MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 163 əsası üzərində qurulu qoşma cümhuriyyətlər (fedarisyon) şəklində təsisinin şiddətlə əleyhinə idi» (51, 47). M.Ə.Rəsulzadə yazır ki, Lenin bolşevik inqilabına qədər öz fikirlərində israr edib: «1917-ci ildə bolşevik konqresi Lenin tərəfindən təklif olunan bu formulu «mərama müvafiq olarsa» qeydi ilə qəbul etmişdi. Yəni demək istəmişdi ki, «bəli bir millət dövlətdən ayrılmaya belə haqlıdır. Yalnız bir şərtlə ki, bu ayrılma mərama müvafiq olsun». Mərama müvafiq olan ayrılmanın təqlidi isə bolşevik firqəsinə aiddir. Sonralar «bu təqdir»in miqyası da təyin olundu. «Təyini-müqəddərat» haqqı bir millətin ümumi heyətinə deyil, ancaq o millətin «proletariat» sinfinə məxsus olundu» (51, 49). Rəsulzadə Azərbaycanın, Gürcüstanın bu adla işğal edildiyini qeyd etmişdi: «Guya, Azərbaycan və Gürcüstanda «fəhlə üsyan»ları olub və onlar Sovet Rusiyasına ilhaq qərarı veriblər. Moskva bolşevikləri də milliyyət prinsipini pozmadan hərəkət ediblər» (51, 49). «Sovet federalizmi» və «ayrılma haqqı» məsələsi ilə bağlı Rəsulzadə yazır: «Daxili siyasətdə mənfi görülən «təyini-müqəddərat» prinsipi ilə bu prinsipdən çıxan «ayrılma haqqı»nın xarici siyasətdə müsbət bir qiymətə malik olduğu fikri bolşevik siyasətinin milliyyət məsələsində fəaliyyət proqramı qəbul etdiyi çox mühüm bir «tezis»dir. Bu tezisə görə, sovet federalizmi müvvəqəti bir tezisdir» (51, 52). M.Ə.Rəsulzadə hesab edirdi ki, bununla ikiüzlüyə yol verən sovet rejimi əslində tamam başqa siyasət yürüdürdü: «Sözdə sovetlərə görə ittifaqı təşkil edən üzvlərin hankısı istərsə ittifaqı tərk etmək haqqına malikdir. Ancaq bu xəyali bir istiqlal idi. «Sovetlər ittifaqı» təşkilati-əsasiyyəsi -ölkə ruslar tərəfindən birmənalı şəkildə idarə olunur. MİK «ittifaq şurası» və «millətlər şurası» rusların əlindədir. O birisi www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 164 164 cümhuriyyətlərin heç bir səlahiyyəti yoxdur. Sovet federasiyonunu təşkil edən cümhuriyyətlərin yalnız adı cümhuriyyətdir» (51, s.61). O, sovet «sosial- demokratiya»sının mahiyyətini Lenin öz əsərlərində biruzə verdiyini yazır: «Lenin «Dövlət və inqilab» adlı klassik əsərində xəyali kommunizmi anarxistlər kimi hökumətsiz və cəbri qüvvətdən azad, tamamilə sərbəst insanlar cəmiyyətindən ibarət bilərək hökumətin getdikcə ölməyə məhkum olduğunu təlim etdiyi halda, «proletariya hakimiyyəti» adını verdiyi dünyanın ən şiddətli və ən müstəbid hökumət sistemini işə salmış və əməli şəkildə təsis eləmişdir. Milliyyət məsələsində də öylə: hər milləti tamamilə sərbəst və öz müqəddəratına şəxsən hakim qəbul edərək, sözdə sovet sisteminin ana əsasları daxilində federalizmə mühüm bir mövqe ayırdığı halda, işdə dünyada tayı olmayan bir sentralizm vücudə gətirmişdir» (51, s.63). Sözdə müstəqilliyin bolşeviklər üçün bəhanə olduğunu göstərən Rəsulzadə yazırdı ki, «rəsmən «sovet hökuməti» ünvanını daşıyan bir hökumət adı ilə idarə olunur ki, hüquqən «zəhmətkeşlər» tərəfindən seçilən əsaslara istinad edər. Halbuki, həqiqətdə tamamilə kommunist firqəsinə və bu firqənin başında duran məhdud diktatorlar zümrəsinə məhkum və tabedir» (51, s.64). Hətta rusların internasionalarda bütün «milli cümhuriyyətləri» əvəz elədiyini önə çəkən M.Ə.Rəsulzadə bildirirdi ki, bolşevikləri milli istiqlal şüarı ilə federalizmə, sözdə də olsa, güzəştə getməyə məcbur edən bu şərait, daxilinə milli hərəkatları inkar etməklə çox ciddi bir düşmən qazanmamaq olub: «Halbuki, «federalizm» adı altında işlənən yapmacıq bir sistemlə bu hərəkatı bolşevik məqsədinə doğru döndərmək www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 165 qabildi. Milli hərəkatlara verilən zahiri əhəmiyyətlə onlardan bir qisminin dostluğu qazanılır, şəklən milli birər hökumət halına gəlmələrilə də bu millətlər eyni zamanda «milli məhkumiyyətdən qurtulmayan» digər millətləri təhrik üçün gözəl bir təbib olardı» (51, s.69). Bolşeviklərin Şərq siyasətini isə o, belə dəyərləndirir: «Rus «Lafonten»i məşhur Krılovun «istifadə edə bilmədiyimizi hədiyyə edirik»- deyə bir misrası vardır. Bolşeviklərin Şərq məmləkətləri haqqındakı comərdlikləri də bu yöndəndir. Əlləri çatmadıqlarını hədiyyə edirlər… Bu, parlaq manevr idi. Manevrə idi-deyirik, çünki manevrə olmayıb da Sovet hökumətinin Şərqdəki qonşuları ilə dostluğu həqiqi və hər cürə istismar iştihasından ari həqiqətpərvaranə bir əsasə istinad etmiş olsaydı o zaman biz aradakı siyasi razılıq və uyğunluğa baxmayaraq, Şərq millətləri ilə Sovet arasında sənələrcə davam edən və hələ də bir cürə zəll edilməyən iqtsadi ixtilaflarla ticarət mübarizələrinə şahid olmazdıq» (51, s.74-75). Rəsulzadə bunun davamı olaraq yazır: «Yalnız nə edərsiniz ki, kəndliyə torpaq verib də məhsulunu verməyən kommunizm Şərqdə istiqlal hərəkatını qüvvətləndirməklə bərabər bu hərəkatın təbii nəticəsi olan istiqlala düzə bilməz» (51, s.80). M.Ə.Rəsulzadə Stalinə yazdığı məktubunda Stalin «demokratiya»sının əsl mahiyyətini göstərir: «Bir hökumətin rəsmi ideologiyası zadəgan şovinizmindən fəhlə kosmopolitizminə dəyişərsə, bundan məsələ çox da dəyişməz və ən sonunda geridə qalmış və az inkişaf etmiş millətlərin milliyyətlərindən məhrum olmasına (demasionalizə olması), digər bir milliyyətə təmsilləri (assimilizmə olmaları) kimi bir nəticəyə səbəb olur. Yerli fəhlə (proletariat) sinfinə istinad iddiası ilə əldə silah Qafqaz və Türküstan kimi ucqar Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|