milliyyətə düşməndir. Lakin həqiqi milliyyətə deyil, kavıçkaya keçirilən «milliyyət»ə əksdir ki, bu da ancaq milliyyət maskası (niqabı ilə) örtülmüş cibpərəstlikdən ibartədir ki, millət sözünü hiyləgər sərmayədarlar əllərində aləti-kəsbi ruzi eləmişlər. Sosial-demokratiya külli millətlərin özü üçün tərəqqi edib mədəniyyətləşməsinə zidd deyildir. Onların zidd olduğu o «millət»dir ki, özgə millətləri məhv və müzməhlil (tədricən aradan çıxarmaq) etmək istiyor» (49, s.75). Rəsulzadə bütün sahələrdə çalışan savadlı və savadsız müsəlmanların (türklərin) nicat yolunu, açıq şəkildə "sosial- demokrat" təşkilatında gördüyünü bəyan edirdi. Məhəmməd Əmin 1906-cı ilin sonu, 1907-ci ilin əvvəllərində Dövlət Dumasına keçirilən seçkilərlə bağlı yazdığı məqalələrində də sosial-demokratiya ideyalarının, prinsiplərinin ardıcıl, mübariz, qızğın tərəfdarı kimi çıxış etmişdi. Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|